Warmtepompen en zonnepanelen in 2021: trends, kosten en toepassing in de renovatiepraktijk

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

In de jaren dat de transitie naar duurzame energie steeds sneller verloopt, zijn warmtepompen en zonnepanelen twee van de meest gebruikte technologieën om het energieverbruik in woningen en bedrijven te verduurzamen. In 2021 is er een duidelijke groei zichtbaar in de installatie van zowel zonnepanelen als warmtepompen, terwijl de subsidiekansen en technische eisen verder worden afgebakend. In dit artikel worden de trends, technische aspecten, kosten en wetgeving rond warmtepompen en zonnepanelen in 2021 besproken, met een focus op hun rol in de renovatie en nieuwbouw in Nederland.

Inleiding

In 2021 bleef zonne-energie en warmtepomptechnologie een belangrijke bijdrage leveren aan het totale hernieuwbaar energieverbruik in Nederland. Zonne-energie, zowel in de vorm van zonnestroom (fotovoltaïsche cellen) als zonnewarmte (thermische zonne-energie), nam toe in opwekcapaciteit, terwijl het aandeel van warmtepompen in de energiemix zichtbaar groeide. De combinatie van zonnepanelen en warmtepompen is steeds vaker een logische keuze, omdat deze technologieën complementair werken: zonnepanelen zorgen voor elektriciteit, waarvan een warmtepomp kan profiteren, en in sommige gevallen kan het rendement van een warmtepomp worden verbeterd met passieve zonnewarming.

In dit artikel worden de ontwikkelingen in 2021 beschreven op basis van gegevens uit de CBS-statistieken, overheidsmaatregelen en marktperspectieven. Bovendien worden de praktische aspecten van combinatie-installaties, zoals PVT-systemen, besproken, evenals de wetgeving en subsidies die vanaf 2021 gelden.

De rol van warmtepompen in 2021

In 2021 was het aandeel van warmtepompen in het totale energieverbruik in Nederland al duidelijk aanwezig. Het CBS meldde dat warmtepompen voor 1,11 procent van het energieverbruik zorgden in 2022, een toename ten opzichte van eerdere jaren. In 2021 was dit aandeel al op weg om te stijgen. De toename wordt vooral toegeschreven aan de opmars van hybride warmtepompen en het vermindering van aardgasgebruik, zoals het CBS meldde.

Toename in warmteopwek

In 2021 is het totaal opgenomen warmtevolume met warmtepompen met ruim een kwart toegenomen, tot 20 petajoule. Dit betekent dat de toepassing van warmtepompen in woningen, bedrijven en gebouwen steeds verder groeit. De meeste toename is te zien in de categorie buitenlucht-water-warmtepompen, waarbij een kwart hybride systemen zijn. Deze systemen combineren een warmtepomp met een klassieke verwarmingsketel, waardoor de efficiëntie verbeterd en het energieverbruik verlaagd kan worden.

Wetgeving en conformiteit

Sinds 2021 zijn er nieuwe wetgevingsmaatregelen van kracht die het gebruik en de installatie van warmtepompen beïnvloeden. In de zomer van 2020 werd een geluidshinderregeling ingevoerd die het geluidsniveau van warmtepompen beperkte tot maximaal 40 decibel. Deze maatregel was bedoeld om wooncomfort te behouden in dichtbevolkte steden en wijkwoonwijken. In 2021 zijn deze regels aangepast, waarbij het installeren van geluidsarme modellen verplicht is geworden voor nieuwe warmtepompen.

Buiten geluidsregelgeving is er ook een nadruk op de efficiëntie van warmtepompen. Voor een warmtepomp om efficiënt te functioneren, moet de woning goed geïsoleerd zijn. Dit betekent dat isolatie van muren, vloeren en daken en het gebruik van dubbele of drievoudige glasramen een voorwaarde is voor een optimale werking van de warmtepomp. Deze eisen zijn in 2021 steeds verder afgebakend, met betrekking tot bouwregelgeving en subsidies.

