Warmtepompen in meerdere zones: Uitvoeringen, voordelen en installatieoverwegingen

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De transitie naar duurzame verwarmingsoplossingen heeft geleid tot een groeiende populariteit van warmtepompen. Voor zowel nieuwe woningen als bestaande constructies zijn deze systemen een aantrekkelijke optie. Echter, de toepassing van warmtepompen in meerdere zones vraagt om specifieke aandacht voor systeemkeuze, technische uitvoering en regelbaarheid. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de mogelijkheden van warmtepompen in meerdere zones, met een focus op de technische aspecten, het functioneren in verschillende modi, en de invloed op energie-efficiëntie en comfort. Alle informatie is gebaseerd op relevante gegevens uit betrouwbare bronnen.

1. Technische uitvoeringen van warmtepompen in meerdere zones

1.1 Split- en monoblock uitvoeringen

Lucht-water warmtepompen komen voornamelijk in twee uitvoeringen voor: split-uitvoering en monoblock-uitvoering. Deze keuze heeft invloed op de manier waarop warmte wordt afgegeven in verschillende zones.

Split-uitvoering: Bij een split-uitvoering bevindt de condensor zich in de binnenunit, net zoals bij airco’s. De buitendeel pompt warmte uit de lucht en stuurt deze via koudemiddelleidingen naar de binnenunit. Daar gebeurt de warmtewisseling naar het watersysteem. Deze opbouw is geschikt voor meerdere zones, omdat de binnenunits los van elkaar geplaatst kunnen worden en elke unit kan worden afgestuurd op ruimtegebonden basis.
Monoblock-uitvoering: Bij een monoblock-uitvoering is de condensor geïntegreerd in de buitenunit. De leidingen naar de binnenunits zijn gevuld met water, wat een andere thermodynamische werking oplevert. Deze uitvoering is ook geschikt voor meerdere zones, maar vereist doorgaans een centrale regeling en eventueel een buffer om de temperatuurstabiliteit in meerdere zones te waarborgen.

1.2 2-pijps- versus 4-pijpsystemen

De keuze tussen een 2- en een 4-pijpsysteem hangt af van de vereisten van de woning, zoals het gelijktijdig functioneren van verwarming en koeling in verschillende zones.

2-pijpssysteem: Bij een 2-pijpssysteem loopt één leiding voor heet water en één voor koud water. Dit systeem is geschikt voor toepassingen waarbij ofwel verwarming ofwel koeling benodigd is, maar niet tegelijkertijd in verschillende zones. Het is meestal goedkoop in aankoop en eenvoudiger in uitvoering.
4-pijpssysteem: Een 4-pijpssysteem biedt de mogelijkheid om tegelijkertijd verwarming en koeling te leveren in verschillende zones. Dit is bijvoorbeeld relevant in kantoorgebouwen of woningen met een noord- en zijkant, waarbij aan de zijkant koeling nodig is terwijl aan de noordkant verwarming gewenst is. In dit systeem zijn er aparte leidingen voor heet en koud water voor zowel verwarming als koeling.

Het 4-pijpssysteem is technisch iets complexer, maar biedt een hogere mate van flexibiliteit en comfort, zeker in grotere woningen of complexe gebouwen.

1.3 Systeem 1 en Systeem 2

Daarnaast zijn er ook systemen die specifiek zijn afgestemd op de mogelijkheid om tegelijkertijd tapwater en ruimteverwarming of -koeling te leveren.

Systeem 1: Dit systeem is niet geschikt voor warm tapwater, maar kan verwarming en koeling leveren in meerdere zones. Het werkt met twee platenwarmtewisselaars, één voor verwarming en één voor koeling. Bij gelijktijdig gebruik is sprake van warmte- of koude-terugwinning, wat de energie-efficiëntie verhoogt.
Systeem 2: Bij systeem 2 is er ook een aparte functie voor warm tapwater. Het systeem heeft vier aansluitingen: twee voor ruimteverwarming/koeling en twee voor warm tapwater. Door het gebruik van twee aparte warmtewisselaars — één voor warm water en één voor koud water — is het mogelijk om gelijktijdig verwarming, koeling en warm tapwater te leveren. Dit is vooral interessant voor woningen met hoge warmwaterbehoefte.

