Warmtepomp in een flat: Uitdagingen, oplossingen en toepassingen in de praktijk

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

De toepassing van een warmtepomp in bestaande flats zoals die in het project van Area worden verduurzaamd, brengt een aantal technische, logistieke en praktische uitdagingen met zich mee. Tegelijkertijd biedt het ook grote voordelen op het gebied van duurzaamheid, energiebesparing en comfort. In dit artikel wordt een gedetailleerde beschrijving gegeven van de technische aspecten van het integreren van een warmtepomp in een bestaande flat, aangevuld met praktische voorbeelden, toepassingsmogelijkheden en technologische keuzes.

Inleiding

De overgang van gasgebruik naar duurzame verwarmingsoplossingen zoals warmtepompen wordt steeds urgenter in het kader van het klimaatbeleid in Nederland. In bestaande flats, waar het vaak lastig is om warmtenetten aan te leggen of om volledig te slopen, zijn warmtepompen een veelbelovende oplossing. Het project van Area, waarin negen oude flats worden verduurzaamd, toont aan hoe complex het kan zijn om warmtepompen in bestaande flats in te zetten.

Daarnaast zorgt het gebruik van warmtepompen met meerdere zones voor een hoger comfortniveau, aangevuld met slimme regeltechnologieën. In dit artikel worden zowel de technische uitdagingen als de mogelijke toepassingen van warmtepompen in flats uitgebreid besproken.

Uitdagingen bij het installeren van een warmtepomp in een flat

1. Ruimtelijke beperkingen

In bestaande flats is ruimte vaak beperkt. Dit geldt zowel voor de installatie van de warmtepomp zelf als voor de noodzakelijke aanpassingen in de woning, zoals het vervangen van gasketels of het aanbrengen van isolatie. In het project van Area wordt een grote warmtepomp geïnstalleerd in de kelder, terwijl een tweede op het dak komt. Beide locaties vereisen vrijheid in de ruimteplanning, wat in oude flats vaak niet vanzelfsprekend is.

Daarnaast moet rekening worden gehouden met de akoestiek. Warmtepompen kunnen lawaai veroorzaken, wat in een woonomgeving zoals een flatcomplex extra gevoelig is. Het projectleider Ivo Ketelaars benadrukt dat de warmtepomp in de kelder en op het dak geïsoleerd moet worden om akoestische overlast te minimaliseren.

2. Centrale verwarmingssystemen

De meeste flats in Nederland zijn uitgerust met een centraal verwarmings- en sanitair systeem. Dit betekent dat de warmtepomp niet alleen de woning moet verwarmen, maar ook de sanitair warmwaterbehoefte moet dekken. In het project van Area wordt dit gedaan via een hybride opstelling, waarbij de warmtepomp de basisverwarming levert en eventueel een cv-ketel bijspringt.

Een extra uitdaging is het beheren van meerdere flats vanuit één centraal warmtepompsysteem. Dat vraagt om nauwkeurige regeling en balans tussen de verschillende huishoudens. In het Area-project wordt een warmtepompsysteem in de kelder gebruikt om meerdere flats te bedienen, wat technisch complex is en betrouwbaar moet zijn.

3. Verwachtingen van bewoners

Bij het verduurzamen van flats is het belangrijk om de verwachtingen van de bewoners te begrijpen en te beïnvloeden. Veel bewoners zijn gewend aan gasgebruik voor koken en verwarming. Het veranderen van gewoontes, zoals het overgaan op elektrisch koken, vraagt niet alleen technische aanpassingen, maar ook maatschappelijke en communicatieve inspanningen.

In het project van Area wordt een elektrische aansluiting aangebracht in de keuken, zodat bewoners kunnen overwegen om de gasaansluiting weg te laten doen. De projectleider benadrukt dat dit een strategische keuze is om volledig van het gas af te stappen.

Oplossingen en technische keuzes

1. Hybride warmtepompen

Een hybride warmtepompcombineert een warmtepomp met een conventionele cv-ketel. Dit systeem is vooral geschikt voor bestaande flats, omdat het de noodzaak van hoge aanvoertemperaturen kan dekken. In het project van Area wordt een hybride systeem gebruikt, waarbij de warmtepomp de basisverwarming levert en de cv-ketel bijdraagt bij extreme kou.

Hybride systemen zijn technisch minder eisenstelend dan volledig elektrische warmtepompen. Ze kunnen sneller worden ingebed in bestaande verwarmingsinstallaties en voldoen beter aan de verwarmingseisen van oudere flats.

2. Zonnewarmte en zonnepanelen

In het Area-project worden zonnepanelen gebruikt voor het opwekken van elektriciteit, die nodig is om de warmtepomp aan te drijven. Elke flat krijgt vier zonnepanelen voor eigen stroombehoefte, en extra panelen zijn geïnstalleerd voor de warmtepomp.

Zonnepanelen zijn een belangrijk onderdeel van het duurzaamheidsplan, omdat ze de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet verlagen en zorgen voor een lagere CO2-uitstoot. De combinatie van warmtepomp en zonnepanelen maakt het mogelijk om flats te verduurzamen zonder volledige sloping of verhuizen van bewoners.

3. Isolatie en warmteterugwinning

Een warmtepomp werkt efficiënter in goed geïsoleerde woningen. In het project van Area worden isolerende ramen en deuren geïnstalleerd, en worden alle leidingen geïsoleerd. Bovendien wordt het dak en alle muren vanaf de buitenkant geïsoleerd, wat vergelijkt met het aantrekken van een "grote jas" om de flat.

