Wachttijden voor warmtepompinstallatie worden steeds korter

Inleiding

De overstap naar duurzame verwarmingsoplossingen zoals warmtepompen is in Nederland een centrale maatregel in de strijd tegen klimaatverandering. In de afgelopen jaren is de vraag naar warmtepompen exponentieel toegenomen, grotendeels aangestuurd door stijgende energieprijzen, een sterke overheidssubsidie, en het politieke doel om het land in 2050 aardgasvrij te maken. Een directe gevolg van deze stijgende vraag waren lange wachttijden voor levering en installatie van warmtepompen. Deze situatie zorgde voor onzekerheid bij klanten, installateurs en bedrijven in de sector.

In dit artikel bespreken we hoe het wachttijdenprobleem zich heeft ontwikkeld, wat de oorzaken zijn geweest, en wat de huidige status is van de voorraad, levering en installatiecapaciteit. Daarnaast bekijken we de rol van subsidies, de financiële haalbaarheid voor huishoudens met lage inkomsten, en de toekomstige verplichting van warmtepompen bij vervanging van CV-ketels. Op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen, zoals persoonlijke uitspraken van experts en rapportages van relevante organisaties, wordt een helder overzicht gegeven van de huidige marktsituatie.

De toegenomen vraag naar warmtepompen

De afgelopen jaren is er een duidelijke toename van het aantal warmtepompen in Nederland. In 2022 werden meer dan 110.000 warmtepompen geïnstalleerd, een recordaantal dat hoger ligt dan het totale aantal in 2022. Vereniging Warmtepompen en Techniek Nederland verwachten dat het totale aantal in 2023 uitkomt op ongeveer 170.000 installaties. Deze cijfers onderstrepen het hoge tempo van de transitie naar duurzame verwarmingsoplossingen.

De vraag naar warmtepompen is in de eerste plaats gestimuleerd door de stijgende gasprijzen na de invasie van Rusland in Oekraïne. Huishoudens zoeken dus naar alternatieven die energiebesparing en duurzaamheid combineren. De overheidssubsidie speelt daarnaast een grote rol. Deze subsidies maken het aanschaffen van een warmtepomp voor veel huishoudens financieel haalbaar.

Het type warmtepomp dat momenteel het meest wordt geïnstalleerd, is de hybride warmtepomp. Deze combinatie van een warmtepomp met een gaskacheltje is populair omdat het in koud weer efficiënter werkt dan een volledig elektrische warmtepomp. Vooral in regio’s met minder zon of in de wintermaanden kan een hybride systeem het beste resultaat opleveren.

De oorzaken van lange wachttijden

In 2022 werd de markt voor warmtepompen geconfronteerd met significante uitdagingen, die leidden tot lange wachttijden voor levering en installatie. Eén van de belangrijkste oorzaken was het tekort aan chips. Chips zijn essentieel voor de elektronica van moderne warmtepompen, en de wereldwijde supply chain problemen veroorzaakt door de coronapandemie en productiestoppen in Azië hadden een directe impact op de productiecapaciteit.

Daarnaast was er ook een tekort aan installatoren. Het aantal huishoudens dat warmtepompen wilde installeren, overtrof de beschikbare werknemers in de sector. Installatiebedrijven zoals ST/Warmte uit Nieuwkoop rapporteerden wachttijden van wel een jaar. Dit betekende dat huishoudens die de subsidie wilden opvatten of die hun energieverbruik wilden verlagen, vaak moesten wachten tot de zomer van 2023 voordat hun warmtepomp geïnstalleerd was.

De huidige situatie: korte wachttijden en herstelde voorraden

Hoewel er in 2022 nog sprake was van tekorten en lange wachttijden, is de situatie sindsdien geleidelijk verbeterd. Volgens recente uitspraken van brancheexperts zijn de voorraden van warmtepompen hersteld en is de productiecapaciteit aangegroeid. Een Nederlandse fabriek is geopend, wat heeft geleid tot een toegenomen productie. Bovendien hebben bedrijven in de sector extra personeel opgeleid, wat heeft bijgedragen aan het verdwijnen van de wachttijden.

Toch adviseert Wolfert van Milieu Centraal huishoudens om niet te wachten tot de winter voor een aanvraag. Hoewel de situatie verbeterd is, zijn er nog steeds klanten die wachttijden van drie maanden kunnen tegenkomen. Dit betekent dat een aanvraag in de lente of vroeg in de zomer kan zorgen voor een snellere implementatie voor de wintermaanden.

