Propaan als koudemiddel in warmtepompen: milieuvriendelijk, efficiënt en toegankelijk

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

De vraag naar duurzame verwarmingsoplossingen neemt gestaag toe, en warmtepompen zijn daarvan een centraal element. In dit kader speelt het keuzeklimaat voor koudemiddelen een cruciale rol. Tot voor kort werden synthetische koudemiddelen, zoals F-gassen, veel gebruikt, maar deze hebben een aanzienlijke impact op het klimaat. Daarom zoekt het bouw- en energiebedrijf naar milieuvriendelijker alternatieven. Propaan, ook bekend als R290, is één van de opkomende keuzes. In dit artikel worden de voordelen, werking, kosten en aandachtspunten van propaan als koudemiddel in warmtepompen besproken. De nadruk ligt op feiten die voortkomen uit betrouwbare en recente bronnen.

Waarom propaan als koudemiddel?

Propaan (R290) is een koolwaterstof die door haar thermodynamische eigenschappen en milieuvriendelijkheid steeds meer wordt ingezet in warmtepompen. Een van de voornaamste redenen voor het gebruik van propaan is het Global Warming Potential (GWP), dat een maat is voor de klimaatverwarmende impact van een gas. Propaan heeft een GWP van 3, terwijl veel traditionele F-gassen zoals R410A en R134a GWP-waarden hebben boven de 2000. Dit maakt propaan een van de milieuvriendelijkste opties op de markt.

De Europese Unie heeft via de Verordening F-gassen (Verordening (EU) Nr. 517/2014) het gebruik van synthetische koudemiddelen met een hoog GWP aan banden gelegd. Propaan valt onder deze regeling niet, wat het gebruik van deze stof economisch aantrekkelijker maakt. Daarnaast is propaan een natuurlijke stof die niet kunstmatig gemaakt hoeft te worden, wat ook een positief aspect is in een duurzaamheidscontext.

Werking van een propaan warmtepomp

De werking van een warmtepomp, ongeacht het gebruikte koudemiddel, is gebaseerd op het principe van warmteoverdracht. Een warmtepomp onttrekt warmte aan de omgeving (lucht, grond of water) en brengt deze over naar een verwarmingssysteem of warmwaterinstallatie. Dit proces verloopt via een gesloten kringloop waarin het koudemiddel verdampt en condenseert.

In het geval van een propaan warmtepomp, is R290 het koudemiddel. Omdat propaan een lage GWP heeft, is de impact op het klimaat bij lekken of onbedoelde emissies veel geringer dan bij synthetische alternatieven. Daarnaast is propaan thermodynamisch efficiënt, wat betekent dat het warmte goed kan overbrengen en snel kan reageren op veranderingen in omgevingstemperatuur.

Een voorbeeld van het efficiëntievoordeel is dat propaan warmtepompen in staat zijn om het aanvoerwater tot wel 70 graden Celsius te verwarmen. Dit is hoger dan wat veel traditionele warmtepompen bereiken en maakt het systeem geschikt voor bestaande verwarmingsinstallaties zoals radiatoren, zonder dat een volledige omstructurering nodig is.

Voordelen van propaan als koudemiddel

De voordelen van propaan zijn niet alleen beperkt tot milieuvriendelijkheid. Hieronder worden de belangrijkste voordeelgebieden toegelicht.

1. Milieuvriendelijk en duurzaam

De milieuvriendelijkheid van propaan is het meest aangehaalde voordeel. Met een GWP van 3 is propaan veel minder schadelijk voor het klimaat dan synthetische F-gassen. Bovendien stoot het bij verbranding minder CO₂ uit dan aardgas of mazout, wat het een aantrekkelijke keuze maakt voor eigenaren die hun ecologische voetafdruk willen beperken.

2. Goede thermodynamische prestaties

Propaan heeft goede thermodynamische eigenschappen, wat betekent dat het warmte efficiënt kan overbrengen. Dit resulteert in een hogere COP (Coefficient of Performance), de verhouding tussen de hoeveelheid warmte die wordt afgegeven en de hoeveelheid energie die wordt verbruikt. Een hogere COP betekent dat de warmtepomp minder elektriciteit nodig heeft om eenzelfde hoeveelheid warmte te genereren.

3. Toegankelijk in prijs

Aangezien propaan niet onder de Verordening F-gassen valt, zijn de kosten voor het gebruik van dit koudemiddel relatief laag. De aanschafprijs van een warmtepomp die propaan gebruikt, is vergelijkbaar met die van warmtepompen met andere koudemiddelen. Daarnaast is het koudemiddel zelf goedkoop te verkrijgen, wat bijdraagt aan een gunstig totaalbudget.

4. Veiligheid en regelgeving

De hoeveelheid propaan in een warmtepomp is beperkt, doorgaans tot 80 tot 90 gram. Dit is veel lager dan de maximaal toegestane hoeveelheid van 150 gram in andere systemen. De beperkte hoeveelheid zorgt ervoor dat de risico’s bij lekken of branden gering zijn. Daarnaast zijn warmtepompen met propaan uitgerust met veiligheidsmaatregelen zoals hermetisch afgesloten kringlopen en compressoren die het ontsnappen van gas voorkomen.

Veiligheidsrichtlijnen vermelden ook dat er een verplichte veiligheidsafstand moet zijn tussen de warmtepomp en kelderdeuren of lichtkokers, wat de installatie beter beveiligt.

5. Stil in gebruik

Een propaan warmtepomp is niet alleen efficiënt, maar ook stil in gebruik. Dit is een belangrijk voordeel voor woningen waar geluidsoverlast een rol speelt. De buitenunit, die meestal geluid produceert, is minder storend dan bijvoorbeeld een airco.

