Warmtepompen en de toekomst: uitdagingen en kansen in de energietransitie

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

De warmtepomp is sinds enkele jaren een centrale figuur in de energietransitie van Nederlandse woningen. Ondanks de groeiende populariteit en de positieve ecologische impact, worden warmtepompen momenteel geconfronteerd met uitdagingen in het kader van beleidsveranderingen, veranderende marktomstandigheden en technische aspecten. In dit artikel bespreken we de huidige stand van zaken van warmtepompen in Nederland, de impact van de komende veranderingen zoals het einde van de salderingsregeling in 2027, en de voordelen en nadelen van diverse warmtepompsoorten. Daarnaast bekijken we de toekomstperspectieven en mogelijke oplossingen om warmtepompen rendabel en duurzaam te houden.

De huidige positie van warmtepompen in Nederland

In de afgelopen jaren is het aandeel van warmtepompen in de Nederlandse woningen sterk toegenomen. In Friesland, bijvoorbeeld, heeft 6,9% van de woningen al een gesubsidieerde warmtepomp. In bepaalde gemeenten zoals Ameland, Opsterland en Tytsjerksteradiel ligt het percentage zelfs hoger dan het landelijke gemiddelde. Leeuwarden staat bovendien bekend als een subsidiekampioen: sinds de invoering zijn er hier 3.424 warmtepompen gesubsidieerd.

Deze groei is grotendeels te danken aan subsidies, zoals de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE), die tot 2021 geldig was en waarbij huiseigenaren subsidies tussen €500 en €3.000 konden ontvangen, afhankelijk van het type en merk van de warmtepomp. Deze regeling was bedoeld om de overgang naar duurzame verwarming te stimuleren en de CO2-uitstoot te verlagen.

Het belang van de salderingsregeling

Naast subsidies speelt de salderingsregeling een belangrijke rol in de financiële haalbaarheid van warmtepompen, vooral in combinatie met zonnepanelen. Tot 2027 was het mogelijk om de stroom die door zonnepanelen werd opgewekt, te "wegstrepen" tegen het eigen stroomverbruik. Dit maakte het rendement van zonnepanelen aanzienlijk gunstiger, omdat huiseigenaren niet alleen voor hun eigen energieproduktie konden sparen, maar deze ook konden gebruiken bij het verbruik van hun warmtepomp, zelfs op tijdstippen dat de zonnepanelen geen stroom produceerden.

Voor warmtepompen op zonnepanelen was dit vooral gunstig, omdat het verrekenen van overdag opgewekte stroom met 's avonds verbruik het totale energiekostenprofiel sterk verlaagde. Deze regeling eindigt echter op 1 januari 2027, wat directe gevolgen heeft voor de rendabiliteit van warmtepompen in combinatie met zonnepanelen.

Wat verandert er in 2027?

Het einde van salderen

Vanaf 1 januari 2027 stopt de salderingsregeling. In plaats daarvan krijgen huiseigenaren een terugleververgoeding van hun energieleverancier, die meestal tussen €0,05 en €0,12 per kWh ligt. Deze vergoeding is veel lager dan het tarief dat huiseigenaren voor elektriciteit moeten betalen. Hierdoor is het verrekenen van opgewekte stroom minder rendabel, wat de aantrekkelijkheid van warmtepompen op zonnepanelen ondermijnt.

De belangrijkste gevolgen zijn:

Verhoogde energiekosten: Het verrekenen van stroom wordt minder gunstig, waardoor de besparing op energiekosten kleiner is.
Minder financiële voordeel bij zonnepanelen: Het vermogen om zonnepanelelektriciteit effectief te gebruiken voor de warmtepomp wordt beperkt.
Nieuwe oplossingen nodig: Om de voordelen van zonnepanelen en warmtepompen te behouden, zijn slimme oplossingen nodig, zoals slimme sturing, thuisbatterijen en efficiënter gebruik van opgewekte energie.

Slimme oplossingen voor de toekomst

Hoewel de salderingsregeling eindigt, zijn er oplossingen beschikbaar om het rendement van warmtepompen en zonnepanelen te behouden:

Slimme sturing: Door slimme apparaten te gebruiken die stroomverbruik en productie optimaliseren, kan energie efficiënter worden ingezet.
Thuisbatterijen: Met thuisbatterijen kan opgewekte zonnestroom opgeslagen worden voor later gebruik, waardoor het verrekenen van stroom niet langer afhankelijk is van de tijdstippen van productie en verbruik.
Combinatie met andere duurzame systemen: Het combineren van een warmtepomp met bijvoorbeeld een waterreservoir of een vloerverwarmingssysteem kan het rendement verder verhogen.

Hoewel deze oplossingen aanvullende kosten met zich meebrengen, kunnen ze ervoor zorgen dat de investering in een warmtepomp op de lange termijn toch rendabel blijft.

Warmtepompsoorten en hun kenmerken

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, elk met hun eigen voordelen en nadelen. Op basis van de beschikbare informatie uit de contextdocumenten kunnen we de volgende soorten onderscheiden:

Lucht-water warmtepomp

Voordeel: De meest voorkomende en relatief goedkope optie.
Nadeel: Het rendement is lager dan bij warmtepompen die gebruikmaken van grond- of waterbronnen.
Toepassing: Ideaal voor nieuwbouw of woningen met een goed geïsoleerd en efficiënt verwarmingssysteem.

Grond-water warmtepomp

Voordeel: Betere efficiëntie, aangezien de grond een stabiele bron van warmte biedt.
Nadeel: Hoge installatiekosten en afhankelijkheid van de grondstructuur.
Toepassing: Vooral geschikt voor woningen op locaties met voldoende grondruimte en geschikte bodemomstandigheden.

