Warmtepomp COP onder 1: Oorzaken, betekenis en wat het betekent voor de efficiëntie

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Een warmtepomp is een technische oplossing die steeds vaker wordt ingezet in de woningbouw om een duurzamere verwarmingsoplossing te bieden. Het rendement van een warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in de COP (Coefficient Of Performance), wat het verhoudingsgetal is tussen de geleverde warmte (in kWh) en het elektriciteitsverbruik (ook in kWh) nodig om die warmte op te wekken. Normaal gesproken ligt de COP van een warmtepomp hoger dan 1, wat betekent dat de warmtepomp meer warmte levert dan de hoeveelheid elektriciteit die hij verbruikt.

Maar wat betekent het als de COP van een warmtepomp onder de 1 komt te liggen? Dit artikel bespreekt deze situatie op basis van de beschikbare gegevens, waarbij aandacht wordt besteed aan de oorzaken, de betekenis van een COP onder 1, en hoe dit gegeven invloed heeft op de efficiëntie en het rendement van de warmtepomp. Bovendien wordt de COP vergeleken met andere verwarmingsmethoden en wordt ingegaan op de rol van de SCOP (Seasonal Coefficient Of Performance) als betrouwbaarder maatstaf voor het jaarcijfer.

Wat is COP en hoe werkt het?

De COP (Coefficient Of Performance) is een maat voor de efficiëntie van een warmtepomp. Het geeft aan hoeveel warmte (in kWh) een warmtepomp levert per kWh elektriciteit die hij verbruikt. De COP wordt berekend met de formule:

COP = (Aantal kWh warmte geleverd) / (Aantal kWh elektriciteit verbruikt)

Een COP van 1 betekent dus dat de warmtepomp evenveel warmte levert als de hoeveelheid elektriciteit die hij verbruikt. Bij een COP van 2 levert de warmtepomp twee keer zoveel warmte als het elektriciteitsverbruik. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

In de praktijk is de COP echter niet constant, maar varieert afhankelijk van omstandigheden zoals buitentemperatuur, de gewenste verwarmingsgraad (bijvoorbeeld de temperatuur van het CV-water), en het type warmtepomp. Daarom is het belangrijk om de COP niet als een statisch getal te beschouwen, maar als een maat die afhankelijk is van de situatie waarin de warmtepomp werkt.

Wat betekent een COP onder 1?

Een COP onder 1 is uitzonderlijk en wordt meestal alleen waargenomen in extreem koude omstandigheden of bij een defecte installatie. Volgens de informatie in de bronnen is een COP onder 1 ongebruikelijk in normale werksituaties, maar het kan wel voorkomen in bepaalde gevallen.

Oorzaken van een COP onder 1

Extreem koude buitentemperaturen
- Bij buitentemperaturen onder 0°C of zelfs onder -5°C kan het rendement van een warmtepomp aanzienlijk dalen. In extreme gevallen kan de COP onder 1 vallen, wat betekent dat de warmtepomp meer elektriciteit verbruikt dan de hoeveelheid warmte die hij levert. Dit is een uitzondering, maar het kan voorkomen in streng winters.
- In zo’n geval wordt de warmtepomp minder efficiënt, omdat er minder warmte is om uit de lucht of grond te halen. Dit leidt tot een toename van het elektriciteitsverbruik per kWh warmte.
Onjuiste keuze of installatie
- Als een warmtepomp niet goed is gekozen of geïnstalleerd, kan het rendement dalen. Een te kleine warmtepomp kan bijvoorbeeld niet voldoende warmte leveren in koude omstandigheden, waardoor het elektriciteitsverbruik stijgt.
- Ook bij een te grote warmtepomp kan het rendement dalen. In het artikel wordt genoemd dat een te grote warmtepomp soms minder efficiënt werkt bij deellast, doordat zwaardere onderdelen (zoals grotere pompen of ventilatoren) extra energie verbruiken.
Technisch defect of onjuist onderhoud
- Een defecte warmtepomp of een warmtepomp die niet goed is onderhouden, kan minder efficiënt werken. Dit kan leiden tot een COP die onder 1 komt te liggen, omdat de warmtepomp meer elektriciteit nodig heeft om de gewenste warmte op te wekken.
Zeer hoge verwarmingsverzoek
- Als er een zeer hoge warmtebehoefte is, bijvoorbeeld door een warme CV-waterstand (zoals 50°C of hoger), kan het rendement van de warmtepomp dalen. In dit geval moet de warmtepomp harder werken om de gewenste temperatuur te bereiken, wat leidt tot een toename van het elektriciteitsverbruik.

De betekenis van een COP onder 1

Een COP onder 1 is een indicatie dat de warmtepomp minder efficiënt werkt dan normaal. In normale omstandigheden ligt de COP van een warmtepomp meestal tussen de 2 en 5, wat betekent dat de warmtepomp 2 tot 5 keer zoveel warmte levert als het elektriciteitsverbruik. Een COP onder 1 is dus een aanzienlijke afname in efficiëntie.

