Warmtepompen in Zweden: een verankerde technologie met betekenende leerzaamheden voor Nederland

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In Zweden is de warmtepomp al jaren een verankerde technologie, vergelijkbaar met de cv-ketel in Nederland. Deze overgang naar duurzame verwarmingsoplossingen begon halverwege de jaren zeventig en werd verder ontwikkeld in de jaren tachtig en negentig. Nu is de warmtepomp in Zweedse huishoudens zo normaal als het gebruik van de cv-ketel in Nederland. De overgang was niet zonder problemen, maar heeft geleid tot een verduurzamde energievoorziening en een sterke markt voor warmtepompen.

De ervaringen uit Zweden bieden veel leerzaamheden voor Nederland, zowel qua technologische ontwikkeling, klimaatadaptatie, bouwvoorschriften als de rol van installateurs en fabrikanten. In deze artikelserie bespreken we hoe de Zweden tot deze positie zijn gekomen, welke technologische en normatieve keuzes cruciaal zijn geweest en wat Nederland hieruit kan leren voor de komende jaren.

De Zwedse warmtepompmarkt: een geschiedenis van duurzaamheid en innovatie

Oorsprong en ontwikkeling

De eerste warmtepomp werd in 1906 gebruikt in Zürich, maar het was in de jaren zeventig dat Zweden begon met de systematische ontwikkeling en productie van warmtepompen. Begin negentiger jaren was de markt al actief, maar niet alle bedrijven konden het tempo bijhouden. Velen verdwenen uit de markt vanwege de complexiteit van de technologie. Echter, bedrijven zoals NIBE, CTC en Adlår Castra bleven actief en groeiden uit tot gerenommeerde merken.

NIBE, bijvoorbeeld, is tegenwoordig een wereldwijd concern. Volgens Alex Bout, senior productmanager bij NIBE, ontwikkelde de Zweedse warmte-industrie zich sterk op basis van de beschikbare energiebronnen. Zweden heeft geen aardgasvelden en wilde, na de oliecrisis, niet langer afhankelijk zijn van geïmporteerde energie. Daarom richtte het land zich op duurzame energiebronnen, zoals elektriciteit uit waterkracht, wind en zon. Dit zorgde voor een gunstige basis om warmtepompen te implementeren.

Bouwvoorschriften en technische voorwaarden

In de Zweedse bouwvoorschriften werd al in de jaren tachtig vastgelegd dat radiatorsystemen bij de ontwerpbuitentemperatuur maximaal 55 °C mochten zijn. In 1984 werd een wet ingevoerd die verplicht stelde dat bij het ontwerpen van een huis een installatie moet worden gemaakt die functioneert bij een aanvoertemperatuur van 55 °C. Dit zorgde ervoor dat radiatorsystemen compatibel waren met warmtepompen en maakte het later makkelijker om deze systemen in te zetten.

Bovendien heeft Zweden door zijn geografische ligging drie verschillende klimaatsoorten: een koel landklimaat in het noorden, een gematigd landklimaat in het midden en een vergelijkbaar met Nederland in het zuiden. Dit betekent dat warmtepompen in Zweden ook werken bij lage temperaturen, tot zelfs -26 °C, zoals bij de ES-warmtepompen. Deze technologie is daardoor ook geschikt voor Nederlandse winters.

Technologieën en producten op de Zweedse markt

NIBE: wereldwijd actief, Zweeds ontwikkeld

NIBE is ontstaan in Zweden en is tegenwoordig een wereldwijd concern. Het bedrijf heeft jarenlang ervaring opgedaan in de productie van warmtepompen die geschikt zijn voor het koude klimaat. De ervaring heeft geleid tot innovaties zoals slimme sensoren, energiezuinig ontdooien en efficiënte koudemiddelen. Deze ontwikkelingen hebben de betrouwbaarheid en efficiëntie van de warmtepompen sterk verbeterd.

ES-warmtepompen: geïntroduceerd in Nederland

ES, een Zweeds merk dat sterk is op de Zweedse markt, is onlangs geïntroduceerd in Nederland. Het merk biedt warmtepompen in verschillende uitvoeringen, zoals split, monoblock en tower. De warmtepompen zijn specialement aangepast voor de Beneluxmarkt en werken efficiënt tot -26 °C. De 6 kW-variant is gericht op nieuwbouw, terwijl de monoblock- en split-uitvoeringen geschikt zijn voor renovaties en hybride systemen. De monoblock-uitvoering is ook zonder F-gassencertificaat aansluitbaar, wat een praktische oplossing biedt voor installateurs.

Adlår Castra: design en technologie gecombineerd

Adlår Castra is een Zweeds merk dat zich richt op lucht/waterwarmtepompen. Het bedrijf werkt samen met Zweedse partners om producten te ontwikkelen die zowel betrouwbaar als esthetisch zijn. De Aurora II, bijvoorbeeld, gebruikt R32, een milieuvriendelijk koudemiddel, en beschikt over slimme sensoren en een stille ventilator. De warmtepomp is Full Electric Ready, wat betekent dat het in de toekomst volledig zonder gas kan werken. Deze combinatie van technologie en design maakt het een aantrekkelijke keuze voor consumenten die zowel op efficiëntie als esthetiek letten.