Water-water warmtepomp

Voordeel: Zeer goede jaarlijkse efficiëntie (SCOP-waarden tot 4,97) en passieve koeling mogelijk.
Nadeel: Verplichte certificering van installateurs en beperkte toepassing door regelgeving rond grondwater.
Toepassing: Geschikt voor woningen in de buurt van waterbronnen of met toegang tot grondwater.

Brine-water warmtepomp

Voordeel: Flexibel gebruik van verschillende bronnen (bodem, oppervlaktewater, restwarmte).
Nadeel: Complexere installatie en beperkte toegang tot bepaalde bronnen.
Toepassing: Geschikt voor woningen met toegang tot specifieke warmtebronnen zoals rioolbuizen of industriële restwarmte.

Warmtepompboiler

Voordeel: Ideaal voor woningen die geen centraal verwarmingssysteem nodig hebben.
Nadeel: Beperkte toepassing in woningen met hoge verwarmingsbehoeften.
Toepassing: Vooral geschikt voor kleiner woningen of bijvullende verwarming.

Het is belangrijk om bij de keuze van een warmtepomp niet alleen rekening te houden met de aanschafkosten, maar ook met de langdurige energieverbruikscosten en de aanpassingsmogelijkheden van het verwarmingssysteem.

De rol van subsidies en het Actieplan Hybride Warmtepompen

Subsidies hebben in de afgelopen jaren een grote rol gespeeld in de toename van warmtepompen in Nederland. Tot 2021 was er een landelijke subsidie voor nieuwbouw woningen, waardoor de aanschafkosten voor huiseigenaren verlaagd werden. Sinds 2021 is deze subsidie stopgezet, maar er is wel een overgangsperiode voor warmtepompen die voor 1 januari 2020 zijn aangeschaft en voor 1 juni 2020 zijn geïnstalleerd.

Ondertussen is er ook een Actieplan Hybride Warmtepompen ontwikkeld, waarin de sector samen met de overheid afspraken heeft gemaakt om het aandeel van warmtepompen in de verduurzaming van woningen te vergroten. Er is zwaar geïnvesteerd in productie- en installatiecapaciteit, wat heeft geleid tot groei in de sector. Echter, de huidige krimp in de markt voor woningen en het gebrek aan substantiële groei in de utiliteitsmarkt maken het nu voor bedrijven lastiger om hun investeringen terug te winnen. Dit heeft gevolgen voor werkgelegenheid, betaalbaarheid en bestaanszekerheid van bedrijven en huishoudens.

Warmtepompen in oude huizen: is het de moeite waard?

In oude huizen is het soms minder evident of een warmtepomp een goede keuze is. Hier spelen factoren als isolatiegraad, verwarmingssysteem en energieverbruik een grote rol. Oude huizen zijn vaak niet ontworpen voor lage temperatuurverwarming zoals vloerverwarming, wat een beperking kan zijn voor warmtepompen die op hogere SCOP-waarden werken.

Daarnaast is er het technische aspect dat warmtepompen elektrische verwarmingselementen bevatten, die bij lage buitentemperaturen in werking treden. Deze elementen zijn energie-intensief en verlagen het rendement van de warmtepomp. Bovendien kan het gebruik van de warmtepomp op hogere temperaturen leiden tot sneller slijten van onderdelen en een grotere kans op storingen. Dit is echter een detail dat bij aanschaf vaak niet genoemd wordt.

Toch zijn er huiseigenaren die positieve ervaringen opdoen met warmtepompen in oude huizen. Een lage temperatuur in het huis, zoals 20°C in plaats van 23°C, kan voldoende zijn voor thermisch comfort, zeker wanneer het huis goed is geïsoleerd. De combinatie van een warmtepomp met vloerverwarming helpt hierin, omdat het de lucht temperatuur gelijkmatiger maakt en het gevoel van warmte versterkt.

De toekomst van warmtepompen in de energietransitie

Hoewel er momenteel uitdagingen zijn, blijft de warmtepomp een centrale speler in de energietransitie. Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland benadrukt dat de comeback van de warmtepomp een kwestie van tijd is, zolang de overheid het gebruik blijft stimuleren. Frank Agterberg, voorzitter van Vereniging Warmtepompen, benadrukt dat de sector al flink is opgeschaald en een belangrijke bijdrage levert aan de duurzame verwarming van woningen en gebouwen.

De overheid moet echter de richting van het energiebeleid duidelijk maken om bedrijven en huishoudens te kunnen begeleiden. Onzekerheid rond subsidiebeleid en technische voorwaarden kan de groei van de sector vertragen, wat negatieve gevolgen heeft voor de energietransitie en de economie.

Samenvatting

De warmtepomp is op korte termijn geconfronteerd met veranderingen in het beleid, zoals het einde van de salderingsregeling in 2027. Deze verandering heeft directe gevolgen voor de financiële haalbaarheid van warmtepompen in combinatie met zonnepanelen. Daarnaast zijn er technische aspecten die belangrijk zijn bij de keuze van een warmtepomp, zoals het type, de efficiëntie en de toepassing in oude of nieuwe huizen.

Toch blijft de warmtepomp een essentieel onderdeel van de duurzame verwarming van woningen. Door slimme oplossingen zoals slimme sturing en thuisbatterijen kan het rendement behouden worden, zelfs in een toekomst zonder salderen. Het is belangrijk om subsidies en kortingsopties te benutten, maar ook om een goed afweging te maken tussen investering, rendement en langdurige energiekosten.

Bronnen

stop
en