Warmtepompinstallaties en omgevingsvergunning in Amersfoort: Aanvraag, regelgeving en technische vereisten

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

In Amersfoort is de overgang naar duurzame verwarmingssystemen zoals warmtepompen in volle gang. Deze systemen zijn essentieel voor het behalen van de CO₂-reductiedoelen en het verlagen van het energieverbruik van woningen. Echter, de installatie van een warmtepomp met een gesloten bodemenergiesysteem vraagt niet alleen aandacht voor de technische aspecten, maar ook voor de juridische en bureaucratische vereisten. In dit artikel worden de regelgeving rondom de omgevingsvergunning voor warmtepompen in Amersfoort uitgebreid besproken, evenals de technische voorwaarden die van toepassing zijn bij het ontwerp en gebruik van een gesloten bodemenergiesysteem.

Inleiding

De gemeente Amersfoort streeft naar een gasloze toekomst en stimuleert daarom de installatie van warmtepompen in nieuw aangemaakte woonwijken zoals De Laakse Tuinen, Velden 1F en Waterdorp. In deze wijken wordt verwarming van woningen uitgevoerd met individuele combiwarmtepompen in combinatie met gesloten bodemenergiesystemen. Dit systeem maakt gebruik van een circulatievloeistof die warmte uit de bodem haalt en deze via de warmtepomp naar de woning brengt.

Deze technologie is niet alleen essentieel voor het behalen van energiedoelen, maar moet ook aan strenge technische en juridische voorwaarden voldoen. Zo is het bijvoorbeeld van belang om te weten of een omgevingsvergunning nodig is en wat de eisen zijn voor het ontwerp en de uitvoering van het bodemenergiesysteem. In dit artikel worden deze aspecten duidelijk uitgelegd, zodat zowel woningeigenaren als bouwprofessional in Amersfoort goed geïnformeerd zijn over de mogelijkheden en vereisten rondom de installatie van een warmtepomp.

Omgevingsvergunning voor warmtepompinstallaties

Wanneer is een omgevingsvergunning nodig?

Volgens de regelgeving van de gemeente Amersfoort is het niet altijd verplicht om een omgevingsvergunning aan te vragen bij de installatie van een warmtepomp. Of een vergunning nodig is, hangt af van de locatie en de omvang van de installatie. De gemeente heeft hierover duidelijke richtlijnen opgesteld, die beschikbaar zijn op de website van Amersfoort.

Een omgevingsvergunning is nodig als:

De warmtepompinstallatie op het dak of de gevel van het hoofdgebouw wordt geplaatst.
De installatie op het dak van een aanbouw wordt geplaatst en de bovenkant van de installatie 30 cm of meer uitsteekt boven de vloer van de eerste verdieping.
De installatie op het dak van een schuur of bijgebouw wordt geplaatst en de bovenkant 3 meter of meer uitsteekt boven het maaiveld.
De installatie op de grond wordt geplaatst en de bovenkant steekt 1 meter of meer boven het maaiveld, of de oppervlakte van de installatie is groter dan 2 m².
De installatie wordt aangebracht aan of rondom een monument of een beschermd stadsgezicht.
Het leidingwerk over de voorgevel van de woning loopt of over een zijgevel die grenst aan een openbaar gebied, zoals een steeg, groenstrook of park.

Als bovenstaande criteria van toepassing zijn, moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd via het Vergunningenloket van de gemeente. Meer informatie en een formulier voor de aanvraag zijn beschikbaar op de website van de gemeente Amersfoort.

Aanvragen van een omgevingsvergunning

De aanvraag voor een omgevingsvergunning kan online worden ingediend of via een bezoek aan het Vergunningenloket. Voor contactgegevens en afspraken kan men terecht op de contactpagina. Het is belangrijk om voldoende tijd in te plannen voor de verwerking van de aanvraag, aangezien de gemeente in sommige gevallen extra informatie of documenten kan vragen om de aanvraag te kunnen beoordelen.

Als de aanvraag wordt goedgekeurd, ontvangt de aanvrager een vergunning die moet worden aangehouden tijdens de uitvoering van de installatie. Bij afwijzing van de aanvraag kan de aanvrager een bezwaar indienen, mits de aanvraagformulering en bijlagen correct zijn. Informatie over het proces van bezwaar en inzage van besluiten is beschikbaar op de website van de gemeente.