CTC: duurzame verwarming vanaf 1923

CTC is sinds 1923 actief in de verwarmingssector en is tegenwoordig volledig gericht op warmtepompen. Het bedrijf produceert en ontwikkelt zijn producten in Zweden en biedt technologieën aan die speciaal zijn ontworpen voor koude klimaten. Een van de unieke kenmerken van CTC-warmtepompen is de vraaggestuurde ontdooicyclus. Deze technologie bespaart energie en verlengt de levensduur van de warmtepomp. Bovendien gebruikt CTC alleen bekende A-merken voor onderdelen, zoals Panasonic, Grundfos en AlfaLaval, wat de betrouwbaarheid van hun producten verder versterkt.

Installatie en beroepsbeoefening in Zweden

Vrij beroep en tekort aan vakmensen

In Zweden is het vak van loodgieter een vrij beroep, in tegenstelling tot Nederland waar de Gasketelwet strikte regels stelt. Dit betekent dat installateurs in Zweden vaker direct aan de slag kunnen zonder dat hun papieren volledig overeenkomen met de richtlijnen van het bedrijf. Robert-Jan Both, een Nederlandse loodgieter die in Zweden woont, kon bijvoorbeeld aan de slag bij Bergsängs Rör AB, omdat hij zijn kwaliteiten in de praktijk kon laten zien. Deze flexibiliteit maakt het makkelijker om vacatures te vullen, vooral gezien het tekort aan installateurs in beide landen.

Hoewel de Gasketelwet in Nederland een hoge kwaliteit van installaties garandeert, is de Zweedse aanpak efficiënter in termen van flexibiliteit en toegang tot de arbeidsmarkt. Voor Nederland is dit een mogelijke leerpunt, zeker gezien de huidige tekorten op de bouwsector.

Technische uitdagingen in de Zweedse winters

Zowel installateurs als consumenten in Zweden moeten rekening houden met extreme kou. Temperaturen tot -26 °C zijn niet ongebruikelijk in het noorden van het land. Dit heeft geleid tot technische ontwikkelingen zoals speciale isolatiematerialen, geavanceerde warmtepompen en slimme sensoren die de efficiëntie behouden bij lage temperaturen.

Installateurs zoals Both vertellen dat ze vaker met niet-nederlandse technieken werken, zoals het gebruik van een kacheltje om lijm te verwarmen. Deze aanpassingen zijn nodig om de materialen in werking te houden bij lage temperaturen. Voor Nederland betekent dit dat installateurs in de toekomst ook aangepaste technieken zullen moeten toepassen bij extreme winters, zeker als de overgang naar warmtepompen verder versnelt.

Duurzaamheid en klimaatbeleid

Duurzame energie in Zweden

Zweden heeft vanaf de jaren zeventig een sterk klimaatbeleid gevoerd dat gericht was op duurzame energiebronnen. De oliecrisis was een wisselpunt: het land wilde niet langer afhankelijk zijn van geïmporteerd gas en olie. In plaats daarvan investeerde het in elektriciteit uit waterkracht, wind en zon. Deze elektriciteitsvoorziening maakte het mogelijk om warmtepompen efficiënt in te zetten, zonder extra afhankelijkheid van fossiele brandstoffen.

Het resultaat is een energiesysteem dat relatief duurzaam is en goed aansluit bij warmtepomptechnologie. Nederland kan hierin leerzaamheden trekken, vooral gezien de groeiende druk op de energietransitie. De combinatie van hernieuwbare elektriciteit en warmtepompen kan een centrale rol spelen in het bereiken van klimaatdoelen.

Lagen en isolatie

Zowel nieuwbouw als renovatieprojecten in Zweden leggen sterk de nadruk op isolatie en luchtdichtheid. Radiatorsystemen zijn ontworpen om met lage aanvoertemperaturen te werken, wat efficiënter is voor warmtepompen. Hierdoor is het niet altijd nodig om de bestaande warmteafgifte systemen volledig te vervangen. Dit is een belangrijk voordeel voor renovatieprojecten, waar het vaak niet wenselijk is om de infrastructuur compleet om te bouwen.

De Zweden hebben dus op meerdere niveaus – bouwvoorschriften, technologie, installatiepraktijk en klimaatbeleid – een systeem ontwikkeld dat warmtepompen efficiënt en duurzaam maakt. Deze aanpak kan als model dienen voor landen zoals Nederland, die op zoek zijn naar duurzame oplossingen voor de energietransitie.

Conclusie

De ervaringen van Zweden met warmtepompen tonen aan dat een succesvolle overgang naar duurzame verwarmingsoplossingen mogelijk is. Door een combinatie van wetgeving, technologische ontwikkelingen, professionele vorming en klimaatbeleid is de warmtepomp in Zweden verankerd als een standaardinstallatie. De Zweden hebben aangetoond dat het mogelijk is om warmtepompen efficiënt in te zetten in extreme klimaatomstandigheden, zonder concessies te doen aan comfort of kwaliteit.

Voor Nederland betekent dit dat er leerzaamheden zijn op meerdere vlakken. De Zwedse aanpak van bouwvoorschriften, technologieontwikkeling en installatiepraktijk kan inspiratie geven voor een snellere overgang naar warmtepompen. Bovendien is de Zweedse ervaring met duurzame elektriciteit en klimaatbeleid een voorbeeld van hoe het klimaatdoelstellingen kan ondersteunen via een integrale aanpak.

Zowel voor particuliere huiseigenaren als voor professionals in de bouw en renovatie sector is het belangrijk om kennis te maken met de ervaringen uit Zweden. Deze ervaringen tonen dat warmtepompen niet alleen technisch haalbaar zijn, maar ook economisch en ecologisch voordelig.