Europese warmtepompen: Centrale schakel in energiezekerheid en duurzame renovatie

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In de Europese energiediscours van vandaag speelt de warmtepomp een steeds centraalere rol. Deze technologie, ooit hoofdzakelijk gericht op energiebesparing in woningen, is tegenwoordig een kerninstrument in het bredere strategische kader van elektrificatie, energiezekerheid en economische veerkracht. De oorlog in Oekraïne, de afhankelijkheid van geïmporteerd gas en de ambities van de Europese Green Deal hebben het tempo van transformatie versneld. Warmtepompen worden niet langer alleen gezien als optie, maar als noodzaak.

In dit artikel bespreken we de rol van warmtepompen in de Europese energiepolitiek, de huidige markttrends, de uitdagingen bij de grootschalige implementatie en de technische aspecten van keuzes en certificeringen. Het artikel richt zich vooral op de positie van Nederland binnen deze Europese context en biedt inzichten voor eigenaren, renovateurs en professionals in de bouw.

De rol van warmtepompen in de Europese energiepolitiek

Centrale positie in energie- en industriepolitiek

Op 23 en 24 september 2025 vindt het jaarlijkse Heat Pump Forum & Awards plaats in Brussel, georganiseerd door de European Heat Pump Association (EHPA). Dit evenement is een belangrijke plek waar beleidsmakers, onderzoekers en industrie-vertegenwoordigers samenkomen om te bespreken hoe warmtepompen kunnen bijdragen aan zowel verduurzaming als energiezekerheid in Europa. De centrale vraag die dit jaar gesteld wordt, is: hoe kunnen warmtepompen niet alleen de transitie versnellen, maar ook de economische veerkracht en energiezekerheid van de EU versterken?

De oorlog in Oekraïne en de daarmee gepaard gaande afhankelijkheid van geïmporteerd gas hebben de urgentie van energietransitie verder doen toenemen. De Europese Green Deal stelt ambities op in verband met emissiereductie en duurzame energie. In deze context worden warmtepompen gezien als een essentieel onderdeel van de elektrificatiestrategie. Volgens EHPA is dit geen keuze, maar een noodzaak.

Elektrificatie en energiezekerheid

De elektrificatie van de verwarmingssector is een kernmaatregel om af te houden van fossiele brandstoffen. Elke geïnstalleerde warmtepomp vervangt een gas- of olieketel, wat zowel de importafhankelijkheid vermindert als de luchtverontreiniging en CO₂-uitstoot. Dit heeft een positief effect op de energiezekerheid van de EU en versterkt het concurrentievermogen van Europese economieën.

Paul Kenny, directeur-generaal van de EHPA, benadrukt dat het aantal warmtepompen stijgt in veel Europese landen. In 2024 werden er bijvoorbeeld vijf warmtepompen per 1.000 huishoudens verkocht in landen zoals Duitsland en Polen. Als alle 19 Europese landen evenveel warmtepompen zouden verkopen als Noorwegen, zou het aantal passen van 2,31 miljoen naar 10,2 miljoen. Dit toont aan dat er potentie is voor een grote uitrol, maar ook dat er nog werk te doen is.

Warmtepompverkoopcijfers in Europa

Landelijk verschil in adoptie

De adoptiegraad van warmtepompen varieert sterk tussen Europese landen. In 2023 bereikte Frankrijk de hoogste verkoopcijfers met 720.000 warmtepompen, waaronder 490.000 lucht-water- en 230.000 lucht-lucht-warmtepompen. Duitsland volgde met 440.000, Italië met 380.000, Spanje met 210.000, Zweden met 200.000 en Nederland met 151.000 verkochte warmtepompen.

Nederland behoorde in 2023 niet tot de koplopers binnen Europa. In de Europese context valt Nederland in de categorie “gemiddeld” wat betreft de adoptiegraad. Echter, dit hangt ook samen met het feit dat in enkele landen, zoals Scandinavische en Middelmeerlanden, lucht-lucht-warmtepompen worden meegerekend als verwarmingsbron, terwijl dit in Nederland minder gebruikelijk is. Nederland rapporteert dus niet over lucht-lucht-warmtepompen als verwarmingsbron, wat de vergelijking lastig maakt.

