Beleidsvisie op duurzame energieopwek in Wijchen: wind- en zonne-energie in het landschap

Inleiding

In de huidige tijdsperiode is duurzame energieopwek een essentieel onderdeel van het beleid op het gebied van klimaatbeheersing en energietransitie. De gemeente Wijchen heeft in 2024 een beleidsvisie aangenomen die gericht is op de grootschalige opwek van wind- en zonne-energie tot het jaar 2035. Deze visie is ontwikkeld om bij te dragen aan de nationale en regionale klimaatdoelen, met name het Parijse klimaatakkoord en de ambitie van 100% duurzame energie in 2050.

Het beleid van de gemeente Wijchen is gericht op de realisatie van hernieuwbare energieprojecten, met een nadruk op windturbines en zonneparken. Ondertussen worden ook specifieke kaders voor kleinere projecten of combinaties van energiebronnen ontwikkeld. Deze visie geeft richtlijnen voor het planologisch beleid van de gemeente, aansluitend bij landelijke strategieën en landelijke energiebeleidsrichtlijnen.

In deze artikel zullen we de beleidsvisie van de gemeente Wijchen bespreken, gericht op zowel de inhoudelijke kaders als de praktische implementatie. We zullen de doelen, de aandachtspunten en de rol van de gemeente in het duurzame energiebeleid in kaart brengen, op basis van de informatie uit de visie van de gemeente Wijchen op wind- en zonne-energie.

Visie en doelstellingen

Landelijke kaders en energiebeleid

De visie op wind- en zonne-energie in Wijchen is in lijn met de landelijke doelen zoals opgenomen in het Nationale Klimaatakkoord. Nederland heeft zich ten doel gesteld om in 2030 een CO₂-emissiereductie van 55% te bereiken ten opzichte van 1990, en in 2050 volledig op duurzame energie te draaien. De gemeente Wijchen zet hier haar eigen doelen aan, met een focus op duurzame energieopwek via grootschalige wind- en zonne-energieprojecten.

De gemeente Wijchen wil tussen 2030 en 2035 80 GWh aan hernieuwbare energie per jaar realiseren. Dit is een benadering op basis van 5 grote windturbines of 2-3 grote windturbines gecombineerd met een zonnepark van 20 hectare en een evenredige opgave van zon op daken. Deze doelen zijn uitgewerkt in de visie en worden verder gespecificeerd in een tenderleidraad.

Grootse doelen en looptijd

De visie op wind- en zonne-energie heeft een looptijd tot 2035. In 2030 zal de visie herzien worden, om eventuele aanpassingen door te voeren en de koers voor de periode 2035-2045 te bepalen. Dit is een strategische keuze, gezien de lange looptijd van grootschalige duurzame opwekprojecten. De gemeente Wijchen verwacht dat de realisatie van de opwekprojecten zich voornamelijk in de periode 2030-2035 zal voltrekken.

Energietransitie en technologische ontwikkelingen

De visie stelt duidelijk dat zon en wind beide essentiële rollen spelen in de energietransitie. Zonnepanelen worden steeds efficiënter, en er is veel ontwikkeling op het gebied van energieopslag in batterijen. Daarnaast is de ontwikkeling van zonneparken minder gevoelig dan die van windenergieprojecten. De gemeente Wijchen wil beide energiebronnen combineren, zowel op grootschalige als op kleinere schaal, om de doelen van de energietransitie te bereiken.

Grootschalige duurzame opwekprojecten

Zonneparken en windturbines

De visie op wind- en zonne-energie van de gemeente Wijchen bevat een duidelijke focus op grootschalige grond- of watergebonden zonneparken en grootschalige windturbines. Deze projecten worden geacht essentieel te zijn om de doelen van duurzame energieopwek te bereiken.

Zonneparken kunnen grote hoeveelheden energie genereren, vooral op locaties met voldoende beschikbare grondoppervlak. De gemeente Wijchen wil zonneparken combineren met windturbines, waar mogelijk, om de efficiëntie van de energieopwek te vergroten. Deze combinatie wordt gezien als een strategische keuze, gezien de verschillende voordelen die zowel zon als wind kunnen bieden.

