Slotenwarmtepompen: Duurzame Verwarming voor Woningen in Waterrijke Gebieden

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In waterrijke gebieden zoals de Ronde Venen zijn sloten niet alleen een kenmerkend landschapselement, maar ook een onderzoekt potentieel als bron voor duurzame verwarming. Dit artikel biedt een gedetailleerde en objectieve uitleg over slotenwarmtepompen – een innovatieve technologie die warmte uit sloten gebruikt om woningen te verwarmen. Op basis van beschikbare data uit diverse betrouwbare bronnen, zoals rapporten van gemeenten, warmtepomp-experts en installatiehandleidingen, wordt hier het functioneren, de voordelen en de praktische toepassing van slotenwarmtepompen behandeld.

We bekijken ook de mogelijkheden voor het passief koelen van woningen in de zomer, de vereisten voor correcte installatie, en de huidige technische en regulatoire trends zoals de voorkeur voor hybride systemen in het kader van netcongestie. Het doel is om een duidelijk en feitelijk overzicht te bieden aan eigenaren, bouwbedrijven en andere professionals in de bouwsector die geïnteresseerd zijn in duurzame verwarmingsoplossingen in watergebieden.

Wat is een slotenwarmtepomp?

Een slotenwarmtepomp is een variant van de water/water warmtepomp die warmte uit het water haalt – in dit geval uit sloten. Deze technologie maakt gebruik van de relatief constante temperatuur van het water in sloten om warmte op te wekken, die vervolgens wordt gebruikt voor het verwarmen van woningen. In de Ronde Venen is deze methode een haalbare en duurzame oplossing, zoals gebleken uit een onderzoek door experts in opdracht van de gemeente en woningcorporatie.

De slotenwarmtepomp werkt op basis van het principe van warmtewisseling: de warmte in het water wordt opgezogen door de warmtepomp en via een verwarmingssysteem (zoals vloerverwarming) aan de woning afgegeven. De sloten zijn diep genoeg en voldoen aan de benodigde waterstroming en temperatuur om dit systeem rendabel en milieuvriendelijk te maken.

Een belangrijk voordeel is dat het gebruik van slotenwarmtepompen de temperatuur in de sloten slechts gering beïnvloedt – zelfs bij gebruik door zeventig woningen blijft de temperatuurstijging beperkt tot ongeveer één graad. Bovendien bevriezen de sloten nauwelijks in de winter, wat het systeem betrouwbaar maakt gedurende het hele jaar.

Voordelen van slotenwarmtepompen

Slotenwarmtepompen bieden meerdere voordelen, zowel voor de woningbouwsector als voor de omgeving. Hieronder worden enkele van de belangrijkste punten besproken.

1. Duurzame energiebron

De warmte die uit sloten wordt opgezogen, is gratis en onuitputtelijk beschikbaar. Omdat het systeem geen fossiele brandstoffen gebruikt, draagt het bij aan de verduurzaming van het woningbestand. De gebruikte technologie is bovendien rendabel, aangezien de watertemperatuur in sloten relatief stabiel is, zelfs in de winter.

2. Lage onderhoudskosten

Een correct geïnstalleerde en goed gereguleerde warmtepomp slijt minder snel. Onderhoud is beperkt tot het reinigen van leidingfilters en het regelmatig controleren van de werking van de pompen. Hierdoor zijn de langjarige kosten lager dan bij traditionele verwarmingssystemen.

3. Passief koelen mogelijk

Slotenwarmtepompen zijn niet alleen geschikt voor verwarming, maar ook voor passief koelen. In de zomer kan water van ongeveer 18°C door de vloerverwarming geleid worden, waardoor de woning ongeveer 4°C wordt afgekoeld ten opzichte van de buitentemperatuur. Dit is een energiezuinige manier van koelen, die extra comfort biedt in warme perioden.

Een uitzondering op deze methode is de badkamer, omdat het gebruik van passief koelen hier kan leiden tot condensvorming. Daarom is het aan te raden om in de badkamer een klep aan te brengen die automatisch sluit tijdens passief of actief koelen.

Technische vereisten en installatie

Om een slotenwarmtepomp effectief te laten werken, zijn er een aantal technische vereisten en aandachtspunten die worden genoemd in de bronnen.

1. Filters installeren

Bij de installatie van een warmtepomp is het belangrijk om leidingfilters te plaatsen zowel in de bron- als in het afgiftesysteem. Deze filters zorgen ervoor dat de ‘verdamper’ of ‘condensor’ niet verstopt raken door vervuiling. De filters moeten geplaatst worden in de richting van de waterstroom, zodat het water gefilterd wordt voordat het de warmtepomp binnengaat.