Groeipotentialen en kansen

De verkoopcijfers in Nederland zijn een duidelijke toename t.o.v. eerdere jaren, maar er is nog ruimte voor groei. In 2023 was Nederland met 151.000 verkochte warmtepompen op de zesde positie in Europa. Een verdere groei is mogelijk, mits de beleidsmaatregelen stimulerend blijven en de markt zich verder ontwikkelt.

Een actieplan van de EHPA en 23 andere organisaties van juni 2023 benadrukt dat om 60 miljoen warmtepompen tegen het einde van het decennium te installeren (vanaf de huidige 20 miljoen), de EU moet werken aan informatiecampagnes, betaalbaarheid en het opleiden van installateurs. Dit laat zien dat er niet alleen technische kansen zijn, maar ook beleidsmogelijkheden die bepalend zijn voor de uitrol.

Technische aspecten van warmtepompen

Energielabel en keurmerken

Om de kwaliteit en efficiëntie van warmtepompen te beoordelen, is het energielabel van de Europese Unie een essentieel instrument. Het energielabel geeft informatie over het energieverbruik, het rendement en de afgiftetemperatuur. Voor warmtepompen die alleen voor verwarming worden gebruikt, wordt de energie-efficiëntieklasse weergegeven bij twee afgiftetemperaturen: 35°C (lage temperaturen) en 55°C (middentemperaturen). Bij warmtepompen die ook warm water leveren, wordt standaard de efficiëntieklasse bij 55°C weergegeven.

Het energielabel is ook afhankelijk van de klimaatzone waarin de warmtepomp wordt gebruikt. Nederland valt in de “middelste” klimaatzone, wat betekent dat het energieverbruik en rendement anders zijn dan in zuidelijke of noordelijke landen. Het vermogen van de warmtepomp, inclusief eventuele elektrische bijverwarming, wordt ook op het label vermeld, net als het geluidsniveau.

Daarnaast zijn er buitenlandse keurmerken die aanvullende informatie geven over de kwaliteit. Deze merken zijn onder andere:

Energy Star (VS): garandeert rendement
Ecolabel (EU): aangeeft het energieverbruik en rendement
TCO (Zweden): vergelijkbare kenmerken als de voorgaande

Deze keurmerken kunnen helpen bij de keuze van een warmtepomp en geven extra zekerheid over de kwaliteit en efficiëntie.

Fabrikanten en producten

Verschillende toonaangevende fabrikanten zijn actief in de Europese markt. Zo is de Viessmann Group een familiebedrijf dat sinds meer dan 100 jaar verwarmings- en koelsystemen produceert. Gree Electric Appliances, een Chinese multinational, is met meer dan 90.000 medewerkers de grootste internationale airconditionerfabrikant en heeft een verkoopnetwerk in 200 landen. Thermia, een Zweeds bedrijf, lanceerde in 1973 de eerste warmtepomp met een geïntegreerde warmwatertank.

Zowel lokale als internationale merken spelen een rol in de warmtepompmarkt en bieden verschillende technische specificaties en keuzes. Het is belangrijk om de juiste warmtepomp te kiezen op basis van het energielabel, keurmerken en technische vereisten van het eigen huis.

Uitdagingen en kansen voor de uitrol

Kostenefficiëntie en beleid

Hoewel warmtepompen een essentieel onderdeel zijn van de duurzame energietransitie, zijn er nog uitdagingen op het gebied van kostenefficiëntie. Paul Kenny benadrukt dat elektriciteitsprijzen concurrerender moeten worden, dat er langetermijnsteunregelingen moeten komen en dat installateurs goed opgeleid moeten worden. Alleen zo wordt de aanschaf van een warmtepomp betaalbaar en toegankelijk voor consumenten.

De huidige kosten van warmtepompen, inclusief installatie, kunnen nog een belemmering vormen. Het is daarom van belang dat er beleidsmaatregelen worden genomen om de markt te stimuleren. Dit kan door subsidies, fiscale voordelen of andere vormen van financiering.

