Waarom isolatie belangrijk is bij de installatie van een warmtepomp

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overstap naar een warmtepomp als verwarmingsbron is voor velen een belangrijke stap in de verduurzaming van hun woning. Echter, de efficiëntie en het rendement van een warmtepomp worden sterk beïnvloed door de bouwkundige eigenschappen van de woning, met name de isolatie. Het is daarom van essentieel belang dat bij de installatie van een warmtepomp rekening wordt gehouden met het isolatiegehalte van het huis. In dit artikel bespreken we waarom isolatie zo belangrijk is bij een warmtepompinstallatie, hoe het type warmtepomp hieraan gekoppeld is en welke technische aandachtspunten er zijn bij de leidinginstallatie. Bovendien leggen we uit hoe isolatie draagt bij aan het verlagen van energieverbruik en het verlichten van de druk op het elektriciteitsnet.

1. Het verband tussen isolatie en warmtepomp-efficiëntie

Een warmtepomp werkt door warmte uit de omgeving (lucht, grond of water) op te tillen naar een hogere temperatuur om zo de woning te verwarmen. Het rendement van deze warmteopwekking, uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance), is afhankelijk van het isolatiegehalte van het gebouw. Hoe beter de isolatie is, hoe minder warmte verloren gaat en hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

In de meeste gevallen is een lage-temperatuur warmtepomp het meest efficiënt, maar deze vereist wel een voldoende geïsoleerde woning. Volgens de gegevens uit de bronnen is een goed geïsoleerde woning namelijk essentieel om ervoor te zorgen dat de warmtepomp het gewenste temperatuurverschil kan leveren. In dergelijke woningen kan een warmtepomp met een COP van 4 tot 6 werken, wat aanzienlijk beter is dan een conventionele cv-ketel.

Een hoge-temperatuur warmtepomp, die water kan opwarmen tot boven 60°C, is daarentegen geschikt voor woningen met minder goede isolatie. Dit type warmtepomp kan bijvoorbeeld worden ingezet in monumentale gebouwen of oude woningen zonder spouwmuur, waar het isoleren technisch of juridisch niet mogelijk is. Toch is het meestal financieel gunstiger om eerst zo goed mogelijk te isoleren en daarna een warmtepomp te installeren. Dit is zowel economisch als milieutechnisch een betere keuze.

2. Soorten warmtepompen en hun vereisten

2.1 Lage-temperatuur warmtepompen

Lage-temperatuur warmtepompen werken met een verwarmingswater temperatuur van minder dan 50°C. Deze systemen zijn ideaal voor vloerverwarming of lagedruk verwarmingsinstallaties. Vanwege de lage aanvoertemperatuur is een goede isolatie van de woning verplicht, omdat anders het warmteverlies te groot is en de warmtepomp continu moet draaien om de gewenste temperatuur te behouden. Dit vermindert het rendement en verhoogt het energieverbruik.

2.2 Hoge-temperatuur warmtepompen

Hoge-temperatuur warmtepompen leveren verwarmingswater van boven 60°C, waardoor ze ook geschikt zijn voor woningen met minder goede isolatie. Deze systemen gebruiken vaak andere koudemiddelen, zoals propaan, of een tweetrapsproces om het water op te warmen. Een voordeel van deze warmtepompen is dat ze minder afhankelijk zijn van het isolatiegehalte van de woning. Toch blijven ze efficiënter in goed geïsoleerde huizen. Daarom is het aanbevolen om ook bij een hoge-temperatuur warmtepomp te kijken naar mogelijke isolatieverbeteringen.

2.3 Hybride warmtepompen

Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een traditionele aardgas cv-ketel. Bij hoge buitentemperaturen en lage warmtevraag draait de warmtepomp, terwijl de cv-ketel ingaat bij extreem koude weersomstandigheden. Ook bij hybride systemen is een goede isolatie gunstig, omdat het verminderde warmteverlies betekent dat de cv-ketel minder vaak ingeschakeld hoeft te worden. Hierdoor vermindert het aardgasverbruik en daarmee ook de CO2-uitstoot.

3. De rol van isolatie in de duurzaamheid van een warmtepomp

Isolatie speelt een sleutelrol in de duurzaamheid van een warmtepompinstallatie. Een goed geïsoleerde woning vermindert het energieverbruik en dus ook de CO2-uitstoot. Hierdoor draagt isolatie bij aan het bereiken van de Nederlandse klimaatdoelen en het verlagen van het energieverbruik op huishoudelijke niveau.

Bij de installatie van zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp wordt het rendement verder verhoogd. Zonnepanelen leveren duurzame elektriciteit die direct wordt gebruikt voor de warmtepomp, waardoor het gebruik van het elektriciteitsnet wordt verminderd. Een goed geïsoleerde woning zorgt ervoor dat het energieverbruik zo laag mogelijk is, waardoor de zonnestroom effectief kan worden ingezet.

In de praktijk blijkt dat de combinatie van isolatie, warmtepomp en zonnepanelen een duurzame en financieel haalbare oplossing kan bieden. Echter, de terugverdientijd kan langer zijn dan bij een lage-temperatuur warmtepomp alleen. Daarom is het belangrijk om een goed advies te krijgen van een ervaren installateur of adviesbureau.

