Warmtepompen op basis van compressie: Werking, voordelen en keuzes voor woningverwarming

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overgang naar duurzame energiebronnen is in volle gang, en warmtepompen spelen een centrale rol in de toekomst van het verwarmen van woningen. Deze technologie maakt gebruik van een compressieproces om warmte uit de omgeving – zoals lucht, grond of water – te halen en deze te verweren in een woning. Het rendement en de efficiëntie van warmtepompen maken ze tot een aantrekkelijke keuze voor zowel particuliere huiseigenaren als professionals in de bouwsector.

In deze artikel wordt ingegaan op de technische werking van warmtepompen, met een focus op de rol van compressie in het proces. Daarnaast worden de verschillende soorten warmtepompen besproken, hun toepassingsgebieden, voordelen en de invloed van isolatie en woningtype op hun efficiëntie. Het artikel is bedoeld als een informatieve en praktische gids voor wie overweegt om een warmtepomp te installeren.

Hoe werkt een warmtepomp op basis van compressie?

De kern van een warmtepomp is het principe van compressie, waarbij warmte uit de omgeving wordt onttrokken en met behulp van een compressor verweren of afgegeven wordt. Het proces kan worden onderverdeeld in vier hoofdfasen: verdamping, compressie, condensatie en expansie. Deze fasen vormen samen een cyclus die zich voortdurend herhaalt.

1. Verdamping

In de eerste fase verdampt het koudemiddel in de warmtepomp. Dit gebeurt in een onderdeel dat de verdamper wordt genoemd. Het koudemiddel, vaak in vloeistofvorm, neemt warmte op uit de omgeving – zoals de buitenlucht of grondwater – en verdampt, waarbij het in een gasvormige toestand verandert. In deze fase is de temperatuur van het koudemiddel lager dan die van de omgeving, zodat warmte spontaan overgaat van de omgeving naar het koudemiddel.

2. Compressie

Nadat het koudemiddel volledig is verdampt, wordt het gas door een compressor samengeperst. Tijdens deze compressie stijgt zowel de druk als de temperatuur van het gas. De compressor speelt dus een essentiële rol in het verhogen van de energiedichtheid van het koudemiddel. Het resultaat is een oververhit gas dat in staat is om warmte af te geven aan een verwarmingssysteem.

3. Condensatie

Het oververhitte gas wordt nu geleid naar de condensor, waar het condenseert tot vloeistof. Tijdens deze fase geeft het koudemiddel zijn warmte af aan het CV-systeem of de ruimte die verwarmd moet worden. De temperatuur van het koudemiddel daalt, terwijl de druk nog steeds hoog blijft. Dit is de fase waarin de warmteeffectiviteit van de warmtepomp het duidelijkst wordt.

4. Expansie

Na de condensatie wordt het koudemiddel door een expansieventiel geleid. Dit is een vernauwing die ervoor zorgt dat de druk van het koudemiddel plotseling daalt. Door deze drukverlaging verlaagt ook de temperatuur van het koudemiddel, waardoor het in staat is om opnieuw warmte op te nemen in de volgende cyclus. Het koudemiddel keert nu terug naar de verdamper en begint het proces opnieuw.

Dit cyclusproces wordt continu herhaald, zolang er warmte beschikbaar is in de omgeving. Het rendement van de warmtepomp wordt uitgedrukt in de Coefficient of Performance (COP), wat het verhoudingstal is tussen de opgewekte warmte en het energieverbruik van de warmtepomp.

Soorten warmtepompen en hun toepassing

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, waarbij de keuze van het type afhankelijk is van de beschikbare warmtebronnen en de specificaties van de woning. De belangrijkste soorten zijn:

Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het CV-water op te warmen. Deze variant is zeer populaair in de woningbouw, omdat het relatief eenvoudig is om te installeren en de meeste woningen zijn geschikt voor dit type warmtepomp. Een voorbeeld van een lucht-water warmtepomp is de Nefit-Bosch Compress 5800i AW, die volledig gasloos werkt en uitgevoerd wordt in vijf vermogensvarianten. Ze is geschikt voor woningen met gewone radiatoren en heeft een laag geluidsniveau van 26,5 dB(A) op 3 meter afstand.

