Warmtepompen lucht/water: Werking, Soorten, Rendement en Toepassingen

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Lucht/water-warmtepompen zijn tegenwoordig een van de meest gebruikte verwarmings- en warmwaterproductietechnieken in de woningbouw. Deze systemen trekken warmte uit de buitenlucht en gebruiken deze om water te verwarmen, zowel voor het verwarmen van een woning als voor de productie van warm tapwater. Vanwege hun relatief lage investeringskosten, hun flexibiliteit in toepassing en hun mogelijke geschiktheid voor subsidies, zijn ze een aantrekkelijke optie voor zowel nieuwe als bestaande woningen.

In dit artikel bespreken we de werking van lucht/water-warmtepompen, de verschillende typen die op de markt beschikbaar zijn, het rendement van deze systemen, mogelijke toepassingen en belangrijke aankoopoverwegingen. De informatie is gebaseerd op concrete gegevens uit betrouwbare bronnen, zoals technische uitleg, productinformatie en normen.

Hoe werkt een lucht/water-warmtepomp?

Lucht/water-warmtepompen functioneren op een vergelijkbare manier als een koelkast of een airconditioningssysteem, maar met de toevoeging dat ze warmte uit de omgeving gebruiken om water te verwarmen. Het proces bestaat uit verschillende stappen:

Warmte-opname uit de lucht: Een ventilator zuigt buitenlucht aan en leidt deze naar een warmtewisselaar (verdamper) die in de warmtepomp is geïntegreerd. In de verdamper stroomt een koelvloeistof die bij lage temperatuur verdampt.
Compressie van de koelvloeistofdamp: De dampvormige koelvloeistof wordt samengeperst door een compressor. Tijdens dit proces neemt de temperatuur van de koelvloeistof toe tot het niveau dat nodig is voor verwarming of warmwaterproductie.
Warmteterugwinning in het water: Het geperste koelmiddel stroomt via een tweede warmtewisselaar (condensor), waarbij de warmte overgedragen wordt aan water. Dit water kan vervolgens worden gebruikt voor verwarming van de woning of als warm tapwater.
Ontdooicyclus: Bij lage buitentemperaturen kan er ijs ontstaan op de verdamper. De warmtepomp ontdooit zichzelf door tijdelijk warmte terug te geven aan de verdamper.

De efficiëntie van een lucht/water-warmtepomp wordt meestal uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance), wat het verhoudingstal is tussen de opgewekte warmte en het elektrische vermogen dat nodig is voor de werking van de compressor. Een COP van 3,6 betekent bijvoorbeeld dat voor elke 1 kWh elektriciteit er 3,6 kWh warmte wordt opgewekt.

Naast de COP is ook de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) belangrijk. Deze waarde geeft een theoretisch gemiddeld rendement over het hele seizoen, rekening houdend met temperatuurvariaties in de buitenlucht. In Nederland en België, die behoren tot midden-Europa, is een specifieke SCOP berekend die beter aansluit bij de klimaatomstandigheden in deze regio.

Soorten lucht/water-warmtepompen

Er zijn verschillende typen lucht/water-warmtepompen, afhankelijk van de constructie en de toepassing. De belangrijkste soorten zijn:

1. Split-systeem

Een split-systeem bestaat uit een buitenunit en een binnenunit, verbonden via een koelmiddelcircuit. De buitenunit trekt warmte uit de buitenlucht, en de binnenunit levert het verwarmde water aan de CV-installatie of de warmwaterboiler. Dit type is erg geschikt voor woningen waarbij de warmtepomp niet in het midden van de woning geplaatst kan worden.

2. Monoblok-systeem

Bij een monoblok-systeem is de warmtepomp volledig geïntegreerd in één unit die buiten geplaatst wordt. Het water wordt direct in de buitenunit verwarmd en vervolgens naar binnen getransporteerd. Deze oplossing is vaak gekoppeld aan een boilervat voor tapwater of een buffervat voor het afgiftesysteem. Deze vorm is vaak gebruikt voor buitenzwembaden.

3. Ventilatieluchtwarmtepomp

Een ventilatieluchtwarmtepomp haalt warmte uit de afgezogen lucht van de woning. Deze warmte wordt gebruikt voor het opwarmen van tapwater. Omdat het vermogen beperkt is, is deze oplossing meestal geschikt voor het opwarmen van het warmwater en niet voor het verwarmen van de woning.

