Grondwaterput voor warmtepomp: Werking, voordelen en installatievoorwaarden

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Het gebruik van grondwater als warmtebron voor verwarming en koeling van woningen is een technologie die steeds meer aandacht krijgt in de bouw- en renovatiesector. Grondwaterwarmtepompen vormen een duurzame en energie-efficiënte oplossing, maar vereisen wel een grondige analyse van de omgevingsvoorwaarden en een zorgvuldige installatie. In dit artikel bespreken we de werking van grondwaterwarmtepompen, de voordelen en nadelen van deze technologie, de technische voorwaarden voor installatie en de kostenaspecten. Alle informatie is gebaseerd op de meest relevante gegevens uit betrouwbare bronnen in de bouwsector.

Wat is een grondwaterwarmtepomp?

Een grondwaterwarmtepomp maakt gebruik van de constante temperatuur van grondwater om warmte te onttrekken en te gebruiken voor verwarming of koeling. Het grondwater, dat zich op een diepte van 25 tot 160 meter in de ondergrond bevindt, heeft een temperatuur die gemiddeld tussen 7 en 14 graden Celsius ligt. Deze temperatuurvariatie is veel kleiner dan de temperatuurvariatie op de oppervlakte, waardoor het een betrouwbare warmtebron vormt.

Het systeem werkt met een water-water warmtepomp, waarbij grondwater wordt opgepompt via een zogenaamde bronput, doorloopt een warmtewisselaar en daarna weer wordt teruggevoerd via een retourput. Tijdens dit proces wordt de warmte overgedragen aan een koelmiddel, dat wordt samengeperst in een compressor en zo de temperatuur verhoogt tot een niveau dat geschikt is voor verwarming (40–60 graden Celsius). In de zomer kan het systeem ook worden gebruikt voor koeling, waarbij warmte uit de woning wordt onttrokken en afgegeven aan het grondwater.

Werking van een grondwaterwarmtepomp

De werking van een grondwaterwarmtepomp is gebaseerd op een cyclus van warmte-uitwisseling, compressie en afvoer. De volgende stappen beschrijven het proces:

Warmte-uitwisseling met grondwater:
Het systeem haalt grondwater op uit een waterdragende laag in de aarde, via een bronput. De temperatuur van dit water is meestal rond de 10–12 graden Celsius.
Energie-opname:
Het opgepompte water stroomt door een warmtewisselaar in de warmtepomp. Hier geeft het water zijn warmte af aan een koelmiddel. Dit koelmiddel heeft een laag kookpunt en verdampt al bij lage temperaturen.
Warmtecompressie:
De verdampte koelvloeistof passeert vervolgens een compressor, waar het wordt samengeperst. Dit proces verhoogt de temperatuur van de damp aanzienlijk, tot ongeveer 40–60 graden Celsius.
Warmteafgifte:
Via een tweede warmtewisselaar wordt de hete damp afgegeven aan het verwarmingssysteem van de woning, zoals een vloerverwarming of radiatoren. Nadat de warmte is afgegeven, condenseert het koelmiddel weer tot een vloeistof.
Cyclus herhalen:
Het proces begint opnieuw. Het afgekoelde grondwater wordt via een aparte retourput teruggeleid naar de waterdragende laag, waarbij het opnieuw kan worden gebruikt voor warmteopname.
Koeling:
In de zomer kan het systeem ook worden gebruikt voor koeling. Dan werkt de warmtepomp in de omgekeerde richting: warmte wordt onttrokken aan de woning en afgegeven aan het grondwater.

Technische voorwaarden voor installatie

De installatie van een grondwaterwarmtepomp vereist een aantal specifieke voorwaarden en voorbereidingen, die essentieel zijn voor het efficiënte en duurzame functioneren van het systeem. De belangrijkste technische voorwaarden zijn:

Watervergunning en pomp-test:
Voor de installatie is een watervergunning nodig, die wordt uitgevaardigd door de waterschapsautoriteit. Voordat deze vergunning wordt verstrekt, wordt een pomp-test uitgevoerd die drie dagen duurt. Tijdens deze test wordt gecontroleerd of er voldoende grondwater beschikbaar is, of het water niet te snel stroomt, en of de tussenwarmtewisselaar geschikt is voor de water-water-warmtepomp.
Putten en afstand:
Voor het correct functioneren van het systeem zijn twee putten nodig: een zuigput en een infiltratieput. De infiltratieput moet minstens 15 meter van de zuigput gelegen zijn, in de stroomrichting van het grondwater. De diepte van de putten varieert tussen 25 en 160 meter, afhankelijk van de bodemsamenstelling en de beschikbaarheid van grondwater.
Grondwaterkwaliteit:
Het grondwater moet geschikt zijn voor thermische toepassingen. Dit betekent dat het niet te verontreinigd mag zijn en geen corrosieve stoffen mag bevatten die schade kunnen veroorzaken aan de warmtepomp of de warmtewisselaars.
Isolatie van de woning:
De woning moet voldoende geïsoleerd zijn om het maximale rendement van de warmtepomp te behalen. Een hoge isolatiegraad zorgt ervoor dat minder energie nodig is voor verwarming en koeling. De RC-waarde (de warmteweerstand) van de woning moet minimaal 4 zijn, volgens een van de genoemde voorwaarden.
Lage temperatuurverwarming:
Voor een efficiënte werking is een verwarmingssysteem met lage temperatuur nodig, zoals vloerverwarming. Radiatoren die werken op hogere temperaturen kunnen het rendement van de warmtepomp negatief beïnvloeden.
Ondergrondse ruimte:
Er moet voldoende ondergrondse ruimte zijn om de putten te plaatsen. In bebouwde kommen of stedelijke gebieden kan dit een beperking vormen.

Voordelen van een grondwaterwarmtepomp

Grondwaterwarmtepompen bieden een aantal aanzienlijke voordelen ten opzichte van traditionele verwarmingssystemen. De belangrijkste voordelen zijn:

Hoog rendement:
Grondwaterwarmtepompen hebben een hoger rendement dan andere warmtepompsystemen, zoals lucht-water-warmtepompen. Dit komt doordat de temperatuur van het grondwater vrij constant is, meestal rond 10–14 graden Celsius. Bij een diepte van 50 meter of meer is de temperatuur van het grondwater niet meer beïnvloed door de weersomstandigheden. Zomer of winter, de temperatuur is altijd nagenoeg gelijk.
Duurzaam en energie-efficiënt:
Omdat het systeem gebruik maakt van gratis, natuurlijke warmte uit grondwater, levert het aanzienlijk minder CO₂-uitstoot op dan traditionele verwarmingssystemen. Dit maakt het een duurzame keuze voor energiegebruik.
Natuurlijke koeling in de zomer:
In de zomer kan het systeem ook worden gebruikt voor koeling. De temperatuur van het grondwater is dan namelijk lager dan de binnentemperatuur, waardoor het systeem de woning op een natuurlijke manier kan afkoelen. Dit wordt ook wel ‘natural cooling’ genoemd.
Compacte installatie:
In vergelijking met andere warmtepompsystemen, zoals bodemwarmtepompen met horizontale buizen, is een grondwaterwarmtepomp niet zo ruimte-vereisen. De putten kunnen op een relatief kleine oppervlakte worden geboord, waardoor het systeem geschikt is voor bebouwde en stedelijke omgevingen.
Meeromvattende toepassing:
Het opgepompte water kan, indien gewenst, ook gedeeltelijk worden gebruikt voor het spoelen van de WC of het sproeien van de tuin. Dit maakt het systeem nog efficiënter en duurzamer.
Lange levensduur:
Grondwaterwarmtepompen hebben een lange levensduur, vooral wanneer ze goed worden geïnstalleerd en onderhouden. De ondergrondse putten kunnen meerdere decennia meegaan, waardoor het systeem een duurzame en langdurige oplossing biedt.

Nadelen van een grondwaterwarmtepomp

Hoewel grondwaterwarmtepompen veel voordelen bieden, zijn er ook een aantal nadelen die bij de overweging van deze technologie moeten worden meegenomen:

Hoge installatiekosten:
De boringen die nodig zijn voor het aanleggen van de putten zijn zeer kostbaar. Voor twee boringen ben je al gauw 8.000 euro kwijt. De kostprijs van de boringen verdient zich op lange termijn terug door de energiewinst, maar voor een individueel huishouden kan dit toch een aanzienlijke investering vormen.
Voorwaarden en beperkingen:
Niet in alle situaties is het mogelijk om een grondwaterwarmtepomp te installeren. De woning moet voldoen aan een aantal voorwaarden, zoals voldoende isolatie, een lage temperatuurverwarming en voldoende ondergrondse ruimte. In bebouwde of bebouwbare gebieden kan het dus niet altijd haalbaar zijn om een systeem te installeren.
Technische complexiteit:
Het systeem vereist een zorgvuldige installatie en een gedetailleerde planning. De boringen moeten op de juiste diepte en afstand worden uitgevoerd en het systeem moet goed worden afgesteld op de specifieke omstandigheden van de woning en de ondergrond. Dit vereist ervaringsrijke professionals.
Kwaliteit van het grondwater:
Het grondwater moet geschikt zijn voor thermische toepassingen. Als het te verontreinigd is of corrosieve stoffen bevat, kan het schade veroorzaken aan de warmtepomp of de warmtewisselaars. Dit kan leiden tot extra kosten voor onderhoud of vervanging.
Verplichte watervergunning:
Voordat een grondwaterwarmtepomp kan worden geïnstalleerd, is er een watervergunning nodig. Deze vergunning vereist een pomp-test van drie dagen om te controleren of het systeem voldoet aan de technische eisen. Dit kan extra tijd en moeite vereisen.

Kosten en terugverdientijd

De investering in een grondwaterwarmtepomp is aanzienlijk, maar de op langere termijn behaalde energiebesparing maakt het een rendabele keuze voor veel huiseigenaren. De kosten variëren afhankelijk van de grootte van het systeem, de diepte van de putten en de complexiteit van de installatie.

De belangrijkste kostenposten zijn:

Boring van de putten: ca. 8.000 euro
Aanschaf van de warmtepomp: ca. 10.000–15.000 euro
Installatie en aansluiting: ca. 5.000–7.000 euro
Watervergunning en pomp-test: ca. 1.000–2.000 euro

De totale investering ligt daarmee tussen de 24.000 en 32.000 euro. De terugverdientijd hangt af van de energiebesparing, maar gemiddeld ligt deze op 10–15 jaar. In de zomer, wanneer het systeem ook voor koeling kan worden gebruikt, kan de energiebesparing nog verder toenemen.

Is een grondwaterwarmtepomp geschikt voor jouw woning?

Voorafgaand aan de aanschaf van een grondwaterwarmtepomp is het verstandig om te bepalen of jouw woning geschikt is voor deze technologie. Belangrijke factoren zijn:

Isolatie: De woning moet voldoende geïsoleerd zijn om het maximale rendement van de warmtepomp te behalen. Een hoge isolatiegraad zorgt ervoor dat minder energie nodig is voor verwarming en koeling.
Verwarmingssysteem: Er moet een lage temperatuurverwarming aanwezig zijn, zoals vloerverwarming. Radiatoren die werken op hogere temperaturen kunnen het rendement van de warmtepomp negatief beïnvloeden.
CV-ketel: Als de woning nog een CV-ketel heeft, kan dit het rendement van de warmtepomp beïnvloeden. Het is aan te raden om over te stappen naar een lage temperatuurverwarmingssysteem.
Voorwaarden voor het grondwater: Er moet voldoende grondwater beschikbaar zijn en de kwaliteit van het water moet geschikt zijn voor thermische toepassingen.

Conclusie

Grondwaterwarmtepompen vormen een duurzame en energie-efficiënte oplossing voor het verwarmen en koelen van woningen. Ze maken gebruik van de constante temperatuur van grondwater en kunnen zo energie besparen en CO₂-uitstoot verminderen. De technologie is echter niet geschikt voor alle situaties en vereist een aantal voorwaarden en investeringen. De installatie van een grondwaterwarmtepomp is kostbaar, maar de op lange termijn behaalde energiebesparing maakt het een rendabele keuze voor vele huiseigenaren.

Voor het functioneren van het systeem zijn twee putten nodig, die op een afstand van minstens 15 meter van elkaar moeten liggen. Het grondwater moet geschikt zijn voor thermische toepassingen en de woning moet voldoende geïsoleerd zijn. Daarnaast is een watervergunning nodig en een pomp-test om te controleren of het systeem voldoet aan de technische eisen.

Hoewel de investering groot is, biedt een grondwaterwarmtepomp aanzienlijke voordelen, zoals hoge efficiëntie, duurzaamheid en natuurlijke koeling in de zomer. Het is een technologie die vooral geschikt is voor huiseigenaren die op zoek zijn naar een duurzame verwarmingssystemen en bereid zijn om een investering te doen in het langdurige energieverbruik van hun woning.

Bronnen

grondwater