Lucht-lucht warmtepomp

Een lucht-lucht warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om de lucht in de woning te verwarmen. Deze variant is vooral geschikt voor woningen waar vloerverwarming of radiatoren niet mogelijk zijn of waar een luchtsysteem al aanwezig is. De lucht-lucht warmtepomp kan ook in omgekeerde richting werken om te koelen, waardoor het een geïntegreerd oplossing biedt voor zowel verwarming als koeling. Een belangrijk voordeel is dat deze warmtepomp geen CV-ketel nodig heeft, wat het gasloos wonen mogelijk maakt.

Water-water warmtepomp

De water-water warmtepomp haalt warmte uit het grondwater en gebruikt deze om het CV-water op te warmen. Omdat het grondwater een constante temperatuur heeft, is deze warmtepomp erg efficiënt. Deze technologie is echter minder geschikt voor woningen die niet in de buurt van een grondwaterbron liggen. Een voorbeeld is de Alpha innotec Alterra SWCV, die geschikt is voor woningen waarbij een waterbron beschikbaar is.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert de voordelen van een warmtepomp met een traditionele verwarmingsbron, zoals een boiler of zonneboiler. Dit type is geschikt voor woningen waarbij de warmtepomp niet voldoende capaciteit heeft bij zeer lage temperaturen. Door het gebruik van een hybride systeem kan de verwarmingssituatie worden afgestemd op de specifieke behoeften van de woning.

Voordelen van warmtepompen

De toepassing van warmtepompen biedt een aantal belangrijke voordelen, zowel op het gebied van energie-efficiëntie als op milieueffecten en kosten.

1. Energie-efficiëntie

Een van de belangrijkste voordelen van een warmtepomp is haar hoge energie-efficiëntie. Warmtepompen gebruiken elektriciteit om warmte te verplaatsen, in plaats van om te genereren, zoals bij een CV-ketel. Dit resulteert in een COP-waarde van meestal 3 of hoger, wat betekent dat voor elke kWh elektriciteit die de warmtepomp verbruikt, er 3 kWh warmte wordt opgewekt. Dit maakt warmtepompen aantrekkelijk in vergelijking met traditionele verwarmingssystemen.

2. Milieuvriendelijk

Door gebruik te maken van hernieuwbare energiebronnen zoals lucht, water of grondwarmte, zorgen warmtepompen voor een lagere CO₂-uitstoot. Dit maakt ze een duurzame keuze voor woningverwarming en bijdraagt aan de overgang naar een koolstofneutrale woningbouwsector. De Nefit-Bosch Compress 5800i AW, bijvoorbeeld, werkt volledig gasloos en maakt gebruik van het natuurlijke koudemiddel R290 (propaan), wat verder bijdraagt aan de milieuvriendelijkheid.

3. Lagere energiekosten

In goed geïsoleerde woningen kunnen warmtepompen tot 60% minder energiekosten opleveren in vergelijking met traditionele verwarmingssystemen. Dit is vooral het geval bij woningen die niet of weinig afhankelijk zijn van gas. De lage energiekosten zijn een aanzet voor het overstappen naar een warmtepomp, vooral bij stijgende energieprijzen.

4. Gasloos wonen mogelijk

Door de afhankelijkheid van gas te verminderen of volledig te elimineren, maakt een warmtepomp het mogelijk om gasloos te wonen. Dit kan interessant zijn in regio’s waar gasaansluitingen niet beschikbaar zijn of waar woningbouwmaatregelen dit aanmoedigen. Voorbeelden zijn de lucht-lucht warmtepompen en hybride systemen die een aparte warmtebron kunnen gebruiken.

5. Subsidies beschikbaar

In Nederland zijn er subsidies beschikbaar voor de aankoop en installatie van warmtepompen. Het ISDE-subsidieregime ondersteunt bijvoorbeeld de overgang naar duurzame verwarmingssystemen. Dit maakt het voor een groot aantal huiseigenaren mogelijk om een warmtepomp te installeren zonder dat de investeringskosten te hoog zijn.

Kiezen voor de juiste warmtepomp

De keuze voor de juiste warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de beschikbare warmtebronnen, de isolatiegraad van de woning, het verwarmingssysteem en de persoonlijke voorkeuren van de woningeigenaar.