Netbeheer en capaciteit

De grootschalige uitrol van warmtepompen heeft ook gevolgen voor het elektriciteitsnet. Het verhogen van de elektriciteitsvraag kan het net overbelasten, met name in regio’s waar de infrastructuur niet voorzien is in extra capaciteit. Het is daarom belangrijk dat er investeringen worden gedaan in het elektriciteitsnet en dat er een goed netbeheer wordt uitgevoerd.

Arbeidskrachten en opleiding

De installatie van warmtepompen vereist specifieke kennis en vaardigheden. Het tekort aan geschikte installateurs kan de uitrol vertragen. Het opleiden van arbeidskrachten is daarom een van de essentiële stappen in de uitrolstrategie van de EHPA. De Europese Commissie moet dit ook in haar actieplan verwerken.

Nederland in de Europese context

Marktgroei en beleid

In Nederland is de markt van warmtepompen tegenwoordig goed op gang gekomen. In 2023 werden 151.000 warmtepompen verkocht, wat een recordcijfer is. Nederland behoort niet tot de koplopers in Europa, maar de groei is aanzienlijk. Het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 24/25 concludeert dat Nederland in de categorie “gemiddeld” valt in de Europese context, met een aantal beperkingen in de vergelijking met Scandinavische en Middelmeerlanden.

De groei van de warmtepompmarkt in Nederland is mede te danken aan beleidsmaatregelen zoals subsidies, fiscale voordelen en het Nationale Warmtepomp Programma. Deze maatregelen hebben de aanschaf van warmtepompen betaalbaarder gemaakt en het vertrouwen van consumenten versterkt.

Toekomstige plannen en uitdagingen

De uitdagingen voor Nederland zijn duidelijk. Er moet meer worden gedaan op het gebied van beleid, infrastructuur en opleiding. De Europese Commissie heeft aangekondigd dat het actieplan voor warmtepompen pas na de Europese verkiezingen van 2024 gepresenteerd zal worden. Dit betekent dat er nog onzekerheid is over de toekomstige beleidsrichting.

In juni 2023 publiceerden de EHPA en 23 andere organisaties hun eigen warmtepompversnellingsplan, waarin staat dat als de EU tegen het einde van het decennium 60 miljoen warmtepompen wil installeren, het beleid moet gericht zijn op informatiecampagnes, betaalbaarheid en het opleiden van installateurs. Dit plan kan als richtlijn dienen voor Nederland.

Conclusie

Warmtepompen zijn tegenwoordig een centrale schakel in de Europese energiepolitiek. Ze helpen bij de verduurzaming van de verwarmingssector, versterken de energiezekerheid en verlagen de import van fossiele brandstoffen. De groei van de warmtepompmarkt in Europa is aanzienlijk, maar er zijn nog uitdagingen op het gebied van kostenefficiëntie, netbeheer en opleiding van installateurs.

In Nederland is de markt goed op gang gekomen, met een recordaantal verkochte warmtepompen in 2023. De groei is echter nog steeds lager dan in landen zoals Frankrijk en Duitsland. Nederland behoort in de Europese context tot de "gemiddelde" landen, met enkele beperkingen in de vergelijking met Scandinavische en Middelmeerlanden.

De toekomst van de warmtepompmarkt in Nederland hangt af van beleidsmaatregelen, investeringen in infrastructuur en opleiding van installateurs. De Europese Commissie moet haar actieplan voor warmtepompen snel vaststellen en uitvoeren. De EHPA en andere organisaties hebben reeds hun eigen versnellingsplan opgesteld, wat een richtlijn kan zijn voor beleidsmakers.

Voor eigenaren en renovateurs is het belangrijk om kennis te maken met de technische aspecten van warmtepompen, zoals het energielabel, keurmerken en fabrikantkenmerken. De keuze van de juiste warmtepomp is cruciaal voor de efficiëntie en duurzaamheid van de verwarmingssystemen in de toekomst.

Bronnen

europe