2. Functioneren in meerdere zones

2.1 Verwarmen, koelen en tapwater

In een systeem dat meerdere zones bedient, is het belangrijk dat de warmtepomp geschikt is voor verwarmen, koelen en het leveren van warm tapwater. Dit vereist doorgaans een zogenaamde dubbelcircuitwarmtepomp of een systeem met een aparte afgifte voor tapwater.

Verwarmen: De warmtepomp haalt energie uit de buitenlucht of grond en stuurt deze via een warmtewisselaar naar het watersysteem dat de radiatoren of vloerverwarming aanstuurt.
Koelen: In koelmodus fungeert de warmtepomp als een lucht/water chiller en zorgt voor afkoeling van het watersysteem.
Tapwater: Voor warm tapwater wordt meestal een aparte warmtewisselaar gebruikt die specifiek is afgestemd op de hogere setwaarden van warm water. Bij gelijktijdig gebruik van koeling en tapwater kan sprake zijn van terugwinning van energie, wat leidt tot een hogere energie-efficiëntie.

2.2 Gelijktijdig functioneren

Een van de grote voordelen van moderne warmtepompen is de mogelijkheid om verwarming, koeling en warm tapwater gelijktijdig te leveren. Dit is vooral interessant in woningen met meerdere zones waarbij aan verschillende kanten van het huis andere temperatuurbehoeften bestaan. Bijvoorbeeld:

Aan de zijkant van de woning is koeling nodig door zonbelasting.
Aan de noordkant is nog verwarming gewenst.
Tegelijkertijd is er in de keuken of badkamer behoefte aan warm tapwater.

In dergelijke gevallen is een 4-pijpssysteem of een systeem met dubbele circuits aan te raden. Dit maakt het mogelijk om elke zone los van elkaar te regelen, terwijl de warmtepomp efficiënt blijft werken.

3. Energie-efficiëntie en totale efficiëntie (TER)

3.1 COP en EER

De efficiëntie van een warmtepomp wordt doorgaans uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance) voor verwarming en EER (Energy Efficiency Ratio) voor koeling. Bij een systeem dat tegelijkertijd verwarming, koeling en warm tapwater levert, wordt de totale efficiëntie uitgedrukt in TER (Total Efficiency Ratio).

COP: Dit is het verhoudingsgetal tussen de opgewekte warmte en het elektrische vermogen dat hiervoor nodig is. Bijvoorbeeld: een COP van 4 betekent dat er 4 kWh warmte wordt opgewekt voor 1 kWh elektriciteit.
EER: Voor koeling is de EER de verhouding tussen de afgevoerde warmte en het elektrische vermogen. Net zoals COP is dit een maat voor energie-efficiëntie.
TER: Bij systemen met tegelijkertijd verwarming en koeling of met tapwaterfunctie wordt het totale rendement uitgedrukt in TER. TER is een combinatie van COP en EER, en geeft een beter beeld van de werkelijke efficiëntie in praktijktoepassingen.

3.2 Terugwinning van energie

Bij systemen die gelijktijdig verwarming en koeling leveren, kan sprake zijn van terugwinning van warmte of koude. Dit betekent dat de energie die normaal verloren zou gaan bij het afkoelen van een ruimte, wordt gebruikt voor verwarming van een andere ruimte. Dit leidt tot hogere TER-waarden, die soms tot 7 of 8 kunnen oplopen. Dit is een aanzienlijke verbetering in vergelijking met een enkelvoudig systeem.

4. Installatie en aanschafoverwegingen

4.1 Type woning en isolatie

De keuze van een warmtepomp hangt af van het type woning en het isolatiepeil.

Bestaande woningen: In bestaande woningen is een hybride warmtepomp vaak de meest geschikte keuze. Deze werkt samen met een conventionele cv-ketel en is geschikt voor woningen die niet volledig geïsoleerd zijn. De hybride warmtepomp is goedkoper in aankoop en vereist minder bouwwerkzaamheden.
Nieuwbouw: In nieuwbouw is een water/water warmtepomp vaak de meest efficiënte keuze. Deze maakt gebruik van bodemwarmte en is geschikt voor woningen met een hoog isolatiepeil. Deze warmtepompen zijn duurder in aankoop, maar leveren aanzienlijk minder energieverbruik op lange termijn.