4. Lucht/water-warmtepomp met actieve koeling

Niet alle warmtepompen kunnen passief koelen, maar sommige modellen zijn uitgerust om actief te koelen door de warmte van binnen af te voeren naar buiten. Dit vereist dat de compressor actief draait, wat extra energie kost. Het is belangrijk om te controleren of het gekozen model dit ondersteunt.

Toepassingen van lucht/water-warmtepompen

Lucht/water-warmtepompen zijn uiterst veelzijdig in toepassing. Ze kunnen zowel gebruikt worden voor het verwarmen van een woning, het opwarmen van tapwater, als voor de verwarming van buitenzwembaden. Hieronder worden enkele specifieke toepassingen beschreven:

1. Verwarming van woningen

Lucht/water-warmtepompen zijn geschikt voor het verwarmen van woningen via de CV-installatie. Ze kunnen in combinatie met bestaande verwarmingssystemen worden gebruikt in hybride opstellingen, waarbij de warmtepomp als primaire bron fungeert en eventueel een bijstookbron (zoals een elektrisch element of een houtkachel) ingezet kan worden bij extreem koude buitentemperaturen.

2. Warmwaterproductie

De meeste lucht/water-warmtepompen zijn ook geschikt voor het opwarmen van tapwater. In combinatie met een warmwaterboiler of een buffervat kan het systeem het warmwater aanbieden voor huishoudelijke behoeften. De ventilatieluchtwarmtepomp is hierbij een specifieke variant die exclusief voor warmwaterproductie wordt gebruikt.

3. Verwarming van buitenzwembaden

Lucht/water-warmtepompen zijn een efficiënte manier om buitenzwembaden te verwarmen, met name in het zomerseizoen. Aangezien de buitentemperatuur in de zomer hoger is dan de bodemtemperatuur, is het rendement van een lucht/water-warmtepomp bij het verwarmen van een buitenbad vaak hoger dan dat van een grond/water-warmtepomp.

4. Actieve koeling

Bij warmere maanden kunnen bepaalde modellen van lucht/water-warmtepompen ook gebruikt worden voor actieve koeling. Hierbij wordt warmte uit de woning afgevoerd naar buiten, wat het inwendige klimaat aangenaam maakt. Het is echter belangrijk om te weten dat actieve koeling extra energie kost.

Rendement en energiebesparing

Het rendement van een lucht/water-warmtepomp is een van de belangrijkste aandachtspunten bij de aankoop en installatie. Het rendement wordt beïnvloed door meerdere factoren, waaronder de buitentemperatuur, de gewenste aanvoertemperatuur en de kwaliteit van het installatiesysteem.

1. COP en SCOP

De COP (Coefficient of Performance) is een maat voor het rendement van een warmtepomp bij een bepaalde brontemperatuur. Bijvoorbeeld, bij een buitentemperatuur van 7°C en een aanvoertemperatuur van 35°C kan een COP van 3,6 worden bereikt. Dit betekent dat de warmtepomp per 1 kWh elektriciteit 3,6 kWh warmte opwekt.

De SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) geeft een theoretisch gemiddeld rendement over het hele seizoen. Deze waarde is rekening houdend met temperatuurvariaties in de buitenlucht en is daarom een betere indicator voor het jaarlijkse rendement dan de COP.

2. Invloed van buitentemperatuur

De buitentemperatuur heeft een directe invloed op het rendement van een lucht/water-warmtepomp. Hoe hoger de buitentemperatuur, hoe efficiënter de warmtepomp werkt. Bij lage buitentemperaturen moet de compressor harder werken, wat het rendement verlaagt.

Daarom is het belangrijk om de warmtepomp zo te kiezen dat het rendement onder de meest waarschijnlijke buitentemperaturen in Nederland optimaal blijft. De meeste lucht/water-warmtepompen functioneren goed tot -15°C of -20°C, maar bij extreem koude buitentemperaturen kan het noodzakelijk zijn om een bijstookbron in te schakelen.

3. Aanvoertemperatuur

Het kiezen van een lage aanvoertemperatuur is gunstig voor het rendement van de warmtepomp. Hoe lager de gewenste aanvoertemperatuur, hoe hoger het rendement. Bijvoorbeeld, een aanvoertemperatuur van 35°C levert vaak een beter rendement dan 40°C.