4. Technische aandachtspunten bij leidinginstallatie

Bij het installeren van een warmtepomp zijn er ook technische aandachtspunten die te maken hebben met de leidingdiameters en isolatie van leidingen. Een warmtepomp werkt met een kleiner temperatuurverschil (Delta T) tussen aanvoer en retourleiding dan een cv-ketel. Dit betekent dat een groter volume water per uur moet worden getransporteerd. Daarom zijn grotere leidingdiameters vaak noodzakelijk om voldoende warmtecapaciteit te garanderen.

Bijvoorbeeld: bij een warmtepomp van 10 kW en een Delta T van 6°C is een leidingdiameter van DN25 (inwendig) aan te raden. Voor kunststof leidingen is een binnendiameter van 24 mm voldoende. Het is belangrijk dat installateurs hier rekening mee houden, omdat een te kleine leidingdiameter leidt tot drukverliezen en een verminderd systeemrendement.

Daarnaast moet er ook aandacht zijn voor de isolatie van de leidingen. Condensatie kan namelijk leiden tot corrosie, vooral bij stalen of dunwandige cv-leidingen. Condensatie ontstaat wanneer het leidingwater kouder is dan de omgevingstemperatuur. Dit is vooral het geval in technische ruimtes. Het is daarom aan te raden om leidingen goed te isoleren, bijvoorbeeld met dampdichte isolatie. Bij messing knelkoppelingen kan men verder teflontape gebruiken om de kans op corrosie te verkleinen.

5. Slimme sturing en het elektriciteitsnet

Een warmtepomp kan ook bijdragen aan het verlichten van de druk op het elektriciteitsnet, mits deze slim wordt gestuurd. Hybride warmtepompen kunnen bijvoorbeeld automatisch overschakelen naar aardgas wanneer het elektriciteitsnet belast wordt. Bovendien kunnen warmtepompen bij een zonnepaneelinstallatie het overschot aan zonnestroom direct verwerken, wat het energienet minder belast.

Slimme sturing kan ook het energieverbruik tijdens piektijden verlagen. Zo kunnen warmtepompen bijvoorbeeld vroeger starten met verwarmen in de ochtend, waardoor het piekverbruik over de dag verdeeld wordt. Dit helpt om de elektriciteitsvraag te spreiden en zo de druk op het net te verlagen. Echter, deze slimme sturing moet nog worden ingebouwd in zowel de techniek als het beleid.

6. Klachten en comfort

Een klein deel van de gebruikers van warmtepompen rapporteert klachten over het comfort. Vooral bij oude installaties (voor 2005) is het percentage ontevreden gebruikers hoger dan bij recente installaties. Dit wijst op verbeteringen in de installatietechniek en de productie van warmtepompen over de afgelopen jaren. Ook is er sinds 2021 een geluidsnorm voor warmtepompen ingevoerd, wat leidt tot lagere geluidsniveaus en dus een betere wooncomfort.

In de meeste gevallen zijn mensen tevreden met de verwarming van een warmtepomp, zowel in de winter als in de zomer. Hybride systemen bieden bovendien de mogelijkheid om te koelen, wat extra comfort biedt in warme zomermaanden.

7. Samenvatting van de voordelen van isolatie bij een warmtepomp

Hogere COP: Een goed geïsoleerde woning zorgt voor minder warmteverlies, waardoor de warmtepomp efficiënter werkt en een hoger COP levert.
Lager energieverbruik: Minder warmteverlies betekent minder energie nodig om de woning op temperatuur te houden.
Financiële voordelen: Een lage energierekening is het gevolg van minder verbruik, wat op de lange termijn leidt tot besparingen.
Verduurzaming: Door het verlagen van het energieverbruik draagt een goed geïsoleerde woning bij aan een lagere CO2-uitstoot.
Langer gebruik van de warmtepomp: Minder belasting van de warmtepomp verlengt de levensduur van het apparaat.
Compatibiliteit met zonnepanelen: Een goed geïsoleerde woning maakt het mogelijk om het rendement van zonnepanelen te verhogen.

8. Conclusie

De installatie van een warmtepomp is een belangrijke stap in de verduurzaming van een woning, maar alleen in combinatie met goede isolatie levert dit ook een optimale resultaat. Lage-temperatuur warmtepompen zijn het meest efficiënt, maar vereisen een goed geïsoleerde woning. Hoge-temperatuur warmtepompen zijn een alternatief voor woningen met minder goede isolatie, maar ook hier is het financieel en ecologisch gunstiger om eerst te isoleren en daarna een warmtepomp te installeren.

Technische aandachtspunten zoals leidingdiameters en isolatie van leidingen zijn eveneens belangrijk voor de efficiëntie en duurzaamheid van het systeem. Slimme sturing en de combinatie met zonnepanelen verhogen het rendement en verlichten de druk op het elektriciteitsnet.

Tegenwoordig zijn de meeste gebruikers van warmtepompen tevreden met het comfort, vooral bij recente installaties. Echter, het is aan te raden om vooraf een uitgebreid advies te krijgen van een ervaren installateur om ervoor te zorgen dat de warmtepomp optimaal werkt en lang meegaat.