Bij het reinigen van de filters is het aan te raden om deze tussen afsluiters te plaatsen. Dit maakt het mogelijk om de filters jaarlijks schoon te maken door de afsluiters te sluiten, de filters te verwijderen en te spoelen met schoon water. Bij ernstige vervuiling dient gecontroleerd te worden of er sprake is van een lekkage.

2. Vloerverwarmingverdeler

De vloerverwarmingverdeler bij een warmtepomp is anders dan bij een CV-ketel. Bij een CV-ketel met een hoge aanvoertemperatuur wordt gebruikgemaakt van een ‘open verdeler’ met menginrichting en circulatiepomp. Bij een warmtepomp met een lage aanvoertemperatuur is een ‘gesloten verdeler’ voldoende, zonder circulatiepomp. Het water hoeft immers niet nagemengd te worden.

3. Opstartprocedure

Bij het eerste opstarten van een water/water of brinewater/water warmtepomp is het belangrijk om de zuiggastemperatuur in de gaten te houden. Deze temperatuur moet stabiliseren tussen de 4 en 12 graden. Als deze meteen onder 0°C komt, dient het apparaat uitgeschakeld te worden zodat de bronleidingen kunnen worden ontlucht of aangevuld. Ook dient gecontroleerd te worden of er voldoende waterstroom is, waaronder eventueel glycoltoevoeging bij koude winters.

Tijdens de compressorbedrijf is het essent om te controleren of de delta T (temperatuurverschil) tussen bron in en bron uit tussen de 4 en 5 graden ligt. De heetgastemperatuur dient minstens 25 K hoger te zijn dan de aanvoertemperatuur, normaal tussen 70 en 125°C. De verdampertemperatuur dient ongeveer gelijk te zijn aan de retourtemperatuur. De zuiggastemperatuur varieert tussen de bron in- en uittemperatuur, en de oververhitting moet tussen 2 en 8°C liggen.

Toepassing in bestaande en nieuwe woningen

Slotenwarmtepompen zijn geschikt voor zowel bestaande woningen als nieuwbouwprojecten. In de Ronde Venen is de toepassing in bestaande woningen een praktische keuze, aangezien de infrastructuur al aanwezig is en de sloten voldoen aan de benodigde criteria.

In nieuwbouwprojecten kan de warmtepomp als centrale verwarmingsbron worden ontworpen in combinatie met een warmtenet. In zowel bestaande als nieuwe woningen is het belangrijk om rekening te houden met de aanvoertemperatuur, het type verdeler en de vereisten voor passief koelen.

De rol van hybride warmtepompen

Hoewel slotenwarmtepompen volledig elektrisch werken, is er in sommige regio’s een voorkeur voor hybride systemen. In de provincies Utrecht, Gelderland en Flevoland wordt bijvoorbeeld aangestuurd op het gebruik van hybride warmtepompen in plaats van all-electric systemen, vanwege mogelijke overbelasting van het stroomnet (netcongestie).

Hybride warmtepompen combineren elektrische warmteopwekking met een aanvullende bron zoals een gasgestookte ketel of zonnepanelen. Deze oplossing kan extra flexibiliteit bieden, maar kan ook leiden tot hogere kosten en minder duurzaamheid. Het gebruik van hybride systemen dient daarom zorgvuldig te worden afgeveegd op basis van lokale voorwaarden.

Conclusie

Slotenwarmtepompen vormen een veelbelovende oplossing voor duurzame verwarming in waterrijke gebieden zoals de Ronde Venen. Ze zijn technisch haalbaar, milieuvriendelijk en rendabel, en bieden bovendien de mogelijkheid tot passief koelen in de zomer. Voor een succesvolle implementatie is het belangrijk om aandacht te besteden aan technische details zoals leidingfilters, vloerverwarmingverdelers en correcte regeling.

Hoewel er een groeiende voorkeur is voor hybride systemen om te voorkomen dat het stroomnet wordt overbelast, blijft de volledig elektrische slotenwarmtepomp een betrouwbare en efficiënte keuze, zeker in regio’s waar de infrastructuur geschikt is. Voor woningbouwbedrijven, woningcorporaties en particuliere eigenaren is dit een waardevolle optie in de transitie naar een duurzaam woningbestand.

Bronnen

slot