1. Beschikbare warmtebronnen

De keuze van een warmtepomp wordt beïnvloed door de beschikbaarheid van warmtebronnen. In woningen waar de buitenlucht als warmtebron beschikbaar is, is een lucht-water warmtepomp een goede keuze. Voor woningen met toegang tot grondwater kan een water-water warmtepomp efficiënter zijn. In huizen zonder warmtebron in de omgeving is een hybride systeem of een lucht-lucht warmtepomp meestal de beste oplossing.

2. Isolatiegraad

De isolatiegraad van de woning heeft een directe invloed op het rendement van de warmtepomp. In goed geïsoleerde woningen werkt een warmtepomp efficiënter, omdat minder warmte verloren gaat. Dit betekent dat de COP-waarde hoger kan zijn en dat de energiekosten lager zijn. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de woning voldoende geïsoleerd is voorafgaand aan de installatie van een warmtepomp.

3. Verwarmingssysteem

De keuze van de warmtepomp wordt ook beïnvloed door het verwarmingssysteem van de woning. Voor woningen met radiatoren is een lucht-water warmtepomp meestal de beste keuze. Voor woningen met vloerverwarming of luchtheating is een lucht-lucht warmtepomp of een water-water warmtepomp geschikter. Het is aan te raden om een advies te vragen van een vakman die het systeem kan evalueren op basis van de COP/SCOP-waarden en de verwarmingsvraag van de woning.

4. Efficiëntie bij lage temperaturen

Niet alle warmtepompen presteren even goed bij lage buitentemperaturen. Het is belangrijk om een warmtepomp te kiezen die efficiënt werkt bij temperaturen tot 0 graden Celsius of lager. De LG Monobloc, bijvoorbeeld, behoudt zijn totale capaciteit tot 7 graden onder nul. Dit is belangrijk voor huiseigenaren in koude regio’s of voor woningen die vaak op lage temperaturen worden gebruikt.

De rol van een airco als warmtepomp

Een airco kan onder bepaalde voorwaarden ook worden aangemerkt als een warmtepomp, mits het meerdere verwarmingsstanden heeft en efficiënt werkt bij lage buitentemperaturen. Dit is het geval als het koudemiddel actief warmte levert via een werkzame kringloop met refrigerant en compressor. De efficiëntie van het apparaat wordt beoordeeld op basis van COP-waarden en de integratie met het verwarmingssysteem. Belangrijke factoren zijn onder meer het type refrigerant, de warmtewisselaars en de manier waarop het apparaat is aangesloten op de CV-installatie of vloerverwarming.

Conclusie

Warmtepompen op basis van compressie bieden een efficiënte, duurzame en toekomstbestendige oplossing voor woningverwarming. Door gebruik te maken van hernieuwbare energiebronnen zoals lucht, water of grondwarmte, kunnen ze een aanzienlijke bijdrage leveren aan het verminderen van de CO₂-uitstoot en de energiekosten. Het principe van compressie speelt een centrale rol in het werkingsmechanisme van de warmtepomp, waarbij warmte wordt onttrokken aan de omgeving en gebruikt om een woning te verwarmen of te koelen.

De keuze van het juiste type warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de beschikbaarheid van warmtebronnen, de isolatiegraad van de woning en het verwarmingssysteem. Voor woningen met radiatoren is een lucht-water warmtepomp vaak de beste keuze, terwijl een lucht-lucht of water-water warmtepomp geschikt is voor woningen met vloerverwarming of luchtheating. Een hybride systeem kan een goede oplossing zijn voor woningen waarbij een warmtepomp alleen niet voldoende capaciteit heeft bij lage temperaturen.

De voordelen van warmtepompen zijn aantrekkelijk voor zowel particuliere huiseigenaren als professionals in de bouwsector. Het hoge rendement, de milieuvriendelijkheid en de lagere energiekosten maken ze een interessante investering. Bovendien zijn subsidies beschikbaar, zoals het ISDE-subsidieregime, waardoor de aankoop en installatie van een warmtepomp voor velen haalbaar is.

Tegen de achtergrond van stijgende energieprijzen en strengere milieuregels, is het overstap naar een warmtepomp een verstandige keuze voor wie wil bijdragen aan een duurzame toekomst.