Warmtepomp in de winter: werking, efficiëntie en onderhoud

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is een veelgebruikte technologie om een woning te verwarmen, maar ook om warm water te leveren of om te koelen. In de winter speelt de warmtepomp een cruciale rol in de energiebalans van het huis. De vraag hoe efficiënt een warmtepomp in de winter werkt, hoe het systeem moet worden onderhouden en welke maatregelen genomen moeten worden om optimale prestaties te garanderen, is van groot belang voor zowel woningeigenaars als installateurs en bouwprofessionals.

In dit artikel bekijken we gedetailleerd hoe warmtepompen functioneren in koude omstandigheden, wat de beperkingen en voordelen zijn, en wat er moet worden gedaan om het systeem in goede werking te houden. Bovendien bespreken we de technische aspecten van het systeem, zoals de invloed van buitentemperatuur, de rol van de compressor en de vereisten voor de geluidsniveaus van buitenunits.

Hoe werkt een warmtepomp in de winter?

Een warmtepomp haalt warmte uit een externe bron, zoals de lucht, de grond of het grondwater, en verhoogt deze temperatuur via een compressor. In de winter, wanneer de buitentemperatuur kan dalen tot onder nul graden, is het nog steeds mogelijk om warmte te onttrekken aan de omgeving, aangezien de lucht zelfs bij vriespunt nog energie bevat in de vorm van warmte.

De meeste warmtepompen blijven goed presteren tot temperaturen rond -10°C of lager, afhankelijk van de technologie. Dit is mogelijk doordat de warmtepomp niet alleen werkt met directe warmte, maar ook met het proces van verdamping en condensatie van een koudemiddel.

Een warmtepomp werkt het efficiëntst in milde winters, wanneer de buitentemperatuur rond de 7°C ligt. Bij lager dan -10°C wordt het systeem echter minder efficiënt, omdat de verdamper, waarin de warmte wordt opgevangen, vaak bevriest. In dat geval moet de warmtepomp tijdelijk worden omgezet in koelmodus om de verdamper te ontdooien, waarna het verwarmingsproces opnieuw kan starten.

Invloed van buitentemperatuur op de prestaties

De efficiëntie van een warmtepomp in de winter wordt sterk beïnvloed door de buitentemperatuur. De meeste warmtepompen zijn ontworpen om optimaal te functioneren bij temperaturen boven nul graden. Bij temperaturen onder nul moet het systeem extra hard werken om de gewenste verwarmingsgraad te bereiken, wat resulteert in een hoger energieverbruik.

Een belangrijk aspect bij het kiezen van een warmtepomp is dus de capaciteit van het systeem bij extreem koude temperaturen. Het vermogen van de warmtepomp bij -10°C is vaak aanzienlijk lager dan bij 7°C. Daarom is het essentieel om bij het ontwerp en aankoop van een warmtepomp te vragen naar het vermogen bij -10°C en of het systeem functioneert tot -15°C.

Hybride warmtepompen en winterprestaties

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele CV-ketel. Dit type systeem is vooral geschikt voor streken met extreme winters, waar de warmtepomp alleen mogelijk niet voldoende warmte kan leveren. In dergelijke gevallen overneemt de CV-ketel automatisch het verwarmingsproces.

Hybride warmtepompen zijn gemiddeld minder duurzaam dan volledige warmtepompinstallaties, maar bieden wel de flexibiliteit om in koude winters toch voldoende verwarming te garanderen. De levensduur van een hybride warmtepomp is gemiddeld rond de 15 jaar, iets minder dan conventionele warmtepompen, die tot 25 jaar kunnen meegaan bij goed onderhoud.

Onderhoud van de warmtepomp in de winter

Goed onderhoud is essentieel om ervoor te zorgen dat een warmtepomp in de winter probleemloos blijft werken. Regelmatige inspecties, reiniging van filters en controle op de koelvloeistof helpt om de efficiëntie van het systeem te behouden en de levensduur te verlengen.

Een warmtepomponderhoudsabonnement bij een betrouwbare installateur, zoals bij Hartman Installatie, is daarom aan te raden. Dit zorgt niet alleen voor een probleemloze werking van het systeem, maar voorkomt ook dure reparaties. Door het systeem periodiek te laten onderhouden, blijft de warmtepomp optimaal presteren, zowel in de winter als in de zomer.

