Warmtepomp in oud gebouw: uitdagingen, oplossingen en rendabiliteit

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

De overstap naar duurzame verwarming, zoals een warmtepomp, is tegenwoordig een populaire keuze voor eigenaren van woningen die hun CO₂-voetafdruk willen verkleinen en hun energiekosten willen beperken. Echter, wanneer het gaat om oude gebouwen, blijkt de installatie van een warmtepomp een ingewikkeldere en complexere beslissing te zijn dan bij nieuwbouw. Dit artikel geeft een overzicht van de technische, economische en praktische aspecten van het installeren van een warmtepomp in een oud huis of gebouw, met aandacht voor de noodzakelijke voorbereidingen, thermische renovatie, rendabiliteit en mogelijke valstrikken.

Inleiding

Oudere woningen, gebouwd met traditionele materialen en zonder moderne isolatietekeningen, hebben vaak aanzienlijke warmteverliezen. Dit heeft directe gevolgen voor de efficiëntie van een warmtepomp. In nieuwbouw is een warmtepomp vaak rendabel en energiezuinig, maar in oude gebouwen kan het gehele concept minder efficiënt en duurder worden, zonder de verwachte warmteprestatie te leveren.

De cruciale vraag is dus: is een warmtepomp in een oud gebouw een goede keuze? De antwoorden op deze vraag hangen af van verschillende factoren, waaronder de huidige thermische staat van het gebouw, het verwarmingssysteem, de isolatiegraad en de verwachtingen van de eigenaar.

Warmteverliezen in oude gebouwen

Wat zijn warmteverliezen en waarom zijn ze belangrijk?

Warmteverliezen worden uitgedrukt in watt per vierkante meter (W/m²) en geven aan hoeveel warmte per oppervlakte een gebouw verliest. In oude gebouwen is dit vaak hoger dan in nieuwbouw. Volgens bronnen in de contextdata is de efficiëntie van een warmtepomp aanzienlijk lager wanneer het warmteverlies boven de 60 W/m² komt – en soms zelfs boven 70 W/m².

Een warmtepomp functioneert het best in gebouwen met lage warmteverliezen, omdat het dan minder energie moet gebruiken om het gewenste comfortniveau te behouden. In oude huizen met hoge warmteverliezen is het daarentegen mogelijk dat de warmtepomp continu harder moet werken, waardoor het elektriciteitsverbruik sterk toeneemt en de energierekening oploopt.

COP als maatstaf voor efficiëntie

Wat is COP en waarom is het belangrijk?

De Coefficient of Performance (COP) is een maatstaf die aangeeft hoe efficiënt een warmtepomp werkt. Het is de verhouding tussen de warmteoutput (in watt) en de elektrische input (ook in watt). Een COP van 4 betekent bijvoorbeeld dat voor elk watt aan elektriciteit er 4 watt aan warmte wordt opgewekt.

In oude huizen met traditionele radiatoren en hoge warmteverliezen daalt de COP vaak aanzienlijk. Dit betekent dat de warmtepomp minder efficiënt werkt en dat de energiekosten kunnen stijgen tot het punt dat de warmtepomp economisch onrendabel wordt.

Verwarmingssystemen en warmtepompen

Warmtepompen werken het efficiëntst met lage temperatuur verwarming

Een belangrijk aspect bij het installeren van een warmtepomp is het type verwarmingssysteem. Warmtepompen zijn ontworpen om optimaal te functioneren met lagedruk verwarmingssystemen, zoals vloerverwarming. Dit type systeem werkt met lagere temperaturen (meestal rond 30–40°C) en is dus ideaal voor warmtepompen, die ook lage temperatuurwarmte genereren.

In oude gebouwen worden vaak hoge temperatuur verwarmingssystemen gebruikt, zoals traditionele radiatoren. Deze werken op hogere temperaturen (meestal boven 50°C), wat minder efficiënt is in combinatie met een warmtepomp. Dit kan leiden tot hogere elektriciteitsverbruik en dus ook hogere kosten.

Thermische renovatie: de sleutel tot een efficiënte warmtepomp

Waarom thermische renovatie essentieel is

Als men overweegt om een warmtepomp in een oud gebouw te installeren, is het van groot belang om eerst een thermische renovatie uit te voeren. Dit betekent dat men de warmteverliezen moet minimaliseren door:

Isolatie van muren, daken en vloeren
Vervanging van ramen en deuren door energiezuinige varianten
Verminderen van luchtlekken in het gebouw
Omzetten van een open verwarmingssysteem naar een gesloten systeem

Deze maatregelen zorgen ervoor dat het gebouw minder warmte verliest en dat de warmtepomp minder vaak en met minder inspanning moet werken. Hierdoor blijft het COP hoger, wat leidt tot lagere energiekosten.

Kosten en rendabiliteit

Is een warmtepomp in een oud gebouw rendabel?

De rendabiliteit van een warmtepomp in een oud gebouw hangt direct af van de aanschaf- en renovatiekosten en de verwachte energiebesparing. Het is belangrijk om te beseffen dat een grondige thermische renovatie soms even duur of duurder is dan de aanschaf van de warmtepomp zelf.

Daarom is het essentieel om een warmteverliesaudit te laten uitvoeren voordat men besluit op de installatie van een warmtepomp. Deze audit geeft inzicht in de huidige thermische staat van het gebouw en maakt het mogelijk om realistische verwachtingen te formuleren.