Windturbines vormen een betrouwbaardere energiebron in regio's met voldoende windactieve locaties. De gemeente Wijchen heeft een visie op windmolens met een tiphoogte van 180 m, waarbij een onderlinge afstand van ten minste 420 m wordt aangehouden. Deze afstand is gebaseerd op de rotordiameter en dient om visuele en akoestische hinder tot een minimum te beperken.

Kaders voor duurzame opwek

Naast grootschalige zonneparken en windturbines bevat de visie ook een aantal specifieke kaders, waarvoor andere uitgangspunten gelden dan voor grootschalige opwekprojecten. Deze kaders zijn:

• Kader zonnepanelen windschermen programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed (OER):
  Dit programma, een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en het Rijksvastgoedbedrijf, onderzoekt de mogelijkheid om energie op te wekken op Rijksgronden. De gemeente Wijchen wil dit programma betrekken bij de plannen voor de verbreding van de A50, met een focus op zonnepanelen op geluidsschermen.

• Kader Kleine windmolens bij agrarische bedrijven c.q. erfmolens:
  De visie bevat ook aandacht voor kleinere windmolens op agrarische bedrijven of erfgoedlocaties. Deze projecten worden gezien als een aanvulling op de grootschalige opwekprojecten en kunnen een bijdrage leveren aan de duurzame energieopwek in het land.

• Kader Pilot windwokkels/mini windturbines binnenstedelijk:
  Deze kaders gaan over kleine windturbines in stedelijke omgevingen. Het doel is om deze technologie te testen en eventueel toe te passen in stedelijke energieopwekprojecten.

Rol van de gemeente in energieopwekprojecten

Kaderstellende en toetsende rol

De gemeente Wijchen heeft een actieve rol in het beleid op duurzame energieopwek. Deze rol kan uitgedrukt worden in drie mogelijke manieren:

1. Kaderstellende / toetsende rol:
   De gemeente stelt kaders en richtlijnen voor duurzame opwekprojecten. Dit is een passieve rol, waarin de gemeente het beleid richt en projecten toetst, maar niet actief betrokken is bij de realisatie.

2. Uitschrijven van een maatschappelijke tender:
   De gemeente kan kiezen voor het uitschrijven van een maatschappelijke tender. Deze vorm van uitschrijving biedt meer regie en maatschappelijke betrokkenheid.

3. Zelf ontwikkelen:
   De gemeente Wijchen ziet het zelf ontwikkelen van energieprojecten op dit moment als niet haalbaar. Er zijn beperkingen qua grondbeleid en middelen voor het oprichten van een energiebedrijf.

De gemeente Wijchen heeft gekozen voor een kaderstellende en toetsende rol, maar is van mening dat dit onvoldoende regie biedt. De gemeente wil in de toekomst eventueel over te stappen naar een actievere rol in energieprojecten.

Samenwerking met maatschappelijke actoren

De gemeente Wijchen stelt dat initiatiefnemers zich moeten inzetten voor transparantie en betrokkenheid van omwonenden. Dit gebeurt conform de landelijke gedragscode, waarin het belang van participatie en communicatie benadrukt wordt.

Projectontwikkelaars worden uitgenodigd om samen te werken met lokale partijen, zoals omwonenden, bedrijven en gemeenschappen. De gemeente stelt gerichte maatregelen voor, zoals het informeren over de mogelijke effecten van windmolens en het bieden van geluidsisolerende maatregelen aan omwonenden. Deze maatregelen worden gefinancierd via een omgevingsfonds dat is aangestuurd door het windmolenpark.

Slimme combinaties en technologische innovaties

De visie bevat ook aandacht voor slimme combinaties van energieprojecten. Projecten waarin combinaties met andere ontwikkelingen onderzocht en benut worden, zijn gewenst. Denk hierbij aan directe energielevering aan lokale industrieterreinen of bedrijven.

Daarnaast wordt kabelpooling benadrukt als een methode om de netcapaciteit efficiënter te benutten. Door twee duurzame energie-installaties te combineren, kunnen beide aangesloten worden op het elektriciteitsnet zonder dat er een nieuwe aansluiting nodig is.