Bij koude winters is het verstandig om de buiteneenheid van de warmtepomp te beschermen tegen sneeuw- en ijsafzetting. In extreme gevallen kan het systeem tijdelijk worden uitgeschakeld en leeggeblazen, zoals bij zwembadinstallaties, om bevroren onderdelen te voorkomen.

Warmtepomp en vloerverwarming

Warmtepompen werken goed met vloerverwarmingssystemen, aangezien deze systemen op lagere temperaturen kunnen werken dan radiatoren. Bij een lucht-water warmtepomp is het niet verplicht om vloerverwarming te installeren, maar het kan een betere warmteverdeling in het huis bevorderen.

Voor woningen zonder vloerverwarming is het aan te raden om een aantal convectoren of warmtepompconvectoren aan te brengen, vooral in ruimtes zoals de woonkamer en keuken. Deze apparaten zorgen voor snelle en efficiënte verwarming en vereisen minder ingrijpende veranderingen dan volledige vervanging van radiatoren.

Koelen in de zomer

Naast verwarmen in de winter kan een warmtepomp ook worden gebruikt om in de zomer te koelen. Dit gebeurt door het proces om te draaien: in plaats van warmte uit de omgeving te halen, voert de warmtepomp warmte uit de woning af. Dit levert een verlaging van de binnentemperatuur met enkele graden, wat op warme zomerdagen extra comfort biedt.

De mate waarin een warmtepomp kan koelen hangt af van het type en de capaciteit van het systeem. Niet alle warmtepompen zijn geschikt voor koelen, maar moderne modellen bieden vaak deze functie. Het is aan te raden om bij de aankoop van een warmtepomp te vragen of het systeem ook koelfunctie bevat.

Geluidsniveaus en regelgeving

De geluidsniveaus van buitenunits van warmtepompen zijn onderworpen aan strikte regelgeving. Volgens de wetgeving mogen warmtepompen overdag op de erfgrens niet meer dan 45 decibel geluid maken, en ’s nachts (19:00-7:00 uur) niet meer dan 40 decibel. Deze regels zijn in werking getreden op 1 april 2021 en zijn bedoeld om de geluidsoverlast voor buren te beperken.

De grootte van de buiteneenheid heeft invloed op zowel het geluidniveau als de efficiëntie van het systeem. Grotere units zijn doorgaans stiller, maar hebben ook een hogere aankoopkost. Het is belangrijk om bij het kiezen van een warmtepomp rekening te houden met de geluidsnormen en de locatie van de buiteneenheid.

Beperkingen van warmtepompen in de winter

Hoewel warmtepompen in de winter in principe goed werken, zijn er enkele beperkingen die moeten worden overwogen. Eén van de belangrijkste nadelen is dat het lang duurt voordat een woning is opgewarmd. Warmtepompen werken op lagere temperaturen dan traditionele CV-ketels, wat betekent dat de verwarmingstemperatuur vaak niet hoger dan 55 graden Celsius is, terwijl een CV-ketel meestal tussen de 70 en 95 graden kan leveren.

Daarom is het aan te raden om in de winter de verwarmingsgraad niet te verlagen met meer dan twee graden ’s nachts, om te voorkomen dat het huis ’s ochtend koud is en het duurt uren voordat het opnieuw is opgewarmd.

Bij extreem koude winters kunnen warmtepompen ook hopeloos inefficiënt worden, omdat de bron van warmte, zoals de lucht of de grond, praktisch volledig uitgekoeld is. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om bij te vullen met een traditionele CV-ketel of om extra isolatiemaatregelen te nemen om het energieverbruik te beperken.

Conclusie

Een warmtepomp is een efficiënte en duurzame oplossing voor het verwarmen van woningen, maar het is essentieel om rekening te houden met de beperkingen in de winter. Hoewel warmtepompen in principe ook in koude omstandigheden goed werken, is hun efficiëntie sterk afhankelijk van de buitentemperatuur en het type systeem.

Goed onderhoud, het kiezen van een geschikt type warmtepomp en het nemen van aanvullende maatregelen, zoals hybride systemen of extra isolatie, zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat het systeem in de winter probleemloos blijft draaien. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de geluidsnormen en de locatie van de buiteneenheid, om geluidsoverlast te voorkomen.

Voor zowel woningeigenaars als installateurs is het aan te raden om professionele advies en onderhoud te zoeken bij betrouwbare partijen, zoals Hartman Installatie, om het systeem optimaal te laten functioneren, zowel in de winter als in de zomer.