Een warmtepomp in een oud gebouw is alleen rendabel als:

De thermische renovatie goed is uitgevoerd
Het verwarmingssysteem is aangepast naar een lagedruk systeem
De elektriciteitsprijs redelijk is en het klimaat gunstig voor warmtepompen is

Zonder deze voorwaarden kan het installeren van een warmtepomp leiden tot hoge energierekeningen en onverwachte kosten, zoals verschillende rapporten en klantverhalen tonen.

Extremen in koud weer: de beperkingen van warmtepompen

Wat gebeurt er bij extreme vorst?

Een bekende beperking van warmtepompen is dat ze niet werken bij zeer lage temperaturen. De meeste warmtepompen functioneren tot ongeveer -15°C. Bij lagere temperaturen moeten elektrische verwarmingselementen ingeschakeld worden om aanvullende warmte te genereren.

Stel je voor dat het buiten -20°C is en de warmtepomp moet 8–9 kW aan elektrische warmte leveren gedurende drie weken. Dit leidt tot aanzienlijke elektriciteitsrekeningen, die soms zelfs de kosten van een traditionele CV-ketel overtreffen.

Er zijn zelfs gevallen waarin mensen ontdekten dat hun warmtepomp bij temperaturen van -20°C dagelijks 120–150 kWh verbruikte, zonder dat het huis warm werd. Dit benadrukt de noodzaak van een grondige voorbereiding en het begrijpen van de beperkingen van warmtepompen in extreem koud weer.

Subsidies en overheidssteun

Is een subsidie voor een warmtepomp in een oud gebouw verstandig?

De regering en diverse lokale overheden bieden subsidies aan voor de installatie van warmtepompen. Deze subsidies zijn bedoeld om de overstap naar duurzame energie te stimuleren. Echter, als een oud gebouw niet voorzien is van een grondige thermische renovatie, kan de subsidie eigenlijk een verspilling van belastinggeld zijn.

In sommige gevallen lijkt het erop dat subsidies worden uitgekeerd zonder dat er voldoende gecontroleerd wordt of de investering op lange termijn rendabel is. Dit kan leiden tot situaties waarin eigenaren uiteindelijk meer betalen aan elektriciteit dan ze besparen door de warmtepomp.

Daarom is het belangrijk dat subsidies alleen worden toegekend aan projecten die een grondige thermische renovatie omvatten. Dit zorgt voor een duurzame oplossing en voorkomt misbruik van overheidssteun.

Alternatieven: CV-ketel versus warmtepomp

Wanneer is een CV-ketel een betere keuze?

Hoewel warmtepompen een duurzamere oplossing bieden, is een hoge temperatuur warmtebron zoals een CV-ketel soms de betere keuze in oude gebouwen. Dit is vooral het geval wanneer:

De thermische renovatie niet rendabel is
De verwarmingssystemen niet aangepast kunnen worden
Het klimaat extreem koud is

In dergelijke gevallen kan een CV-ketel tijdelijk een betere en kostenefficiëntere oplossing zijn. Bovendien zijn CV-ketels eenvoudiger in gebruik en vereisen ze geen extra isolatie of systeemomstructurering.

Onderhoudsvrijheid en levensduur

Waarom warmtepompen onderhoudsvrij zijn

Een belangrijk voordeel van warmtepompen is dat ze relatief onderhoudsvrij zijn. In tegenstelling tot CV-ketels, die jaarlijks onderhoud nodig hebben, hoeven warmtepompen vaak slechts elke paar jaar onderzocht te worden. Dit maakt ze een goede keuze voor oudere mensen of mensen die weinig tijd of expertise hebben voor het onderhouden van verwarmingsinstallaties.

De levensduur van een warmtepomp is vaak langer dan die van een CV-ketel, wat ook een pluspunt is. Echter, dit voordeel is alleen relevant als de warmtepomp in een goed geisoleerd en thermisch gerenoveerd gebouw is geïnstalleerd.

Kortingen en financiële voordeeltjes

Wat voor financiële steun is beschikbaar?

Naast subsidies zijn er ook andere vormen van financiële ondersteuning beschikbaar voor eigenaren die overwegen om een warmtepomp te installeren. Dit kan onder andere bestaan uit:

Kortingen via energieleveranciers
Leningen met gunstige rentevoeten
Belastingvoordelen of aftrekposten

De beschikbaarheid van deze maatregelen hangt vaak af van de regio en het type woning. Het is daarom verstandig om contact op te nemen met lokale overheidsinstanties of energiebedrijven voor meer informatie over de beschikbare steun.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp in een oud gebouw is een interessante optie voor eigenaren die duurzamer willen wonen en hun CO₂-uitstoot willen verminderen. Echter, zonder een grondige thermische renovatie en aanpassing van het verwarmingssysteem, kan een warmtepomp minder efficiënt werken, wat leidt tot hoge elektriciteitsrekeningen en minder thermisch comfort.

De rendabiliteit van de investering hangt sterk af van het warmteverlies van het gebouw, de isolatie, het verwarmingssysteem en de elektriciteitsprijs. Het is daarom verstandig om een warmteverliesaudit te laten uitvoeren voordat men besluit op de installatie van een warmtepomp.

In sommige gevallen kan een CV-ketel een tijdelijk betere oplossing zijn, vooral als de renovatiekosten van het gebouw te hoog zijn. Bovendien is het belangrijk dat subsidies en overheidssteun alleen worden toegekend aan projecten die echt duurzaam en rendabel zijn.

Tegen het licht gezien is het installeren van een warmtepomp in een oud gebouw een uitdaging, maar ook een mogelijke kans voor duurzame verwarming – mits het goed wordt aangepakt.

Bronnen

oude
gebouw