Technische vereisten voor warmtepompinstallaties met gesloten bodemenergiesystemen

Opbouw en werking van een gesloten bodemenergiesysteem

Een gesloten bodemenergiesysteem (BES) bestaat uit één of meerdere kunststof slangen (bodemlussen) die verticaal in de bodem zijn aangebracht via boringen tot een diepte van meerdere honderden meters. Deze slangen vormen een gesloten circuit waarin een circulatievloeistof – vaak een mengsel van water en antivries of alleen water – doorheen stroomt. Deze vloeistof haalt warmte uit de bodem en transporteert deze naar de warmtepomp in het huis, die deze verder opwekt tot warme lucht en warm water.

De werking van het systeem is gebaseerd op het principe van warmtewisseling. De bodem fungeert als een soort natuurlijke warmteopslag, waarin de temperatuur relatief stabiel is. In de winter wordt warmte uit de bodem gehaald om het huis te verwarmen, terwijl in de zomer de warmtepomp over kan schakelen naar een koelmodus, waarbij overtollige warmte uit de woning wordt afgevoerd naar de bodem.

Ontwerprequisities en berekeningen

Het ontwerp van een gesloten bodemenergiesysteem moet worden uitgevoerd met rekening houdend met de energiebehoeften van de woning, de bodemtemperatuur en de interferentie met andere systemen in de omgeving. De gemeente Amersfoort stelt eisen aan het ontwerp van het systeem, die zijn vastgelegd in het bodemenergieplan voor de wijken De Laakse Tuinen en Velden 1F. Onder andere wordt hierin aandacht besteed aan de benodigde diepte van de boorgaten, de thermische belasting en het energieverbruik per woning.

Om te zorgen dat het systeem gedurende 50 jaar optimaal functioneert, dient een gedetailleerde berekening te worden uitgevoerd met behulp van het programma Earth Energy Designer (EED), of een gelijkwaardig gevalideerd model zoals Glhepro, DST of SBM. Deze programma’s berekenen de benodigde boordiepte, de thermische capaciteit van de bodem en eventuele temperatuurdalingen door interferentie met andere systemen in de omgeving.

Temperatuurcorrectie en interferentie

Een van de belangrijke aandachtspunten bij het ontwerp van een gesloten bodemenergiesysteem is de temperatuurdaling die kan optreden door thermische interferentie. Deze interferentie kan voorkomen wanneer meerdere systemen dicht bij elkaar zijn geplaatst en elkaar thermisch beïnvloeden. Dit kan leiden tot een verminderde efficiëntie van de systemen en in extreme gevallen zelfs tot technische problemen.

Om dit te voorkomen, dient per systeem rekening te worden gehouden met de temperatuurdaling die kan voorkomen door interferentie. Deze daling is opgenomen in een tabel in bijlage 2 van het bodemenergieplan voor De Laakse Tuinen en Velden 1F. Deze correctie dient te worden ingebouwd in de berekening van de benodigde boordiepte en de thermische prestaties van het systeem.

Daarnaast is er ook een minimumtemperatuurvereiste voor de circulatievloeistof in de retourbuis van het systeem. Deze temperatuur mag niet lager zijn dan -3°C, om te voorkomen dat het systeem overbelast raakt of dat er vrieskwaliteiten optreden.

Aanvraag voor aanleg van een gesloten bodemenergiesysteem

De aanleg van een gesloten bodemenergiesysteem dient via de gemeente te worden geregistreerd. De gemeente voert een toets uit op overlappen (interferentie) tussen het nieuwe systeem en eventuele bestaande systemen in de directe omgeving. Deze toets is van belang om ervoor te zorgen dat het nieuwe systeem geen negatieve invloed heeft op bestaande installaties.

De gemeente gebruikt hiervoor beleidsregels en gebruiksregels uit de bodemenergieplannen. Daarnaast kan ook gebruik worden gemaakt van de methodiek die is opgenomen in de Handhavingsuitvoeringsmethode Bodemenergiesystemen (HUM BE deel 2), vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen Bodembeheer.

Bij de aanvraag is het belangrijk dat de aanvrager een directe belangenhouder is. Hieronder wordt verstaan iemand die rechtstreeks betrokken is bij de woning of het project. Dit maakt het mogelijk om de vergunning te verlenen aan degene die feitelijk verantwoordelijk is voor de installatie en het onderhoud van het systeem.

