Warmtepomp als verwarmingssysteem: Is het in 2021 een interessant alternatief?

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

In de context van duurzame energie en het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is de warmtepomp in de afgelopen jaren steeds vaker voorbijkomen als alternatieve verwarmingsoplossing. Zowel voor nieuwbouw als voor renovatieprojecten is de warmtepomp een interessant onderwerp. In 2021 is de vraag of een warmtepomp een geschikt en interessant alternatief is voor traditionele verwarmingssystemen, afhankelijk van een aantal factoren. In dit artikel bespreken we deze factoren en de relevante technische, economische en praktische overwegingen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een verwarmingssysteem dat warmte uit de omgeving (zoals lucht, water of grond) opneemt en deze gebruikt om een woning of gebouw te verwarmen. Het principe is vergelijkbaar met dat van een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In plaats van warmte uit een ruimte te verwijderen, haalt een warmtepomp warmte uit de buitenomgeving en brengt die binnen.

Er zijn verschillende typen warmtepompen:

Lucht-water warmtepomp: neemt warmte uit de buitenlucht en zet die om in verwarmingswater.
Lucht-lucht warmtepomp: verwarmt de lucht in de woning direct.
Water-water warmtepomp: haalt warmte uit oppervlaktewater (zoals een meer) en brengt die naar binnen.
Grond-water warmtepomp: haalt warmte uit de grond en gebruikt die voor verwarming.
Hybride warmtepomp: een combinatie van een warmtepomp en een traditionele cv-ketel, meestal gasgestookt.

De keuze van het type warmtepomp hangt af van factoren als de beschikbare ruimte, de isolatiegraad van de woning, de verwachtingen van de gebruiker en de energievoorziening van het gebouw.

Is een warmtepomp interessant voor nieuwbouw?

Sinds 2023 is het in Nederland verplicht om in nieuwbouwwoningen een warmtepomp te installeren. In de praktijk betreft dit meestal een hybride warmtepomp, die zowel op elektriciteit als op gas werkt. Deze keuze is mede vanwege de stijgende energiekosten en het politieke doel om Nederland volledig van gas af te komen.

Voor nieuwbouw is een warmtepomp in principe een aantrekkelijke optie, omdat het systeem vanaf het begin is ontworpen met behoefte aan voldoende isolatie en een verwarmingsinstallatie die werkt op lage temperatuur. Dat laatste is belangrijk omdat warmtepompen efficiënter werken bij lagere verwarmingswater temperaturen (meestal rond 55 graden Celsius), vergeleken met traditionele cv-systemen die werken op 75 graden of hoger.

Voor nieuwbouw gelden de volgende voorwaarden:

Isolatie: De woning moet voldoen aan de isolatie-eisen (meestal K40 of lager).
Lage temperatuur verwarming: Grote radiatoren of vloerverwarming zijn meestal nodig.
Ruimte: Er moet voldoende ruimte zijn voor de installatie van de warmtepomp en eventueel een warmtepompboiler.
Elektriciteitsnet: Het elektriciteitsnet moet in staat zijn om het verhoogde verbruik van de warmtepomp aan te sluiten.

Voor nieuwbouw is de warmtepomp dus een logische keuze. De overheid stimuleert ook het gebruik van warmtepompen via de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE), waardoor de aanschafkosten voor de gebruiker gedeeltelijk worden gecompenseerd. Deze subsidie is geldig voor warmtepompen die worden geïnstalleerd in bestaande en nieuwe woningen.

Is een warmtepomp interessant voor bestaande woningen?

Voor bestaande woningen is de situatie complexer. De leeftijd van de woning en de kwaliteit van de isolatie zijn belangrijke bepalende factoren. Oudere woningen zijn vaak minder goed geïsoleerd, wat betekent dat de warmtebehoefte hoger is en dat een warmtepomp minder efficiënt werkt. In dat geval kan een hybride warmtepomp (een combinatie van warmtepomp en gascv) een betere oplossing zijn, omdat dit systeem zowel op elektriciteit als op gas kan werken.

De voordelen van een warmtepomp voor bestaande woningen zijn:

Minder afhankelijkheid van gas: een warmtepomp vermindert de gasrekening, wat in 2021 en daarvoor belangrijk was gezien de stijgende gasprijzen.
Duurzame energie: bij gebruik van groene stroom (zoals uit zon of wind) is de CO2-uitstoot aanzienlijk lager.
Subsidies: via de ISDE kunnen eigenaren subsidies ontvangen voor het aanschaf en installatie van een warmtepomp.