Zonnepanelen in 2021: groei en toepassing

In 2021 nam het aandeel van zonnepanelen in het Nederlandse energieverbruik verder toe. De CBS meldde dat zonne-energie in 2021 voor 16 procent van het totale hernieuwbaar energieverbruik zorgde, terwijl het aandeel van zonnestroom en zonnewarmte beide groeide. De toegenomen opwekcapaciteit is onder meer te danken aan een duidelijke toename in de installatie van zonnepanelen, zowel in particuliere woningen als in commerciële zonneparken.

Zonnestroom versus zonnewarmte

Zonnestroom en zonnewarmte zijn twee verschillende vormen van zonne-energie. Zonnestroom wordt opgewekt door fotovoltaïsche cellen en levert elektriciteit, terwijl zonnewarmte wordt opgewekt via zonnecollectoren en gebruikt wordt voor het opwekken van warm water of ruimteverwarming. In 2021 was zonnestroom het dominante deel van het zonne-energieverbruik, met een aandeel van ruim 80 procent.

De CBS-statistieken tonen aan dat de opwekcapaciteit van zonnepanelen in 2021 met 28 procent is toegenomen ten opzichte van 2020. Een belangrijke factor bij deze toename was het feit dat 2021 een relatief zonnig jaar was, wat leidde tot een hogere opwek per paneel. Bovendien nam het aantal installaties toe, vooral op particuliere woningen. Rond 80 procent van de zonnepanelen in 2021 was geïnstalleerd op daken of als zonwering op parkeerplaatsen, terwijl 20 procent van de opwekcapaciteit uit zonneparken kwam.

Zonnewarmte

Zonnewarmte had in 2021 ook een rol in de energiemix, maar het aandeel was kleiner. Volgens de CBS-data groeide het aandeel van zonnewarmte iets minder snel dan dat van zonnestroom. In 2021 was het totale zonnewarmteverbruik geringer dan dat van zonnestroom, maar het was een stabiele groei, vooral in de zomermaanden. De onzekerheid in de productie van zonnewarmte is schattingen volgens CBS ongeveer 25 procent, wat het moeilijker maakt om nauwkeurige voorspellingen te doen over de opwek.

Subsidies en technische ontwikkelingen

In 2021 waren subsidies voor zonnepanelen en zonnewarmtesystemen nog steeds beschikbaar, maar het aantal aanvragen was afgenomen. Voor zonnepanelen was de ISDE-subsidie (Innovatie SDE++) beschikbaar, maar de omvang van de aanvragen was in 2021 gedaald naar 16.000 vierkante meter zonneboilers, terwijl in eerdere jaren dit nog rond de 33.000 vierkante meter was. Deze daling is gedeeltelijk te verklaren door het feit dat bedrijven soms vertraging ondervonden tussen aanvraag en werkelijke installatie.

Een nieuwe technologie die in 2021 aan aandacht kreeg, was de combinatie van zonnepanelen en warmtepompen via zogenaamde PVT-systemen (Photovoltaic Thermal). Deze systemen combineren fotovoltaïsche cellen met zonnecollectoren en kunnen tegelijkertijd elektriciteit en warmte opwekken. De voordelen van deze systemen zijn duidelijk: het energiegebruik per vierkante meter is hoger dan bij losse panelen of collectoren.

Een nadeel van PVT-systemen is echter dat de investeringskosten nog vrij hoog zijn. Subsidie is alleen beschikbaar voor grotere installaties, waarbij minimaal 600 m² aan PVT-oppervlak moet liggen in combinatie met een warmtepomp van minimaal 500 kW. Voor kleinere systemen is er wel BTW-teruggave beschikbaar, maar geen SDE++-subsidie.

Combinatie van warmtepompen en zonnepanelen

De combinatie van warmtepompen en zonnepanelen is in 2021 steeds populairder geworden. Deze combinatie heeft meerdere voordelen:

Zonnepanelen leveren de elektriciteit die nodig is voor de warmtepomp, waardoor het aandeel van hernieuwbaar energie verder toeneemt.
Het rendement van de warmtepomp kan worden verbeterd als de elektriciteit die nodig is voor de werking van de pomp wordt opgewekt met zonnepanelen.
De combinatie is energie-efficiënter dan het gebruik van een klassieke verwarmingsketel en het verbruik van aardgas.