Juridische en fysieke leefomgeving: Aansluiting en weggebruik

Aanleggen van een uitweg

In verband met de installatie van een warmtepomp en een gesloten bodemenergiesysteem is het soms nodig om een uitweg aan te leggen. Een uitweg is de openbare ruimte die dient als aansluiting voor rijdend wegverkeer vanaf een particulier erf op de openbare weg. Het maken of veranderen van een uitweg is niet alleen een technische aangelegenheid, maar ook een juridische.

De regelgeving omtrent uitwegen is vastgelegd in de Verordening fysieke leefomgeving Amersfoort. In deze verordening is artikel 5.6 gewijzigd van een meldingsplicht in een vergunningplicht. Dit betekent dat aanvragen voor een uitweg in de regel een omgevingsvergunning vereisen.

Als een aanvraag voor een uitweg wordt ingediend bij het omgevingsloket, worden kosten in rekening gebracht voor het behandelen van de aanvraag. Deze kosten worden in rekening gebracht ook wanneer er uiteindelijk geen vergunning wordt verleend. Als een vergunning wel wordt verleend, wordt de uitweg aangelegd op kosten van de aanvrager. Daarnaast komen ook eventuele kosten voor het beschermen van groenvoorzieningen, een Bomen Effect Analyse en het verplaatsen of verwijderen van objecten in de openbare ruimte op de kosten van de aanvrager.

Het is belangrijk om te weten dat een uitweg niet hetzelfde is als een voetpad of tuinpad. Een uitweg betreft enkel de aansluiting voor rijdend wegverkeer en is daarom niet van toepassing op voetpaden of tuinpaden die vanaf een particulier erf op de openbare weg of trottoir lopen.

Kansen en uitdagingen bij de implementatie van warmtepompinstallaties

Duurzaamheid en energiebesparing

De installatie van warmtepompen in combinatie met gesloten bodemenergiesystemen biedt een aantrekkelijke kans om het energieverbruik van woningen te verlagen en de CO₂-uitstoot te beperken. In wijkprojecten zoals De Laakse Tuinen is het aanbod aan warmte en koude in de bodem zelfs groter dan de vraag, wat duidt op een sterke potentiële duurzaamheid van deze oplossing.

Daarnaast is de luchtverontreiniging en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen met een warmtepompinstallatie praktisch nul, wat het systeem ideaal maakt voor een duurzame toekomst. Met behulp van moderne warmtepomptypen, zoals de combiwarmtepomp, is het mogelijk om zowel warme lucht als warm water te genereren uit een enkel systeem, wat het gebruik van meerdere apparaten overbodig maakt.

Technische uitdagingen en kosten

Hoewel warmtepompinstallaties veel voordelen bieden, zijn er ook een aantal uitdagingen te overwegen. Een van de belangrijkste is de initiële investering. Het ontwerp en de aanleg van een gesloten bodemenergiesysteem vereisen professionele kennis en dure materialen, zoals kunststof slangen en boringstechnologie. Daarnaast zijn er kosten verbonden aan de aanvraag van een omgevingsvergunning, eventuele bezwaarprocedures en de uitvoering van de aansluiting op de openbare weg (indien van toepassing).

Verder is het belangrijk om rekening te houden met de langdurige prestaties van het systeem. De berekeningen en simulaties die worden uitgevoerd met programma’s zoals Earth Energy Designer zijn essentieel om ervoor te zorgen dat het systeem gedurende 50 jaar efficiënt blijft werken. Daarnaast dient het systeem regelmatig te worden onderhouden om eventuele problemen te voorkomen.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp in combinatie met een gesloten bodemenergiesysteem biedt een duurzame en energiezuinige oplossing voor de verwarming van woningen in Amersfoort. Echter, dit vereist niet alleen een goed ontwerp en professionele uitvoering, maar ook het naleven van juridische en bureaucratische vereisten. Het is belangrijk om te weten wanneer een omgevingsvergunning nodig is en hoe men deze aan kan vragen. Daarnaast is het essentieel om rekening te houden met de technische aspecten van het systeem, zoals de benodigde diepte, de temperatuurcorrectie en de interferentie met andere systemen in de omgeving.

Voor woningeigenaren en bouwprofessionals is het aan te raden om vroegtijdig contact op te nemen met het omgevingsloket van de gemeente Amersfoort om zich te informeren over de vereisten en procedure. Daarnaast is het verstandig om een aangesloten professional in te schakelen voor het ontwerp en de uitvoering van het systeem, zodat alle technische en juridische aspecten correct worden afgehandeld.