Landschappelijke en maatschappelijke aandacht

Landschappelijke maatwerk

De gemeente Wijchen stelt dat een goede plaatsing van windmolens in het landschap een complexe ontwerpopgave is. De windmolens vormen een nieuwe laag in het landschap en moeten daarom zorgvuldig worden aangepast aan de gebiedskenmerken.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) biedt uitgangspunten voor het ontwerp van windmolens in het cultuurlandschap. Deze uitgangspunten zijn gericht op het behouden of versterken van cultuurhistorische, landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten.

Landschapsarchitecten worden betrokken bij het ontwerp van windmolens, waarbij rekening wordt gehouden met ruimtelijke kenmerken, maat, schaal, cultuurhistorische achtergrond en de beleving van het landschap. De gemeente Wijchen wil dat windmolens zo goed mogelijk aansluiten bij de structuur van het landschap.

Visuele hinder

Visuele hinder is een belangrijke aandachtspunt in de visie. De gemeente wil dat windmolens zo goed mogelijk geïntegreerd worden in het landschap en dat het visuele effect beperkt blijft. Daarom wordt aandacht besteed aan 3D-visualisaties en landschappelijke maatregelen.

De gemeente Wijchen wil dat windmolens niet als ophanden liggende objecten in het landschap worden gezien, maar als een natuurlijke uitbreiding van het landschap. De visie benadrukt dat het ontwerp van windmolens moet passen bij de omgeving, zowel qua formaat als qua locatie.

Maatschappelijke participatie

De gemeente Wijchen stelt dat maatschappelijke participatie een essentieel onderdeel is van energieprojecten. Projectontwikkelaars worden uitgenodigd om samen te werken met omwonenden en andere betrokken partijen. De gemeente wil dat dit gebeurt in een open planproces, op basis van de Wijchense participatieladder.

Transparantie en communicatie zijn belangrijk. De gemeente stelt dat initiatiefnemers zich moeten inzetten om mensen objectief te informeren over de mogelijke effecten van windmolens, inclusief akoestische en niet-akoestische factoren. Daarnaast moet er een duidelijk aanspreekpunt zijn voor vragen en klachten.

Implementatie en praktijk

Gebiedsindeling en potentie

De visie bevat een gebiedsindeling en een inschatting van de potentie voor duurzame energieopwek. Gebieden 1, 5 en 7 hebben niet voldoende geschikt gebied (groene vlek) om een windpark te vormen. Deze gebieden komen alleen in aanmerking indien het randgebied geschikt gemaakt wordt.

De gemeente Wijchen heeft een kaart gemaakt met de onderzochte gebieden en een tabel met karakteristieken van deze gebieden. Deze kaart en tabel geven een overzicht van de beschikbare oppervlakken voor wind- en zonne-energie.

Tenderleidraad en planning

De gemeente Wijchen wil de opgave van duurzame energieopwek verder uitwerken in een tenderleidraad. Deze leidraad bevat specifieke richtlijnen voor het uitschrijven van energieprojecten en biedt een framework voor het planologisch beleid.

De tenderleidraad bevat ook aandachtspunten zoals het benutten van netcapaciteit, het combineren van energiebronnen en het betrokken houden van maatschappelijke partijen. De gemeente wil dat projectontwikkelaars zich aan deze richtlijnen houden om ervoor te zorgen dat projecten efficiënt en duurzaam zijn.

Conclusie

De visie van de gemeente Wijchen op wind- en zonne-energie is een strategische keuze om bij te dragen aan de nationale en regionale klimaatdoelen. De gemeente wil tot 2035 80 GWh aan hernieuwbare energie realiseren, met een focus op grootschalige zonneparken en windturbines. De visie bevat specifieke kaders voor kleinere projecten en combinaties van energiebronnen, en benadrukt de rol van de gemeente als kaderstellende en toetsende instantie.

De gemeente wil dat energieprojecten zorgvuldig worden geïntegreerd in het landschap en dat maatschappelijke participatie een essentieel onderdeel is van het planologisch proces. Daarnaast benadrukt de visie de betekenis van technologische innovaties, zoals kabelpooling en slimme combinaties van energiebronnen.

De visie is een duidelijke uitspraak over de toekomst van duurzame energieopwek in Wijchen en biedt een solide basis voor de realisatie van hernieuwbare energieprojecten in de komende jaren.

Bronnen

1. Visie op wind- en zonne-energie gemeente Wijchen - Op weg naar 2035