De nadelen zijn:

Hogere aanschafkosten: warmtepompen zijn meestal duurder dan traditionele cv-systemen.
Verhoogd stroomverbruik: warmtepompen verbruiken aanzienlijk meer elektriciteit dan gasgestookte cv-ketels.
Ruil van verwarmingsinstallatie: bestaande radiatoren zijn vaak niet geschikt voor verwarming op lage temperatuur en moeten eventueel vervangen worden.
Ruimtevoorwaarden: het installeren van een warmtepomp kan ruimtelijke beperkingen met zich meebrengen, vooral in compacte woningen.

Het is daarom belangrijk om vooraf een inspectie te laten doen door een ervaren installateur. Deze kan bepalen of de woning geschikt is voor een warmtepomp en welk type het beste past bij de situatie.

Comfort van een warmtepomp

Een van de zorgen die vaak worden geuit is of een warmtepomp comfortabel genoeg is. Volgens onderzoek van Milieu Centraal (2021) zijn 95% van de eigenaren tevreden met de warmtecomfort van hun warmtepomp. Een ruime meerderheid ervaren een comfortabele temperatuur in de woonkamer, en het comfort is vaak verbeterd of gelijk gebleven ten opzichte van een traditionele cv-ketel.

Er zijn wel enkele klachten, met name bij oudere warmtepompen (voor 2005 geïnstalleerd). Van deze groep geeft 10% of meer onvoldoende tevredenheid. Bij recente warmtepompen is dit percentage sterk gedaald tot 4%. Volgens experts is dit te verklaren door verbeteringen in de installatietechnieken en de productie van warmtepompen. Ook de geluidsnormen zijn sinds 2021 aangescherpt, wat heeft geleid tot minder geluidsoverlast.

De comfortproblemen zijn vaak te voorkomen door goede voorbereiding. Dit betreft onder andere:

Voorzieningen voor geluidsisolatie: de buitenunit van de warmtepomp moet zorgvuldig geplaatst worden, bijvoorbeeld niet vlak bij slaapkamers.
Voorzieningen voor kierdichting: een goed geïsoleerde woning zorgt voor een betere warmteopslag en minder verlies.
Voorzieningen voor verwarmingsefficiëntie: grote radiatoren of vloerverwarming werken beter op lage temperatuur en zorgen voor een gelijkmatigere warmteverspreiding.

In samenvatting: een warmtepomp is over het algemeen comfortabel genoeg, mits er voldoende aandacht wordt besteed aan de installatie en aanpassingen aan de woning.

De terugverdientijd van een warmtepomp

Een belangrijke overweging bij het aanschaffen van een warmtepomp is de terugverdientijd. In de beginjaren werd vaak gesproken over een terugverdientijd van 10 tot 20 jaar. In 2021 is deze periode aanzienlijk ingekort, vooral door de stijgende energiekosten en de beschikbare subsidies.

De gemiddelde terugverdientijd ligt nu tussen 7 en 15 jaar, afhankelijk van het type warmtepomp en de omstandigheden in de woning. Voor hybride warmtepompen is de terugverdientijd vaak korter dan voor volledig elektrische warmtepompen, omdat zij in koude weken op gas kunnen werken. Dit verminderd het stroomverbruik en dus de kosten.

De terugverdientijd wordt berekend op basis van het energieverbruik van het oude systeem (bijvoorbeeld een gascv) en het nieuwe systeem (bijvoorbeeld een warmtepomp). Het verschil in kosten per jaar wordt gedeeld door de aanschafkosten van de warmtepomp. Dit geeft een indicatie van de tijd die nodig is om de investering terug te verdienen.

Voorbeeld: - Aanschafprijs warmtepomp: €10.000 - Oude energiekosten per jaar: €2.000 - Nieuwe energiekosten per jaar: €1.200 - Besparing per jaar: €800 - Terugverdientijd: 10.000 / 800 = 12,5 jaar

De werkelijke terugverdientijd kan variëren afhankelijk van de stroom- en gasprijzen, de isolatiegraad van de woning en de efficiëntie van de warmtepomp.

Subsidies voor warmtepompinstallatie

In 2021 is de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) beschikbaar gesteld voor eigenaren die een warmtepomp installeren. Deze subsidie bedoeld om de aanschafkosten te verlagen en zo de overgang naar duurzame energie te stimuleren.