Isolatie is essentieel om warmteverlies te beperken en het rendement van de warmtepomp te verhogen. Bij bestaande flats is het vaak mogelijk om isolatie aan te brengen zonder dat bewoners hun woning hoeven te verlaten, wat in het Area-project gebeurt.

Technologieën voor meerdere zones en regeling

1. Slimme thermostaten en zonebeheer

Een warmtepomp met meerdere zones maakt het mogelijk om de temperatuur in verschillende ruimtes afzonderlijk te regelen. Dit biedt een hoger comfortniveau en energiebesparing. In een flat met meerdere bewoners of functiegebieden is dit voordelig.

Technologieën zoals de NEST Learning Thermostat of de Honeywell Home T9 kunnen worden gebruikt om de temperatuur in elke zone automatisch aan te passen aan het gebruiksgewoonte van de bewoner. Dit zorgt voor een comfortabele leefomgeving en minimaliseert energieverbruik.

2. Modulerende compressoren

Warmtepompen met modulerende compressoren passen hun vermogen aan op basis van de warmtebehoefte in elke zone. Dit zorgt voor een constante temperatuur en een lager energieverbruik. In grotere flats of complexen met meerdere flats is dit een essentieel onderdeel van het systeem.

3. Integratie met bestaande systemen

In bestaande flats is het vaak noodzakelijk om de warmtepomp te integreren in het bestaande verwarmingssysteem. In het Area-project wordt een warmtepomp geïnstalleerd die samenwerkt met de centrale verwarming. Dit vereist een goed georganiseerd regelsysteem en een efficiënte balans tussen de zones.

Milieuvoordelen en energiebesparing

1. CO2-reductie

Door het gebruik van een warmtepomp in plaats van een gasverwarmingsinstallatie, kan de CO2-uitstoot aanzienlijk worden verlaagd. In het project van Area wordt het gebruik van gas volledig afgeschaft, zodat de energierekening voor bewoners kan dalen en het milieu minder belast wordt.

2. Energieefficiëntie

Een warmtepomp haalt warmte uit de omgeving (lucht, grond of water) en verwerkt die in een verwarmingssysteem. Dit is energieefficiënter dan het verbranden van gas, wat leidt tot lagere energiekosten en minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen.

3. Subsidies en financiële ondersteuning

De installatie van een warmtepomp in een bestaande woning kan worden ondersteund door subsidies. In Nederland zijn er landelijke, regionale en gemeentelijke regelingen beschikbaar die de initiële kosten verlagen. Dit maakt het voor veel flats technisch en financieel haalbaar om van gas af te stappen.

Voorbeeldprojecten en toepassingsmogelijkheden

1. Project Area

Het project van Area is een pioniersproject waarin negen flats worden verduurzaamd met een warmtepompsysteem. Het project benadrukt het potentieel van warmtepompen in bestaande flats en biedt een voorbeeld voor andere gemeenten of woningcorporaties.

2. ATAG Interion

De ATAG Interion is een lucht/water hybride warmtepomp zonder buitenunit die geschikt is voor Nederlandse rijwoningen en flats. Het compacte ontwerp maakt het mogelijk om de warmtepomp in de zolder of in de woning zelf te installeren, zonder dat aanpassingen in de meterkast of buitengebied nodig zijn.

3. NIBE F1345 en Daikin Altherma

In het kader van zonebeheer en efficiëntie worden ook systemen zoals de NIBE F1345 en Daikin Altherma gebruikt. Deze warmtepompen zijn geschikt voor woningen met vloerverwarming of radiatoren en bieden geavanceerde regeltechnologieën.

Technische aandachtspunten bij het installeren van een warmtepomp in een flat

1. Aanvoertemperatuur

De aanvoertemperatuur is cruciaal voor de efficiëntie van een warmtepomp. In flats met radiatoren is vaak een hogere aanvoertemperatuur nodig dan bij vloerverwarming. Dit kan worden opgelost door gebruik te maken van LTR-radiatoren of hybride verdelen.

2. Mengverdeler

Als er al een mengverdeler in de woning is, kan deze worden vervangen door een pomploze of hybride verdeler, afhankelijk van de benodigde temperatuur. Dit zorgt voor een efficiënter systeem en vermindert warmteverliezen.

3. Vloer- en wandverwarming

Vloerverwarming en wandverwarming zijn geschikt voor gebruik met warmtepompen, omdat ze werken met lage aanvoertemperaturen. In flats waar vloerverwarming is ingebouwd, kan dit systeem worden aangepast om het gebruik van een warmtepomp te optimaliseren.

Conclusie

Het installeren van een warmtepomp in een flat brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee. Ruimtelijke beperkingen, het integreren in bestaande verwarmingsinstallaties en de verwachtingen van bewoners zijn belangrijke factoren die in overweging moeten worden genomen. Door het gebruik van hybride systemen, slimme regeltechnologieën en zonnewarmte is het mogelijk om flats duurzaam te maken zonder dat bewoners hun woning hoeven te verlaten.

Projecten zoals het van Area tonen aan dat het technisch haalbaar is om flats van het gas af te halen en te verduurzamen. De toepassing van warmtepompen in flats kan een belangrijke bijdrage leveren aan het klimaatdoel van Nederland en biedt bovendien voordelen op het gebied van energiebesparing, comfort en milieu.

Bronnen

flat