Gevolgen voor de gebruiker

Hogere energiekosten: Als de warmtepomp minder efficiënt werkt, kost het meer elektriciteit om de gewenste warmte te leveren. Dit leidt tot hogere energierekening.
Minder duurzaamheid: Een warmtepomp met een COP onder 1 genereert minder warmte per kWh elektriciteit, wat minder duurzaam is dan een warmtepomp met een hogere COP.
Nood aan back-upverwarming: In uitzonderlijke gevallen kan de warmtepomp onvoldoende warmte leveren bij koude buitentemperaturen, wat kan leiden tot de noodzaak van elektrische back-upverwarming. Dit is tijdelijk, maar kan het totale elektriciteitsverbruik verhogen.

COP versus SCOP: Waarom het seizoensgemiddelde belangrijk is

Hoewel de COP een nuttige maat is voor de efficiëntie van een warmtepomp in een bepaalde situatie, is het een slechte basis om warmtepompen te vergelijken. Dit komt doordat de COP afhankelijk is van omstandigheden zoals buitentemperatuur en de gewenste verwarmingsgraad. In de praktijk varieert de COP gedurende het jaar.

Daarom is de SCOP (Seasonal Coefficient Of Performance) een betere maat. De SCOP is het gemiddelde COP over een geheel stookseizoen, waarbij rekening wordt gehouden met de variabele omstandigheden waarin de warmtepomp werkt. De SCOP geeft dus een betrouwbaarder beeld van het werkelijke rendement van de warmtepomp.

De SCOP wordt berekend door het totaal aantal kWh warmte dat gedurende het stookseizoen is geleverd, te delen door het totaal aantal kWh elektriciteit dat gedurende hetzelfde periode is verbruikt. Een goede SCOP ligt meestal tussen de 3 en 4, afhankelijk van het klimaat en de installatie.

COP en andere verwarmingsmethoden

Een warmtepomp is meestal efficiënter dan andere verwarmingsmethoden. Dit wordt ook duidelijk uit de gegevens in de bronnen.

Elektrische verwarming

Bij elektrische verwarming, zoals een elektrische CV-ketel of radiator, is de COP 1. Dit betekent dat de warmtepomp evenveel warmte levert als het elektriciteitsverbruik. Het rendement is 100%.
In vergelijking met een warmtepomp is elektrische verwarming dus minder efficiënt. Een warmtepomp met een COP van 5 is 5 keer zuiniger met elektriciteit dan elektrische verwarming.

Gasverwarming

Een gas-CV-ketel heeft een rendement dat ligt tussen de 90% en 95%. Dit betekent dat 90 tot 95% van de energie uit het gas wordt gebruikt voor verwarming, en 5 tot 10% verloren gaat.
Een warmtepomp met een COP van 3 heeft een rendement van 300%, wat aanzienlijk hoger is dan een gas-CV-ketel. Dit maakt de warmtepomp dus aanzienlijk efficiënter dan gasverwarming.

Hoe kan je voorkomen dat de COP onder 1 komt te liggen?

Om te voorkomen dat de COP van je warmtepomp onder 1 komt te liggen, zijn er verschillende maatregelen die je kunt nemen:

Juiste keuze van warmtepomp
- Kies een warmtepomp die geschikt is voor jouw situatie. Een warmtepomp die goed werkt bij de temperatuur die het vaakst voorkomt in jouw regio, heeft een beter rendement.
- Vermijd een te kleine of te grote warmtepomp. Een te kleine warmtepomp kan bij koude temperaturen niet voldoende warmte leveren, terwijl een te grote warmtepomp inefficiënt werkt bij deellast.
Correcte installatie
- Zorg voor een correcte installatie van de warmtepomp door een ervaren installateur. Een correcte installatie is essentieel voor een goed rendement.
Regelmatig onderhoud
- Regelmatig onderhoud aan de warmtepomp is belangrijk om ervoor te zorgen dat het rendement behouden blijft. Dit omvat het reinigen van filters, het controleren van de luchtstroming, en het controleren van de koelmiddeldruk.
Voldoende elektriciteit beschikbaar
- Zorg ervoor dat er voldoende elektriciteit beschikbaar is voor de warmtepomp, vooral in koude weken. In uitzonderlijke gevallen kan elektrische back-upverwarming nodig zijn, maar dit is tijdelijk.
Optimalisatie van het verwarmingsverzoek
- Vermijd het instellen van een te hoge CV-waterstand, want dit verlaagt het rendement van de warmtepomp. Een lagere temperatuur zorgt voor een hogere COP.

COP van tapwater versus COP van ruimteverwarming

In bijna alle gevallen is de COP van tapwater anders dan de COP van ruimteverwarming. Dit heeft te maken met het temperatuurverschil tussen tapwater en ruimteverwarming.