De subsidie is beschikbaar voor de volgende warmtepompen:

Lucht-water warmtepomp
Lucht-lucht warmtepomp
Grond-water warmtepomp
Water-water warmtepomp

De subsidiebedragen liggen tussen €500 en €2.500, afhankelijk van het type en het vermogen van de warmtepomp. Het bedrag is hoger voor grotere systemen.

De voorwaarden voor de subsidie zijn:

De warmtepomp moet nieuw zijn.
Een aankoopbewijs moet worden ingediend.
De warmtepomp moet in een woning of bedrijfspand in Nederland worden geïnstalleerd.
De subsidieaanspraak moet worden ingediend na de aanschaf en installatie.

De hybride warmtepomp valt niet onder deze subsidie, omdat het gedeeltelijk op gas werkt. Voor deze variant zijn er andere maatregelen, zoals het Energiebesparingssubsidieregeling (EBS), die wel gelden.

De omgevingsimpact van warmtepompen

Een van de voornaamste redenen om over te stappen naar een warmtepomp is de vermindering van de CO2-uitstoot. Volgens Milieu Centraal is het gebruik van een warmtepomp over de gehele levensduur gunstiger voor het klimaat dan een traditionele cv-ketel. Dit is het geval zelfs wanneer grijze stroom wordt gebruikt, omdat de productie- en afbraakfasen van een warmtepomp minder emissies veroorzaken dan het gebruik van fossiele brandstoffen.

In 2021 was het totale stroomverbruik van warmtepompen in Nederland ongeveer 1,2 miljard kWh, wat 1% uitmaakt van het totale elektriciteitsverbruik. Tegelijkertijd was de productie van stroom uit hernieuwbare bronnen (zoals zon en wind) met 9 miljard kWh gestegen. Dit betekent dat de stroom die warmtepompen verbruiken, voor een groot deel uit duurzame bronnen komt.

In de winter, wanneer de vraag naar warmte hoog is, is er minder zonnestroom beschikbaar. Daarom is de afhankelijkheid van windstroom groter. Gelukkig produceert wind in de winter meer stroom dan in de zomer, wat het balansprobleem compenseert.

Toekomstige ontwikkelingen

Hoewel de warmtepomp in 2021 een interessante optie is, zijn er nog steeds beperkingen. De productiecapaciteit van warmtepompen is nog niet volledig in staat om het streefdoel van het kabinet te bereiken. Daarom is er een snelle uitbreiding van de productie nodig. Bedrijven zoals Itho Daalderop, Remeha en Intergas hebben beloofd hun productie te verhogen, maar het duurt nog enkele jaren voordat het marktaanbod voldoet aan de vraag.

Een andere beperking is de afhankelijkheid van elektriciteit. Hoewel warmtepompen efficiënt zijn, verbruiken ze meer stroom dan gasgestookte systemen. Dit betekent dat het elektriciteitsnet verder moet worden uitgebreid en gestabiliseerd om de groei van warmtepompen te ondersteunen.

Toekomstige ontwikkelingen zullen waarschijnlijk gericht zijn op het verbeteren van de efficiëntie van warmtepompen, het verlagen van de aanschafkosten en het uitbreiden van de beschikbaarheid van subsidies. Ook is het mogelijk dat hybride systemen, die zowel op elektriciteit als op gas werken, in de toekomst steeds vaker worden ingezet.

Conclusie

De warmtepomp is in 2021 een interessante keuze voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Voor nieuwbouw is het zelfs verplicht, wat aangeeft dat de overheid de overgang naar duurzame verwarming ondersteunt. Voor bestaande woningen is de warmtepomp een interessante optie, mits de woning voldoende is geïsoleerd en er voldoende ruimte is voor de installatie.

De voordelen van een warmtepomp zijn duidelijk: het vermindert de afhankelijkheid van gas, zorgt voor een lager CO2-uitstoot en kan aanzienlijk besparen op de energiekosten. De nadelen zijn de hogere aanschafkosten en het verhoogde stroomverbruik, maar deze worden gedeeltelijk gecompenseerd door subsidies en de stijgende energiekosten.

De comfortaspecten van warmtepompen zijn in de meeste gevallen positief, vooral bij recente installaties. Door verbeteringen in de installatietechniek en de productie is de tevredenheid van gebruikers sterk toegenomen.

Over het algemeen is de warmtepomp dus een interessante optie in 2021, zowel uit duurzaamheids- als economische overwegingen. Het is belangrijk om vooraf een inspectie te laten doen en eventuele aanpassingen aan de woning te overwegen. Met de juiste voorbereiding en ondersteuning is een warmtepomp een betrouwbare en duurzame verwarmingssysteem voor de toekomst.