6. Compatibiliteit met bestaande systemen

Het gebruik van propaan maakt het mogelijk om warmtepompen compatibel te maken met bestaande verwarmingsinstallaties. Veel huizen zijn uitgerust met radiatoren die een hoge aanvoertemperatuur nodig hebben. Propaan warmtepompen kunnen water tot wel 70 graden verwarmen, waardoor een overgang naar vloerverwarming niet altijd nodig is.

7. Flexibiliteit in uitvoering

Propaan warmtepompen zijn beschikbaar in verschillende uitvoeringen, waaronder monoblock en splitunit. Dit biedt flexibiliteit in de keuze van de installatie en maakt het geschikt voor diverse woningtypes, van vrijstaande huizen tot appartementen.

8. Geringe installatieoppervlakte

Omdat propaan warmtepompen vaak in kleine formaten verkrijgbaar zijn, is de benodigde installatieoppervlakte klein. Dit is een voordeel in ruimtebeperkte situaties of in woningen waar installatieruimte beperkt is.

Aandachtspunten bij het kiezen van een propaan warmtepomp

Hoewel propaan een uitstekende keuze is, zijn er toch een aantal aandachtspunten waarbij het belangrijk is om goed te informeren.

1. Brandbaarheid

Hoewel de hoeveelheid propaan in een warmtepomp beperkt is, is het gas brandbaar. Daarom zijn er bepaalde veiligheidsmaatregelen nodig, zoals de verplichte veiligheidsafstand tot kelderdeuren en lichtkokers. Deze richtlijnen zijn vastgelegd in de regelgeving en moeten tijdens de installatie zorgvuldig worden nageleefd.

2. Installatie- en onderhoudskosten

Hoewel de aanschafprijs van een propaan warmtepomp redelijk is, zijn er installatie- en onderhoudskosten. Deze variëren afhankelijk van de complexiteit van het systeem en de ervaring van de installateur. Het is daarom belangrijk om deze kosten in het totaalbudget mee te nemen.

3. Beschikbaarheid

Hoewel de markt voor propaan warmtepompen groeit, zijn deze systemen nog steeds minder gangbaar dan warmtepompen met traditionele koudemiddelen. Het is daarom verstandig om vooraf te informeren over de beschikbaarheid van bepaalde modellen en de ervaring van installateurs met propaan.

Kosten en rendement

De kosten van een propaan warmtepomp zijn in de regel vergelijkbaar met die van warmtepompen met andere koudemiddelen. De prijsvariatie hangt af van het type warmtepomp (lucht-water, water-water, hybride) en de capaciteit. Voor een lucht-water warmtepomp met een capaciteit van 3 tot 10 kWh is de gemiddelde prijs tussen € 8.000 en € 11.000. Hybride systemen zijn iets goedkoper, met een prijsvariatie van € 7.000 tot € 11.000.

Ondanks de aanschafkosten is het rendement van een propaan warmtepomp hoog. Dankzij de goede thermodynamische eigenschappen en de hoge COP is het systeem efficiënt in gebruik. Dit betekent dat de terugverdientijd relatief kort is, vooral in vergelijking met traditionele verwarmingssystemen zoals gas of mazout.

Propaan versus andere koudemiddelen

Voor een goed begrip van de voordelen van propaan is het nuttig om het te vergelijken met andere koudemiddelen die op de markt zijn.

1. F-gassen

F-gassen zoals R134a en R410A zijn traditioneel veel gebruikt in warmtepompen. Deze stoffen hebben echter een hoge GWP, wat ze minder milieuvriendelijk maakt. Daarnaast is het gebruik van F-gassen onderworpen aan de Verordening F-gassen, wat de kosten verhoogt en het gebruik beperkt. Propaan biedt hier een duurzamere en economisch aantrekkelijker alternatief.

2. CO₂

CO₂ is een ander milieuvriendelijk koudemiddel met een GWP van 1. Het is iets efficiënter dan propaan en kan zelfs water tot 90 graden verwarmen. CO₂ is echter meer complex in gebruik en vereist vaak hogere druk. Propaan is daarom vaak een praktischer keuze voor gewone huishoudens.

3. R32

R32 is een synthetisch koudemiddel met een GWP van ongeveer 680. Hoewel het efficiënter is dan F-gassen, is het klimaatverwarmend effect nog steeds aanzienlijk. Propaan, met een GWP van 3, is hier dus een veel betere keuze.

Conclusie

Propaan (R290) is een steeds populaardere keuze als koudemiddel in warmtepompen. Het biedt een combinatie van milieuvriendelijkheid, efficiëntie en toegankelijkheid die het geschikt maakt voor zowel woningeigenaren als professionele installateurs. Met een GWP van 3 is het een van de milieuvriendelijkste opties op de markt, en de thermodynamische prestaties zijn goed genoeg om hoge aanvoertemperaturen te bereiken, waardoor compatibiliteit met bestaande verwarmingssystemen is gegarandeerd.

De veiligheidsmaatregelen zijn streng, waardoor de risico’s bij lekken of branden gering zijn. Daarnaast is de aanschafprijs redelijk en zijn er steeds meer modellen beschikbaar, wat het systeem toegankelijker maakt voor een breed publiek.

Hoewel propaan een uitstekende keuze is, is het verstandig om vooraf te informeren over de installatie, onderhoud en veiligheid. Met de juiste voorbereiding is een propaan warmtepomp een duurzame, efficiënte en betrouwbare oplossing voor het verwarmen van een woning.