Tapwater vereist een hogere temperatuur (meestal rond de 50-60°C), terwijl ruimteverwarming meestal met een lager temperatuurverschil werkt (meestal rond de 30-40°C).
Hierdoor is de COP van tapwater meestal iets lager dan de COP van ruimteverwarming, omdat de warmtepomp harder moet werken om het water op te warmen.

COP in de praktijk: Wat is een goede COP?

Volgens de bronnen ligt een goede COP voor een warmtepomp meestal tussen de 3 en 5. Dit betekent dat de warmtepomp 3 tot 5 kWh warmte kan leveren voor elke kWh stroom die het verbruikt. Dit is aanzienlijk efficiënter dan elektrische verwarming of gasverwarming.

Een COP van 2,5 is gemiddeld, terwijl een COP onder 2 lager dan gemiddeld is. Een COP onder 1 is uitzonderlijk en wordt meestal alleen waargenomen in extreem koude omstandigheden of bij een defecte warmtepomp.

COP en energiebesparing

Een hoge COP betekent dat de warmtepomp efficiënter werkt en dus minder elektriciteit verbruikt. Dit heeft een directe invloed op de energiebesparing en de terugverdientijd van de warmtepomp.

Een warmtepomp met een hoge COP heeft een korte terugverdientijd, omdat het minder elektriciteit verbruikt en dus sneller besparing oplevert.
Daarnaast heeft een warmtepomp met een hoge COP minder zonnepanelen nodig om het elektriciteitsverbruik te compenseren. Dit maakt het een duurzamere en efficiëntere oplossing.

COP en de keuze van een warmtepomp

Bij de keuze van een warmtepomp is de COP een belangrijk criterium, maar het is niet het enige. Andere factoren die je in overweging moet nemen zijn:

Het type warmtepomp (lucht-water, grond-water, lucht-lucht).
De grootte van de warmtepomp.
De verwarmingsbehoefte van jouw woning.
De beschikbaarheid van elektriciteit en zonnepanelen.
De verwachtingen van het klimaat in jouw regio.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, zoals hybride warmtepompen, die in combinatie met een gas-CV-ketel werken, en lucht-water warmtepompen, die warmte uit de lucht halen. De keuze van de juiste warmtepomp hangt af van jouw situatie en wensen.

COP en duurzaamheid

Een warmtepomp is een duurzamere oplossing dan traditionele verwarmingsmethoden, zoals gasverwarming of elektrische verwarming. Dit komt doordat een warmtepomp minder elektriciteit verbruikt om de gewenste warmte te leveren.

Een warmtepomp met een COP van 3 verbruikt 3 keer minder elektriciteit dan elektrische verwarming om dezelfde hoeveelheid warmte te leveren.
Een warmtepomp met een COP van 5 verbruikt 5 keer minder elektriciteit dan elektrische verwarming.

Hoewel de COP onder 1 kan komen te liggen in extreem koude omstandigheden, is dit uitzonderlijk en tijdelijk. In de meeste gevallen is de COP van een warmtepomp aanzienlijk hoger dan 1, wat betekent dat het een efficiëntere en duurzamere oplossing is.

COP en toekomstige ontwikkelingen

De COP van warmtepompen zal waarschijnlijk in de toekomst nog verder verbeteren, dankzij technologische ontwikkelingen en innovaties in de warmtepompindustrie. Nieuwe warmtepompen zijn efficiënter, verbruiken minder elektriciteit, en werken beter bij lage buitentemperaturen.

Verbeterde isolatie van woningen maakt dat minder warmte nodig is, wat de COP van de warmtepomp verder verhoogt.
Nieuwe warmtepompen gebruiken schoner koelmiddel, wat het milieu positief beïnvloedt.
Smart-technologie helpt bij het optimaliseren van het rendement van de warmtepomp.

Conclusie

Een warmtepomp met een COP onder 1 is uitzonderlijk en komt meestal alleen voor in extreem koude omstandigheden of bij een defecte installatie. In normale situaties ligt de COP van een warmtepomp meestal tussen de 2 en 5, wat aanzienlijk efficiënter is dan elektrische verwarming of gasverwarming.

De COP is een belangrijke maat voor de efficiëntie van een warmtepomp, maar het is niet statisch. Het varieert afhankelijk van omstandigheden zoals buitentemperatuur, de gewenste verwarmingsgraad, en het type warmtepomp. Daarom is het belangrijk om de COP niet als het enige criterium te gebruiken bij de keuze van een warmtepomp.

In plaats daarvan is de SCOP een betrouwbaardere maat, omdat deze het gemiddelde rendement over het hele stookseizoen weergeeft. De SCOP geeft een beter beeld van het werkelijke rendement van de warmtepomp in de praktijk.

Bij de keuze van een warmtepomp zijn er verschillende factoren die je in overweging moet nemen, zoals de grootte, het type, de verwarmingsbehoefte, en de beschikbaarheid van elektriciteit. Een correct gekozen en geïnstalleerde warmtepomp kan een efficiëntere en duurzamere oplossing zijn voor het verwarmen van je woning.

Bronnen

1
coop