Warmtepompen: Technische Info, Soorten en Subsidies in Nederland

Een warmtepomp is een technologische oplossing die energie uit de omgeving (zoals lucht, water of bodem) verwerkt en deze gebruikt om een woning te verwarmen of te koelen. De toepassing van warmtepompen is in de afgelopen jaren sterk gegroeid, vooral door de stijgende energieprijzen en groeiende druk om duurzamer te wonen. In dit artikel bespreken we de technische principes van warmtepompen, de verschillende soorten, de subsidies die beschikbaar zijn voor woningeigenaren, en wat er gelet moet worden op bij het kiezen van een warmtepomp.

Inleiding

De Nederlandse overheid stimuleert de installatie van warmtepompen via subsidies zoals de ISDE-subsidie van het Rijk. Tegelijkertijd is de techniek van warmtepompen steeds verder ontwikkeld, waardoor er nu diverse varianten zijn die afgestemd zijn op verschillende situaties. Het kiezen van de juiste warmtepomp vereist echter een goed begrip van de technische werking, de installatierequisities en de juridische kaders zoals het energielabel en meldcode-eisen.

In dit artikel worden alle relevante aspecten van warmtepompen behandeld aan de hand van beschikbare informatie van betrouwbare bronnen zoals RVO.nl, Warmtepomp-weetjes.nl en Warmtepomp-info.nl. Het doel is om zowel woningeigenaren als professionals in de bouwsector een overzicht te geven dat hen helpt bij het maken van een verstandige keuze.

Het werkingprincipe van een warmtepomp

Een warmtepomp werkt op basis van een cyclus waarin een koudemiddel warmte overbrengt van een bron naar een afgiftesysteem. Het proces kan worden onderverdeeld in drie kringen:

1. De energiebron: De warmtepomp haalt energie uit lucht, water of bodem. Afhankelijk van het type warmtepomp wordt deze bron gebruikt om energie op te nemen.
2. De koudemiddelkring: Deze kring bestaat uit een compressor, een verdamper, een condensor en een expansieventiel. Het koudemiddel circuleert in deze kring en wordt gebruikt om warmte op te nemen en af te geven.
3. Het afgiftesysteem: Dit is het systeem waarin de warmte wordt afgegeven aan de woning, zoals vloerverwarming, radiatoren of een boiler.

Deze drie kringen moeten goed afgestemd zijn om een warmtepomp effectief te laten werken. De energie die uit de bron wordt gehaald wordt verhoogd door de compressor en vervolgens aan het afgiftesysteem afgegeven. De totale energie die wordt afgegeven is dus de som van de energie uit de bron en de toegevoegde energie via de compressor.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, elk afgestemd op een bepaalde toepassing en bron van warmte. De keuze hangt af van de situatie van de woning, de beschikbaarheid van energiebronnen en de wensen van de eigenaar.

1. Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de omgevingslucht. Dit is een van de meest populaire vormen van warmtepompen in particuliere woningen. Het voordeel is dat de installatie relatief eenvoudig is en minder invloed heeft op de omgeving. Echter, de efficiëntie van deze warmtepomp is afhankelijk van de buitentemperatuur; bij lage temperaturen neemt het rendement af.

Deze warmtepomp is geschikt voor woningen met vloerverwarming of radiatoren en kan ook warm water leveren. Het vermogen moet maximaal 70 kW zijn, zoals aangegeven in de technische documentatie.

2. Bodem-water warmtepomp

De bodem-water warmtepomp maakt gebruik van een gesloten bron in de bodem. Dit betekent dat water met antivries wordt rondgepompt in buizen (collectoren of sondes) die in de bodem zijn ingegraven. De warmte wordt onttrokken aan de bodem en verwerkt via de compressor. Deze warmtepomp is geschikt voor zowel individuele woningen als grotere complexen.

Deze warmtepomp heeft het voordeel van een hoog jaarrendement, maar vereist wel een gecertificeerd bedrijf voor de installatie. Bovendien is het niet overal toegestaan om energie uit de bodem te halen, afhankelijk van de lokale regels.

3. Water-water warmtepomp

De water-water warmtepomp maakt gebruik van een open bron, zoals grondwater. Hierbij wordt water uit de bodem opgepompt, energie onttrokken en daarna op een andere plek in de bodem teruggebracht. Deze techniek is vooral geschikt voor grotere woningcomplexen of utiliteitsgebouwen waar het benodigde vermogen hoger is (meer dan 60 kW).

Een nadeel is dat de installatiecomplexer is en dat het niet overal mogelijk is om grondwater te gebruiken. Bovendien is het een techniek die minder vaak wordt toegepast in Nederland vanwege het complexe karakter en de strikte eisen.

4. Brine-water warmtepomp

De brine-water warmtepomp is technisch gezien vaak hetzelfde toestel als de bodem-water warmtepomp. Het onderscheid ligt in de bron van de warmte: een brine-water warmtepomp maakt gebruik van een gesloten systeem waarin water met glycol wordt rondgepompt. De warmtebron kan variëren: buizen in de bodem, oppervlakte water, PVT-panelen, rioolbuizen enz.

Het voordeel van deze warmtepomp is dat het vaak een passieve koeling in de zomer biedt. Het nadeel is dat de installatie vergt dat het wordt uitgevoerd door een gecertificeerd bedrijf en dat het niet overal mogelijk is.

Technische eisen en documentatie

Bij het installeren van een warmtepomp zijn er verschillende technische eisen die moeten worden voldaan. Deze eisen zijn ook van invloed op de subsidiebeoordeling door RVO.

