Optimaliseren van warmtepompen voor tapwater: rendement, invloeden en keuzes

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Het gebruik van warmtepompen voor het opwekken van warm water in huishoudens en woningen is in de afgelopen jaren flink gegroeid. Deze systemen bieden een duurzame en energiezuinige oplossing voor het verwarmen van sanitair water, maar het rendement hangt af van meerdere factoren. In dit artikel bespreken we hoe warmtepompen voor tapwater functioneren, welke invloeden het rendement bepalen, en welke keuzes er zijn bij de selectie van een warmtepomp. Het artikel is opgesteld op basis van gegevens uit betrouwbare bronnen die gerelateerd zijn aan de werking, efficiëntie en toepassing van warmtepompen.

Hoe werkt een warmtepomp voor tapwater?

Een warmtepomp voor tapwater haalt warmte uit een externe bron, zoals de buitenlucht, grond of water, en gebruikt deze om het sanitair water op te warmen. Het rendement van een warmtepomp wordt meestal uitgedrukt in de COP-waarde (Coefficient of Performance), die aangeeft hoeveel warmte wordt geleverd ten opzichte van het elektriciteitsverbruik. Bijvoorbeeld: een COP van 4 betekent dat de warmtepomp vier keer zoveel warmte levert als het elektriciteit verbruikt.

In de meeste gevallen is het rendement van een warmtepomp voor tapwater hoger dan dat van een warmtepomp die ook wordt gebruikt voor ruimteverwarming. Dit komt doordat de afgiftetemperatuur voor tapwater (meestal rond de 55°C) hoger is dan voor vloerverwarming of luchtafgifte, wat het temperatuurverschil met de bron kleiner maakt en daardoor het rendement verhoogt. De COP-waarde voor tapwater kan daarom hoger zijn dan voor ruimteverwarming, afhankelijk van de bron en de afgifte.

Invloeden op het rendement van een warmtepomp voor tapwater

Het rendement van een warmtepomp voor tapwater is beïnvloed door verschillende factoren, zoals de brontemperatuur, de isolatie van de woning, de afgiftetemperatuur en het type warmtepomp.

1. Brontemperatuur

De brontemperatuur is de temperatuur van de bron waaruit de warmtepomp warmte haalt. Hoe hoger deze temperatuur, hoe efficiënter de warmtepomp kan werken. In Nederland is de buitenlucht de meest gebruikte brontemperatuur voor warmtepompen, maar bij lagere temperaturen (zoals in de winter) kan het rendement sterk dalen. Een warmtepomp met een bodembron of grondwaterbron kan in dit opzicht beter presteren, omdat de temperatuur onder de grond over het jaar vrij stabiel is.

2. Afgiftetemperatuur

De afgiftetemperatuur is de temperatuur waarop het water wordt opgewarmd. Bij het opwekken van tapwater is deze temperatuur meestal hoger dan bij ruimteverwarming. Dit betekent dat het temperatuurverschil tussen de bron en het afgiftesysteem kleiner is, wat het rendement verhoogt. Echter, een te hoge afgiftetemperatuur kan ook het rendement negatief beïnvloeden, omdat de warmtepomp dan meer energie moet verbruiken om het water tot die temperatuur te brengen.

3. Isolatie van de woning

Een goed geïsoleerde woning draagt bij aan het verhogen van het rendement van een warmtepomp. Een betere isolatie zorgt ervoor dat minder warmte verloren gaat, waardoor de warmtepomp minder vaak hoeft te werken om het gewenste temperatuurverschil te behouden. Dit is vooral van belang bij combinatiesystemen waarbij de warmtepomp ook ruimteverwarming levert. Bij een systeem dat uitsluitend gericht is op tapwater is de invloed van de isolatie kleiner, maar toch niet weg te denken.

4. Type warmtepomp

Het type warmtepomp bepaalt ook het rendement. In Nederland zijn er verschillende soorten beschikbaar, zoals:

Lucht-water warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht. Dit type is meestal goedkoper in aanschaf, maar heeft een lager rendement bij koude weersomstandigheden.
Geothermische warmtepomp (grond-water of water-water): Haalt warmte uit de grond of een waterbron. Ondanks hogere investeringskosten heeft dit type meestal het hoogste rendement, omdat de brontemperatuur stabiel is.
Ventilatielucht warmtepomp: Haalt warmte uit de afgezogen lucht van het gebouw. Deze warmtepomp is meestal bedoeld voor kleine woningen en is niet geschikt voor het verwarmen van de gehele woning zonder bijstook.

5. Onderhoud

Periodiek onderhoud is essentieel om ervoor te zorgen dat de warmtepomp continu efficiënt werkt. Soms treden storingen of afval op die het rendement negatief beïnvloeden. Het is daarom belangrijk dat de warmtepomp regelmatig gecontroleerd wordt door een ervaren installateur.