Aankoopoverwegingen

Bij de aankoop van een lucht/water-warmtepomp zijn er verschillende aspecten waar rekening mee moet worden gehouden, zowel technische als praktische.

1. Vermogen

Het vermogen van de warmtepomp moet afgestemd zijn op de behoeften van de woning. Het vermogen wordt meestal opgegeven bij een buitentemperatuur van +7°C, maar het benodigde vermogen voor verwarming bij -10°C kan aanzienlijk hoger zijn. Het is daarom belangrijk om zowel de warmtebehoefte van de woning als de buitentemperatuur in de aanschafoverweging te betrekken.

2. Geluidniveau

De geluidsbelasting van een lucht/water-warmtepomp is een belangrijke overweging, vooral als het apparaat in de buurt van buurwoningen of in een woonkamer geplaatst wordt. De geluidsoutput wordt meestal uitgedrukt in decibellen (dB), en een lagere waarde betekent minder geluid. Sommige modellen, zoals de Nefit-Bosch Compress 5800i AW, bieden een ongekend laag geluidsniveau van 26,5 dB(A) op 3 meter afstand.

3. Koelmiddel

Het type koelmiddel dat wordt gebruikt in een warmtepomp heeft invloed op de milieuvriendelijkheid. Milieuvriendelijke koelmiddelen, zoals R290 (propaan), zijn een betere keuze voor toekomstbestendige oplossingen. Het is daarom belangrijk om te controleren welk koelmiddel wordt gebruikt in het gekozen model.

4. Koelingscapaciteit

Niet alle lucht/water-warmtepompen zijn geschikt voor actieve koeling. Als dit een vereiste is, dient dit expliciet gecontroleerd te worden. Bepaalde modellen zijn ontworpen om zowel te verwarmen als te koelen, maar deze vereisen een hoger elektrisch vermogen voor de koelingsfunctie.

5. Automatische ontdooicyclus

Bij lage buitentemperaturen kan de verdamper aan de buitenkant van de warmtepomp bevriezen. De meeste modellen zijn uitgerust met een automatische ontdooicyclus die dit probleem oplost. Het is belangrijk om te controleren of dit functie beschikbaar is in het gekozen model.

6. Subsidies en belastingvoordeeltjes

Lucht/water-warmtepompen kunnen in aanmerking komen voor subsidies en belastingvoordeeltjes. Deze zijn afhankelijk van de lokaal geldende regelgeving en kunnen veranderen. Het is daarom aan te raden om bij de aankoop te informeren over eventuele steunmaatregelen.

Toekomstbestendige oplossing

Lucht/water-warmtepompen zijn een toekomstbestendige oplossing voor het verwarmen van woningen en het opwarmen van tapwater. Ze draaien op elektriciteit en zijn compatibel met duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen. Bovendien zijn ze gasloos, wat maakt dat ze een duurzame alternatief zijn voor traditionele verwarmingssystemen.

De groeiende aandacht voor duurzame energie en het klimaatbeleid maken lucht/water-warmtepompen steeds aantrekkelijker voor eigenaren van woningen. De combinatie van lage investeringskosten, hoge rendementen en de mogelijkheid tot subsidie maakt deze systemen een interessante optie voor zowel nieuwe als bestaande woningen.

Conclusie

Lucht/water-warmtepompen zijn een efficiënte, veelzijdige en duurzame oplossing voor het verwarmen van woningen en het opwarmen van tapwater. Ze functioneren op een vergelijkbare manier als een koelkast, maar trekken warmte uit de buitenlucht om water te verwarmen. Er zijn verschillende typen beschikbaar, waaronder split-systemen, monoblok-systemen en ventilatieluchtwarmtepompen.

Het rendement van een lucht/water-warmtepomp wordt uitgedrukt in COP en SCOP, en is afhankelijk van factoren zoals buitentemperatuur en aanvoertemperatuur. Bij de aankoop zijn aspecten zoals vermogen, geluidniveau, koelmiddel, koelingscapaciteit en automatische ontdooicyclus belangrijk om te overwegen.

De toekomstbestendigheid van deze systemen maakt ze geschikt voor het overnemen van traditionele verwarmingssystemen. Ze zijn compatibel met duurzame energiebronnen en kunnen ondersteund worden door subsidies. Voor eigenaren van woningen bieden lucht/water-warmtepompen een aantrekkelijke combinatie van efficiëntie, duurzaamheid en kosteneffectiviteit.