Om de combinatie van zonnepanelen en warmtepompen optimaal te laten functioneren, is het belangrijk dat de woning goed is geïsoleerd. Volgens bronnen is het verstandig om eerst isolatieprojecten af te ronden voordat een warmtepomp of zonnepaneelinstallatie wordt geplaatst. Dit zorgt ervoor dat de investeringen zo efficiënt mogelijk zijn.

Praktische aandachtspunten

Voor het plaatsen van zonnepanelen en een warmtepomp in een bestaande woning zijn meerdere technische aandachtspunten van belang:

Ruimte voor de installatie: Zowel binnen- als buitenruimte is nodig voor de warmtepomp en de zonnepanelen. De binneninstallatie moet geplaatst worden op een betrouwbare locatie, terwijl de zonnepanelen op het dak of een zonwering moeten worden gemonteerd.
Isolatie: De woning moet voldoen aan de huidige isolatie-eisen. Dit betekent dat muren, vloeren en daken goed geïsoleerd moeten zijn, en dat ramen voorzien zijn van HR++-glas of drievoudige glasramen.
Conformiteit en certificering: Voor zonnepanelen is sinds 2021 een conformiteitscertificaat voor omvormers verplicht. Deze certificering dient aan te tonen dat de installatie voldoet aan de RfG-verordening. Ook voor bestaande zonnepaneelinstallaties waarbij de omvormer wordt vervangen, is dit certificaat nodig.

Kosten en investeringsaspecten

Het investeren in zonnepanelen en een warmtepomp is in 2021 nog steeds een aanzienlijke uitgave. De kosten variëren afhankelijk van de grootte van de installatie, het type technologie en of subsidies worden aangevraagd.

Zonnepanelen

De gemiddelde kosten voor een particuliere zonnepaneelinstallatie in 2021 lagen rond de 1.500 tot 2.000 euro per kilowatt (kW) installatiecapaciteit. Voor een typische woning met een installatiecapaciteit van 3 kW zouden de kosten dus tussen 4.500 en 6.000 euro liggen. Subsidies, zoals de ISDE-subsidie of de BTW-teruggave, konden het totale kostenplaatje verder verlagen, maar waren niet altijd beschikbaar voor alle systemen.

Warmtepompen

De kosten voor een warmtepompinstallatie variëren afhankelijk van het type warmtepomp. Een hybride warmtepomp is meestal iets goedkoper dan een volledig elektrische warmtepomp, maar de efficiëntie is iets lager. De gemiddelde investering voor een warmtepomp in 2021 lag rond de 10.000 tot 15.000 euro. Dit omvat zowel de aankoop van de warmtepomp als de installatiekosten.

Wanneer zonnepanelen en een warmtepomp worden gecombineerd, is het verstandig om deze installaties in één keer te laten plaatsen. Dit zorgt voor协同 en verminderde totale kosten. Daarnaast zorgt het voor een grotere efficiëntie, omdat de warmtepomp direct elektriciteit kan gebruiken die opgewekt wordt door de zonnepanelen.

Conclusie

In 2021 was de combinatie van warmtepompen en zonnepanelen een logische stap in de duurzame transitie van woningen en bedrijven in Nederland. Beide technologieën maakten een steeds groter aandeel uit in het totale hernieuwbaar energieverbruik, en hun toepassing in renovatieprojecten en nieuwbouw groeide snel.

De investering in zonnepanelen en een warmtepomp is in 2021 nog steeds aanzienlijk, maar subsidies en de groei in technologie hebben het gebruik steeds toegankelijker gemaakt. Belangrijk bij deze investeringen is dat de woning goed is geïsoleerd, zodat de energie-efficiëntie maximaal kan worden. De combinatie van zonnepanelen en warmtepompen is dus niet alleen duurzaam, maar ook economisch verstandig, zeker op de lange termijn.

Bronnen

2021
solar