Warmtepomp: Actief of Passief Koelen – Uitleg en Vergelijking

Klimaatverandering en stijgende energiekosten zijn steeds meer redenen om duurzame oplossingen te zoeken voor verwarming en koeling van woningen. Een warmtepomp is daarbij een veelbelovende oplossing. Niet alleen is het efficiënt voor verwarming in de winter, maar het kan ook gebruikt worden om ruimtes te koelen in de zomer. Hierbij zijn twee principes centraal: actief koelen en passief koelen. Beide methoden hebben hun eigen voor- en nadelen, en het kiezen van de juiste methode hangt af van de situatie van de woning, de beschikbare installatie, en persoonlijke voorkeuren.

In dit artikel bespreken we in detail hoe actief en passief koelen met een warmtepomp werkt, wat de verschillen zijn, en welke optie het beste past bij jouw situatie. Op basis van betrouwbare informatie uit experts en leveranciers zoals Viessmann, Bobex, Amsterdamwoont en Loxone, geven we een overzicht van de technologie, het energieverbruik, de installatie, en de duurzaamheid van beide koelmethoden.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technologie die warmte uit de omgeving – zoals de bodem, grondwater of lucht – opneemt en deze gebruikt om ruimtes te verwarmen. In de winter werkt de warmtepomp als verwarmingsinstallatie. In de zomer kan de werking omgekeerd worden, waardoor het systeem ook gebruikt kan worden om de woning te koelen.

De werking van een warmtepomp berust op een thermodynamisch principe. De warmtepomp maakt gebruik van een koelmiddel dat verdampt en condenseert om warmte over te dragen. Bij het verwarmen neemt het koelmiddel warmte uit de bodem op, comprimeert het deze, en geeft het de warmte af in het verwarmingsnetwerk van de woning. Bij koeling gebeurt dit omgekeerd: warmte wordt uit de woning gehaald en afgevoerd naar de bodem, lucht of grondwater.

Actief koelen met een warmtepomp

Actief koelen wordt uitgevoerd door de werking van de warmtepomp om te keren. Dit betekent dat de compressor actief wordt gebruikt om warmte uit de woning te onttrekken en deze af te voeren naar een externe bron zoals lucht of grondwater. Bij deze methode blijft de compressor in werking, wat leidt tot een hoger elektriciteitsverbruik in vergelijking met passief koelen.

Werking en voordelen van actief koelen

Bij lucht/water-warmtepompen is actief koelen de standaardmethode. Dit type warmtepomp werkt op een vergelijkbare manier als een airco, maar gebruikt vloer- of wandverwarming als afgiftesysteem in plaats van luchtverplaatsing. De compressor is essentieel bij deze methode, en de warmtepomp kan grotere koelcapaciteiten leveren dan bij passief koelen.

Een belangrijk voordeel van actief koelen is dat het meer controle biedt over het binnenklimaat. Je kunt de gewenste temperatuur vrij lage instellen, wat ideaal is voor zeer warme dagen. Bovendien is het installatieflexibel: actieve koeling kan vaak met minder ingrijpende werken geplaatst worden, aangezien geen diepe grachtwerken of boringen nodig zijn.

Nadelen van actief koelen

De grootste nadelen van actief koelen zijn het hogere energieverbruik en de minder milieuvriendelijke impact in vergelijking met passief koelen. Omdat de compressor actief draait, wordt er meer elektriciteit verbruikt. Dit kan echter gecompenseerd worden met zonnepanelen, die in de zomer veel energie opwekken.

Een ander nadeel is dat bij actief koelen geen warmte opgeslagen wordt in de bodem, zoals bij passief koelen wel het geval is. Dit betekent dat de efficiëntie van het verwarmingsproces in de winter niet versterkt wordt.

Passief koelen met een warmtepomp

Passief koelen maakt gebruik van de koelcapaciteit van de bodem of grondwater om de woning te koelen, zonder dat de compressor actief draait. Hierbij werkt enkel de circulatiepomp. Dit maakt het tot een zeer energiezuinige methode, waarbij het elektriciteitsverbruik minimaal is. Passief koelen is exclusief mogelijk met geothermische warmtepompen, zoals grond/water- of water/water-warmtepompen.

Werking en voordelen van passief koelen

Bij passief koelen wordt de warmte uit de woning onttrokken via het vloer- of wandverwarmingssysteem. Deze warmte wordt vervolgens afgevoerd naar de bodem via geothermische sondes of collectoren. Omdat de compressor hierbij niet gebruikt wordt, is het een zeer milieuvriendelijke oplossing.

Een belangrijk voordeel van passief koelen is het extra rendement bij verwarming. De opgenomen warmte uit de woning tijdens het koelproces kan opgeslagen worden in de bodem en later gebruikt worden voor verwarming in de winter. Hierdoor draagt passief koelen bij aan een efficiëntere energiecycluis.