De rol van subsidies in de toegankelijkheid van warmtepompen

De overheidssubsidie speelt een essentiële rol in de toegankelijkheid van warmtepompen, vooral voor huishoudens met lage inkomsten. Deze subsidies kunnen tot 30% van de aankoopprijs terugbetalen, en in sommige gevallen zelfs iets meer. Een hybride warmtepomp kost gemiddeld ongeveer €6.000, waarvan de subsidie €2.500 terugbetalen kan. Daarnaast is er ook een "stapelvoordeel" waarbij klanten die hun warmtepomp combineren met isolatiemaatregelen extra financiële ondersteuning kunnen ontvangen.

Naast subsidies zijn er ook leningopties beschikbaar. Het Nationaal Warmtefonds biedt leningen met 0% rente voor huishoudens met een gezamenlijk inkomen onder de €60.000 per jaar. Voor hogere inkomens is de rente licht hoger, maar nog steeds aantrekkelijk. Deze leningen kunnen worden gebruikt om zowel een warmtepomp, isolatiemaatregelen en zonnepanelen tegelijk aan te schaffen. Daarnaast bieden veel gemeenten ook leningen via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting.

Een belangrijk voordeel van een warmtepomp is de energiebesparing. Ondanks de hoge aankoopkosten, kan een huishoudens zijn energiekosten aanzienlijk verlagen. Volgens Joanneke de Jongh van Milieu Centraal is het rendement van een warmtepomp gemiddeld 300 tot 500%, wat betekent dat voor elke 1 kWh stroom die verbruikt wordt, 3 tot 5 kWh warmte wordt geproduceerd. Dit is aanzienlijk efficiënter dan een traditionele CV-ketel, die een rendement heeft van ongeveer 93%.

Daarnaast kan de investering in een warmtepomp ook worden teruggedraaid via de stijging in de woningwaarde. Een woning met een warmtepomp heeft vaak een beter energielabel en is dus aantrekkelijker op de woningmarkt. Volgens De Jongh is het meestal mogelijk om de investering binnen 6 tot 10 jaar terug te verdienen, zelfs als men verhuist voordat deze periode voltooid is.

De toekomstige verplichting van warmtepompen bij CV-ketelvervanging

Vanaf 2026 wordt het gebruik van warmtepompen verplicht bij de vervanging van CV-ketels. Dit is een belangrijke stap in de transitie naar duurzame verwarmingsoplossingen. De nieuwe regelgeving stelt dat bij elke CV-ketelvervanging een hybride warmtepomp moet worden geïnstalleerd, mits de woning daarvoor geschikt is. Dit geldt zowel voor woningen als voor bedrijfspanden.

Het is belangrijk om te weten dat de verplichting niet betekent dat men wachten moet tot de CV-ketel defect is. Huishoudens die al vroeger overstappen, kunnen vaak extra subsidie ontvangen. Daarnaast is het mogelijk om vrijstelling aan te vragen via een maatwerkadvies, bijvoorbeeld als de woning technisch niet geschikt is voor een warmtepomp. Dit kan het geval zijn bij slechte isolatie of beperkte buitenruimte voor de buitenunit van de warmtepomp.

Bij collectieve systemen, zoals appartementen met gedeelde verwarming, kan de situatie iets complexer liggen. De wet kijkt in dergelijke gevallen naar het grotere systeem als geheel en bepaalt of een warmtepomp installatie mogelijk is. Voor monumentale woningen gelden vaak extra regels, en hier kan technisch of esthetisch bezwaar een rol spelen.

De impact van warmtepompen op warmtenetten

De snelle groei van het aantal warmtepompen heeft ook consequenties voor de haalbaarheid van warmtenetten. De Algemene Rekenkamer wijst erop dat de populariteit van warmtepompen een negatief effect kan hebben op de financiering van warmtenetten. Warmtenetten zijn essentieel voor de transitie naar duurzame energie in stedelijke gebieden en kunnen langere termijn kosten besparen.

Een probleem is dat huiseigenaren die al een warmtepomp hebben, vaak geen interesse meer tonen voor het aansluiten op een warmtenet. Warmtepompen hebben een levensduur van ongeveer 15 jaar, wat betekent dat ze gedurende die periode geen aansluiting op een warmtenet nodig hebben. Hierdoor wordt het financiële model van warmtenetten onder druk gezet, omdat de kosten voor de aanleg en onderhoud van warmtenetten gedeeltelijk worden gedekt door het aantal huishoudens dat daadwerkelijk aansluit.

In 2023 zijn er slechts 11.000 huizen aangesloten op een warmtenet, tegenover een doel van 500.000 aansluitingen in 2030. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is dit doel uit zicht geraakt. De Algemene Rekenkamer concludeert dat de snelle groei van warmtepompen in de weg kan staan van het realiseren van warmtenetten in het kader van het aardgasvrij doel van 2050.