4.2 Extra werkzaamheden

Of je nu een warmtepomp installeert in een bestaand of nieuwbouwhuis, er kunnen extra werkzaamheden nodig zijn om ervoor te zorgen dat het systeem efficiënt werkt.

Afgiftesysteem: De radiatoren of vloerverwarming moeten eventueel worden aangepast om goed te functioneren bij de lagere temperatuur die een warmtepomp levert.
Isolatie: Voor optimale prestaties is het belangrijk dat de woning goed is geïsoleerd. Extra isolatie kan nodig zijn in bestaande woningen.
Buffervat: Bij sommige systemen is een buffervat nodig om de temperatuurstabiliteit te waarborgen, vooral bij gelijktijdig functioneren van verwarming en koeling.

4.3 Kostprijs en terugverdientijd

De aanschafprijs van een warmtepomp varieert afhankelijk van het type en de technische uitvoering:

Hybride warmtepomp: ca. € 5.000 – € 7.000
Water/water warmtepomp: ca. € 15.000 – € 25.000

Hoewel de aanschafprijs van een water/water warmtepomp hoger is, is de terugverdientijd vaak korter vanwege de hogere efficiëntie. De werkelijke kostprijs hangt ook af van de installateur, de locatie en eventuele subsidies.

5. Regeling en slimme oplossingen

5.1 Noodzaak van goed inregelen

Een warmtepomp in meerdere zones vereist goede regeling en inregeling om comfort en efficiëntie te waarborgen. Zonder een slimme, ruimteafhankelijke besturing kan het systeem niet optimaal functioneren, wat leidt tot energieverlies en ongemak voor de bewoners.

Ruimteafhankelijke besturing: Deze besturing zorgt ervoor dat elke zone los van elkaar wordt gereguleerd, afhankelijk van de temperatuurbehoeften. Dit is essentieel in woningen met meerdere zones, zoals woningen met een noord- en zijkant of woningen waarbij sommige ruimtes intensiever gebruikt worden dan andere.
Slimme systemen: Slimme regelingen zoals evohome of andere systemen van Honeywell Home bieden een hogere mate van automatisering en aanpasbaarheid. Deze systemen kunnen op basis van gebruiksgewoonten leren om de energiebehoefte van elke zone te optimaliseren.

5.2 Vervanging van conventionele regelingen

In bestaande woningen is het soms nodig om de bestaande conventionele regelingen te vervangen door slimme oplossingen. Dit vraagt extra tijd en kosten, maar leidt op de lange termijn tot betere prestaties en minder energieverbruik.

6. Voordelen van warmtepompen in meerdere zones

6.1 Flexibiliteit en comfort

Een warmtepomp in meerdere zones biedt een hogere mate van flexibiliteit en comfort dan een enkelvoudig systeem. De bewoners kunnen per zone hun eigen comfortniveau kiezen, zonder dat dit invloed heeft op de rest van de woning.

6.2 Energie-efficiëntie

Door de mogelijkheid tot terugwinning van energie en slimme regelingen, levert een warmtepomp in meerdere zones een hogere energie-efficiëntie op. Dit leidt tot lagere energierekeningen en een kleinere CO2-voetafdruk.

6.3 Duurzaamheid

Een warmtepomp draagt bij aan een duurzamere energievoorziening, omdat het geen fossiele brandstoffen gebruikt. In combinatie met slimme regelingen en goede isolatie kan het systeem bijdragen aan een energieneutrale woning.

7. Conclusie

De toepassing van warmtepompen in meerdere zones biedt een aantal belangrijke voordelen, met name in termen van comfort, flexibiliteit en energie-efficiëntie. De technische uitvoeringen zoals split- en monoblock-systemen, 2- en 4-pijpsystemen, en de mogelijkheid tot gelijktijdig functioneren van verwarming, koeling en tapwater maken het mogelijk om een warmtepomp aan te passen aan de specifieke behoeften van de woning. Door slimme regelingen en goede inregeling kan de efficiëntie van het systeem verder worden verhoogd, wat leidt tot lagere energiekosten en een duurzamere woning. Voor zowel bestaande als nieuwbouw zijn er geschikte oplossingen beschikbaar, afhankelijk van het isolatiepeil en de specifieke eisen van de woning.

Bronnen

zone
een