Nadelen van passief koelen

Hoewel passief koelen energiezuinig is, zijn er ook beperkingen. De grootste is dat het beperkt is in koelcapaciteit. Het temperatuurverschil dat bereikt kan worden, ligt meestal rond de 6 graden Celsius. Dit betekent dat passief koelen minder geschikt is op extreem warme dagen als de buitentemperatuur zeer hoog is.

Daarnaast zijn de installatiekosten hoger bij passief koelen. Aangezien geothermische warmtepompen gecombineerd worden met grondwater- of bodemsondes, zijn diepe boringen en grachtwerken nodig. Deze ingrijpende installatie leidt tot hogere kosten en langere implementatietijd.

Koelmethode: Actief vs. Passief – Vergelijking

Om de keuze te kunnen maken tussen actief en passief koelen, is het belangrijk de verschillen goed te begrijpen. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste aspecten:

Toepassing in de praktijk

De keuze voor actief of passief koelen hangt dus af van een aantal factoren:

• Bouwtype en isolatie: Woningen met goede isolatie en een aangepast vloer- of wandverwarmingssysteem zijn ideaal voor passief koelen.
• Klimaatgebied: In regio’s met warme zomers en relatief milde winters is passief koelen efficiënter. In extreem warme gebieden kan actief koelen noodzakelijk zijn.
• Duurzaamheidsdoelen: Als het doel is om een zo duurzaam mogelijk systeem te kiezen, is passief koelen aanbevolen.
• Energievoorziening: Woningen met zonnepanelen kunnen het energieverbruik van actieve koeling grotendeels zelf opwekken, wat het ecologische profiel verbetert.

Hoeveel graden kun je koelen?

Het aantal graden dat je kunt koelen, hangt af van het type warmtepomp en het afgiftesysteem. Bij actief koelen is er vrijwel geen beperking: de gewenste temperatuur kan zo laag worden ingesteld als gewenst is. Bij passief koelen is er een beperking tot ongeveer 6 °C temperatuurverschil met de buitentemperatuur.

Invloed van het afgiftesysteem

Het afgiftesysteem speelt een cruciale rol in de efficiëntie van het koelen. De meest gebruikte afgiftesystemen bij warmtepompen zijn:

• Vloerverwarming: Ideaal voor passief koelen. Het koelvermogen is afhankelijk van de oppervlakte en isolatie van de vloer.
• Ventilatorconvectoren: Vaak gebruikt bij actief koelen. Ze verspreiden de gekoelde lucht effectief in de ruimte.
• Wandverwarming: Ook geschikt voor passief koelen, maar minder efficiënt dan vloerverwarming.

De keuze van het afgiftesysteem heeft een directe invloed op het comfort, de snelheid van het koelproces, en de energie-efficiëntie.

Welke methode is het beste?

De keuze tussen actief en passief koelen hangt af van meerdere factoren. Hieronder geven we een overzicht van scenario’s waarin één van de twee methoden het beste past.

Actief koelen is beter als:

• Je wilt maximale controle over je binnenklimaat, met mogelijkheid tot zeer lage temperaturen.
• Je woning is niet uitgerust met een vloer- of wandverwarmingssysteem geschikt voor passief koelen.
• Je woont in een regio met zeer warme zomers en wil daardoor sneller en effectiever koelen.
• Je hebt zonnepanelen en wil je elektriciteitsverbruik compenseren.
• De installatiekosten van een geothermische warmtepomp te hoog zijn.

Passief koelen is beter als:

• Je wilt een energiezuinige en milieuvriendelijke oplossing.
• Je woning is uitgerust met geothermische warmtepompen en een geschikt afgiftesysteem (zoals vloerverwarming).
• Je wilt extra rendement voor het verwarmingsproces in de winter.
• Je woont in een klimaat met gematigde zomers en niet extreem hoge temperaturen.
• Je wilt een lange termijn investering maken in een duurzame koelinstallatie.

Conclusie

Een warmtepomp is een veelzijdig systeem dat zowel verwarmen als koelen kan, afhankelijk van het type en de werking. Tijdens warme zomermaanden kan het gebruikt worden om de woning te koelen via twee methoden: actief koelen en passief koelen.

Actief koelen biedt meer controle en grotere koelcapaciteit, maar verbruikt meer elektriciteit. Het is geschikt voor woningen met zonnepanelen en in regio’s met extreem warme zomers. Passief koelen daarentegen is energiezuiniger, milieuvriendelijker, en draagt bij aan een efficiënter verwarmingsproces. Het is echter beperkt in koelcapaciteit en vereist een ingrijpende installatie met geothermische warmtepompen.

De keuze tussen actief en passief koelen hangt af van jouw situatie, wensen, en voorwaarden. Door goed te informeren over de werking, voordelen en nadelen van beide methoden, kun je de beste keuze maken voor jouw woning.

Bronnen

1. Viessmann – Natuurlijke en actieve koeling
2. Bobex – Actief en passief koelen met warmtepompen
3. Amsterdamwoont – Hoe zorgt een warmtepomp voor een koele woning in de zomer
4. Loxone – Koelen met een warmtepomp