Geluidsoverlast en installatiekwaliteit

Een van de voorgestelde nadeelen van warmtepompen is geluidsoverlast. Veel mensen zijn bang dat het apparaat te veel lawaai maakt, vooral in de wintermaanden wanneer het intensiever werkt. Echter, gebruikers van warmtepompen rapporteren vaak dat het geluid meevalt. Wolfert van Milieu Centraal benadrukt dat geluidsoverlast vooral afhankelijk is van de kwaliteit van de installatie.

Moderne warmtepompen zijn ontworpen om steeds stiller te werken. Fabrikanten zijn zich bewust van de bezorgdheid omtrent geluid en investeren daarom in technologieën die het lawaai verminderen. Installatiebedrijven gebruiken bijvoorbeeld trilpootjes en andere maatregelen om trillingen en geluidsniveaus te beheersen. Daarnaast is het belangrijk om de warmtepomp op een geschikte locatie te plaatsen, bijvoorbeeld op een afstand van buren of op een plek met natuurlijke geluidsabsorptie.

De rol van zonnepanelen en saldering

Een warmtepomp kan worden gecombineerd met zonnepanelen om de energieefficiëntie verder te verbeteren. Zonnepanelen leveren duurzame elektriciteit die direct kan worden gebruikt voor de warmtepomp, waardoor het energieverbruik op het net verlaagd wordt. De combinatie van zonnepanelen en een warmtepomp is daarom een veelbelovende oplossing voor duurzame woningverwarming.

Een belangrijk aspect is de salderingsregeling. Momenteel mag de energie die in de zomer extra wordt opgewekt, worden "opgespaard" voor de wintermaanden. Dit betekent dat huishoudens extra stroom kunnen gebruiken in periodes waarin de zonnepanelen minder productief zijn. Echter, de salderingsregeling loopt vanaf 2025 stapsgewijs af, wat betekent dat huishoudens in de toekomst mogelijk minder voordelen zullen ervaren van hun zonnepanelen.

De toekomst van warmtepompen in Nederland

De toekomst van warmtepompen in Nederland is duidelijk gekoppeld aan het aardgasvrij doel van 2050. De overheid en de markt zijn druk bezig om de transitie naar duurzame verwarmingsoplossingen te versnellen. Dit omvat niet alleen de installatie van warmtepompen, maar ook het uitbreiden van warmtenetten en het verbeteren van isolatiemaatregelen.

Een belangrijke factor voor de toekomst is de beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige installateurs. Hoewel de wachttijden zijn afgenomen, is er nog steeds sprake van een tekort aan personeel. Techniek Nederland benadrukt dat het opleiden van installateurs een prioriteit moet blijven, zodat de vraag naar warmtepompen kan worden afgewikkeld zonder vertraging.

Daarnaast is het belangrijk om te blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling. Nieuwe technologieën en verbeterde efficiëntie kunnen ervoor zorgen dat warmtepompen nog beter presteren in koud weer en met minder energieverbruik. Dit is vooral van belang in regio’s met een koele klimaat en beperkte zonneschijnsuren.

Conclusie

De transitie naar warmtepompen in Nederland is in volle gang. De overheidssubsidie, stijgende energiekosten en een duidelijk politiek doel hebben ervoor gezorgd dat het aantal warmtepompen exponentieel is toegenomen. Echter, deze snelle groei heeft ook uitdagingen met zich meegebracht, zoals tekorten aan chips, lange wachttijden en een tekort aan installateurs.

De situatie is momenteel verbeterd, met herstelde voorraden en verbeterde leveringstijden. Toch adviseert het experts om vroeg aan te vragen om zekerheid te krijgen over de timing van de installatie. De rol van subsidies en leningen is essentieel voor de toegankelijkheid van warmtepompen, vooral voor huishoudens met lage inkomsten.

De toekomstige verplichting van warmtepompen bij CV-ketelvervanging is een belangrijke stap in de duurzame overgang. Binnen de bouwsector is het belangrijk om te blijven investeren in opleidingen en innovatie, zodat de vraag naar warmtepompen kan worden afgewikkeld zonder vertraging. Buiten de woningbouwsector is het ook belangrijk om de financiële haalbaarheid van warmtenetten te waarborgen, omdat warmtepompen en warmtenetten elkaar op lange termijn kunnen aanvullen in de energietransitie.

Bronnen

1. RTL Nieuws - Warmtepomp subsidie woning nieuwbouw CV
2. Een van Aan - Hoe gaan mensen met lage inkomens de warmtepomp betalen en andere vragen beantwoord
3. RTL Nieuws - Warmtepomp warmtenet rekenkamer subsidie aardgasvrij 2050
4. Elite Klimaat - Warmtepomp wetgeving 2025 verplichtingen en subsidies uitgelegd