Keuzes bij het kiezen van een warmtepomp voor tapwater

Het kiezen van de juiste warmtepomp hangt af van meerdere factoren, zoals het type woning, het benodigde opstelvermogen, de investering, en de gewenste afgiftecomfort.

1. Type woning en isolatie

Het type woning en de isolatie bepalen of een warmtepomp voor tapwater voldoende is of dat een combinatie met een andere verwarmingsbron nodig is. In goed geïsoleerde woningen is een warmtepomp voldoende, terwijl in minder goed geïsoleerde woningen een hybride systeem (warmtepomp + condensatieketel) efficiënter kan zijn.

2. Benodigd opstelvermogen

Het benodigde opstelvermogen hangt af van het aantal personen in de woning en het verbruik van warm water. Voor een klein appartement is meestal een warmtepomp met een vermogen van ongeveer 3 kW voldoende, terwijl voor een familie woning een hoger vermogen nodig is.

3. Investeringskosten

De investeringskosten variëren afhankelijk van het type warmtepomp. Een lucht-water warmtepomp is meestal goedkoper in aanschaf dan een geothermische warmtepomp, maar heeft een lager rendement. Daarentegen is een geothermische warmtepomp duur in aanschaf, maar heeft een hoger rendement en minder energiekosten op de lange termijn.

4. Afgiftecomfort

Het afgiftecomfort is het gevoel van welvaart bij het gebruik van warm water. Een warmtepomp met een buffervat en lagetemperatuurverwarming kan het afgiftecomfort verbeteren, omdat het zorgt voor een constante warmteopslag en minder temperatuurvariaties.

5. Omgevingsfactoren

Sommige warmtepompen vereisen een specifieke locatie voor de buitenunit. Bijvoorbeeld: een lucht-water warmtepomp heeft een buitenunit nodig, terwijl een geothermische warmtepomp een bodem- of waterbron nodig heeft. Het is daarom belangrijk om te controleren of energie uit de bodem mag worden onttrokken en of er een geschikte locatie is voor de buitenunit.

Verhogen van het rendement van een warmtepomp

Om het rendement van een warmtepomp te verhogen en de energiekosten te verlagen, zijn er verschillende maatregelen die genomen kunnen worden. Deze maatregelen draaien vooral om het optimaliseren van de warmteopwekking en het verminderen van warmteverliezen.

1. Verbeterde isolatie

Een goed geïsoleerde woning zorgt ervoor dat minder warmte verloren gaat. Dit betekent dat de warmtepomp minder vaak hoeft te werken om het gewenste temperatuurverschil te behouden. Verbeterde isolatie is daarom een van de meest effectieve manieren om het rendement van een warmtepomp te verhogen.

2. Zonnepanelen of zonneboiler

Het gebruik van zonnepanelen of een zonneboiler kan het energieverbruik van een warmtepomp verlagen. Zonnepanelen leveren duurzame elektriciteit, wat het verbruik van het elektriciteitsnetwerk vermindert. Een zonneboiler kan ook een deel van het sanitair warm water leveren, in combinatie met de warmtepomp. Dit zorgt voor een extra energiezuinig effect.

3. Lagetemperatuurverwarming (LTV)

Lagetemperatuurverwarming (LTV) is een manier om de afgiftetemperatuur van het warme water te verlagen, wat het rendement van de warmtepomp verhoogt. In combinatiesystemen waarbij de warmtepomp ook ruimteverwarming levert, is LTV een aanrader om het rendement te optimaliseren.

4. Buffervat

Een buffervat kan het rendement van een warmtepomp verhogen door een constante warmteopslag te garanderen. Het buffervat zorgt ervoor dat het warme water niet direct opnieuw moet worden opgewarmd, wat het energieverbruik vermindert. Het buffervat is vooral nuttig bij warmtepompen die ook ruimteverwarming leveren.

Conclusie

Een warmtepomp voor tapwater is een efficiënte en duurzame oplossing voor het opwekken van warm water in huishoudens en woningen. Het rendement van een warmtepomp wordt bepaald door factoren zoals de brontemperatuur, de afgiftetemperatuur, de isolatie van de woning, het type warmtepomp en het onderhoud. Het kiezen van de juiste warmtepomp hangt af van het type woning, het benodigde opstelvermogen, de investering en het gewenste afgiftecomfort. Om het rendement van een warmtepomp te verhogen, kunnen maatregelen genomen worden zoals verbeterde isolatie, het gebruik van zonnepanelen of een zonneboiler, lagetemperatuurverwarming en het installeren van een buffervat. Door deze factoren en maatregelen te overwegen, kunnen huiseigenaren een warmtepomp kiezen die efficiënt en duurzaam werkt in hun situatie.