1. Etiketten en productkaarten

Alle warmtepompen die in aanmerking komen voor subsidies moeten voorzien zijn van een etiket en een productkaart. Deze documenten bevat informatie over het vermogen, de efficiëntie en andere technische kenmerken van de warmtepomp.

2. Meldcodelijst

De meldcodelijst van RVO is een overzicht van alle warmtepompen die zijn goedgekeurd voor subsidies. Voordat men een warmtepomp aankoopt, is het raadzaam om te controleren of deze op de lijst staat. Als de warmtepomp niet op de lijst staat, kan men toch subsidie aanvragen, maar dan moet men de productbeschrijving en technische documentatie bijvoegen.

3. Subsidiecriteria

De subsidie is afhankelijk van het type warmtepomp. Minimaal €500 subsidie is beschikbaar voor een (hybride) warmtepomp. De exacte hoogte wordt bepaald op basis van het energielabel en de efficiëntie. Daarnaast is er een uitzonderingsregel voor warmtepompen die zijn aangeschaft in 2023 of 2024.

4. Aanschaf en installatie

Bij de subsidieaanvraag moet men onder andere de volgende documenten voorleggen:

• De meldcode van de warmtepomp (indien beschikbaar)
• Een omschrijving van de warmtepomp, inclusief typenummer en merk
• Een factuur met aankoopdatum en betalingsbewijs
• De datum van installatie
• Het adres van de woningeigenaar en het bouwbedrijf dat de warmtepomp heeft geïnstalleerd

Subsidiebeoordeling en aanvraagprocedure

De aanvraagprocedure voor subsidies, zoals de ISDE-subsidie, verloopt via Mijn RVO. Voor de aanvraag is een DigiD nodig, of alternatief de DigiD-app met SMS-controle. Het is belangrijk om dit vooraf te regelen, omdat het enkele werkdagen kan duren.

Bij de beoordeling van een subsidieaanvraag wordt gekeken naar of de warmtepomp voldoet aan de eisen zoals het energielabel, het vermogen en de installatierequisities. Als de warmtepomp niet voldoet aan deze eisen, kan de aanvraag worden afgewezen.

Kosten van een warmtepomp

De kosten van een warmtepomp variëren afhankelijk van het type en de omvang van de installatie. Hieronder vindt u een overzicht van de standaardkosten:

De aanschafkosten zijn aanzienlijk, maar het energieverbruik na de installatie is aanzienlijk lager dan bij traditionele verwarmingsystemen. Daarnaast is er de mogelijkheid om subsidies te ontvangen, wat de aanschafkosten verder verlaagt.

Tips voor het kiezen van een warmtepomp

Het kiezen van de juiste warmtepomp vereist een grondige afweging van verschillende factoren. Hier zijn enkele tips:

• Analyseer de energiebron: Kijk of er voldoende energie beschikbaar is in de omgeving. Is er bijvoorbeeld voldoende grondwater of bodemwarmte?
• Bepaal het benodigde vermogen: Het vermogen van de warmtepomp moet afgestemd zijn op de energiebehoeften van de woning.
• Controleer de meldcode: Voordat u een warmtepomp aanschaft, controleer of deze op de meldcodelijst van RVO staat.
• Bekijk de subsidies: Subsidies zijn afhankelijk van het type warmtepomp. Kijk of u er recht op heeft.
• Kies een gecertificeerd bedrijf: Bij sommige warmtepompen is het verplicht dat deze worden geïnstalleerd door een gecertificeerd bedrijf.
• Combineer met isolatiemaatregelen: Als u binnen 24 maanden ook isolatie aanbrengt, verdubbelt de subsidie voor de isolatiemaatregel.

Technische documentatie en do’s and don’ts voor ontwikkelaars

Er zijn ook specifieke richtlijnen voor ontwikkelaars en bouwbedrijven die betrokken zijn bij het installeren van warmtepompen. Het "lente-akkoord" is een initiatief van Bouwend Nederland, Aedes, NVB, NEPROM en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze organisaties hebben een document uitgebracht met do’s and don’ts voor ontwikkelaars.

Deze richtlijnen zorgen voor een betere samenwerking tussen bouwpartijen en helpen bij het realiseren van duurzame woningen. Het is raadzaam voor ontwikkelaars om deze richtlijnen te volgen om potentiële problemen tijdens de installatie te voorkomen.

Daarnaast is er een brochure van ODE uit Vlaanderen / Belgie over warmtepompen voor woningverwarming. Deze brochure kan ook nuttig zijn voor Nederlandse woningeigenaren en bouwbedrijven die informatie zoeken over praktijkvoorbeelden en technische oplossingen.

Conclusie

De toepassing van warmtepompen is een essentieel onderdeel van de energietransitie in de woningbouw. Het kiezen van de juiste warmtepomp vereist kennis van de technische principes, subsidies en installatierequisities. Door een goed gekozen warmtepomp te installeren, kan een woningeigenaar niet alleen energie besparen, maar ook profiteren van subsidies van de overheid.

Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de technische documentatie en de meldcode-lijst van RVO. Ook de samenwerking met gecertificeerde bedrijven is essentieel, vooral bij complexe warmtepompen zoals brine-water of water-water warmtepompen.

Tegen de achtergrond van stijgende energiekosten en groeiende duurzaamheidsdoelen is het tijdstip om over te stappen naar een warmtepomp nu rijp. Met de juiste voorbereiding en ondersteuning van professionele partijen kan deze overstap zowel financieel als milieutechnisch een slimme keuze zijn.

Bronnen

1. RVO.nl - Subsidie voor warmtepomp
2. Warmtepomp-weetjes.nl
3. Warmtepomp-info.nl - Technische info