Warmtepomp voor mechanische ventilatie: Duurzame opwarming en ventilatie in één systeem

In de huidige realiteit waarin duurzaamheid en energiebesparing centrale aandachtspunten zijn, blijft de keuze voor een efficiënt verwarmings- en ventilatiesysteem steeds belangrijker. Voor woningen met mechanische ventilatie biedt een ventilatiewarmtepomp een unieke kans om zowel de kwaliteit van het binnenklimaat als de energieprestatie te verbeteren. Deze technologie maakt het mogelijk om warmte uit de afgevoerde ventilatielucht te recupereren en deze te gebruiken voor centrale verwarming en warm tapwater. In dit artikel bespreken we de werking van een ventilatiewarmtepomp, de voordelen en beperkingen, de geschiktheid van woningen, de installatie en de financiële aspecten, alles op basis van betrouwbare en relevante informatie.

Wat is een ventilatiewarmtepomp?

Een ventilatiewarmtepomp is een hybride warmtepomptechnologie die mechanische ventilatie, centrale verwarming en warm wateropwekking combineert in één systeem. In tegenstelling tot traditionele mechanische ventilatie (systeem C), waarbij warmte verloren gaat via de afgevoerde lucht, maakt een ventilatiewarmtepomp gebruik van de warmte in die lucht om de woning te verwarmen. Dit maakt het een duurzamer alternatief dat zowel milieu- als kosteneffectief kan zijn.

De ventilatiewarmtepomp werkt door de warmte uit de afgevoerde lucht te recupereren en deze met behulp van elektriciteit op te tillen tot een bruikbare temperatuur. Deze warmte wordt vervolgens gebruikt voor het verwarmen van het huis en het maken van warm tapwater. Het systeem kan zowel als een monoblok (zonder aparte buitenunit) als een hybride systeem met een aardgas-CV-ketel worden toegepast.

Werking van de ventilatiewarmtepomp

De werking van een ventilatiewarmtepomp is gebaseerd op het principe van warmteterugwinning (WTW), uitgebreid met een warmtepompmechanisme. Hieronder de stappen in het proces:

1. Afzuiging van gebruikte lucht: In een woning met mechanische ventilatie (type C) wordt de verontreinigde lucht via een ventilatieunit afgevoerd naar buiten. Deze lucht bevat vaak nog aanzienlijke hoeveelheden warmte, die bij conventionele ventilatie volledig verloren gaat.

2. Warmtewisseling: De ventilatiewarmtepomp trekt warmte uit deze afgevoerde lucht. Deze warmte is minder hoog dan bijvoorbeeld in buitenlucht (zoals gebruikt bij een lucht-water warmtepomp), maar voldoende om in combinatie met elektriciteit bruikbare energie te genereren.

3. Verwarmingsgebruik: De opgewekte warmte wordt gebruikt om het huis te verwarmen via een centrale verwarmingssysteem en ook voor het maken van warm tapwater. Dit vermindert de afhankelijkheid van traditionele verwarmingssystemen.

4. Hybride optie: In een hybride opstelling werkt de ventilatiewarmtepomp samen met een CV-ketel. De ketel zorgt voor de verwarming bij piekmomenten wanneer de ventilatiewarmtepomp niet voldoende vermogen levert, bijvoorbeeld bij zeer lage buitentemperaturen. Dit zorgt voor een betrouwbare en continue warmtevoorziening.

Voordelen van een ventilatiewarmtepomp

Er zijn verschillende voordelen aan het kiezen voor een ventilatiewarmtepomp, vooral in bestaande woningen die al mechanische ventilatie gebruiken. Hieronder de belangrijkste voordelen, op basis van de bronnen:

1. Energiebesparing: Een ventilatiewarmtepomp kan leiden tot energiebesparingen van 25% tot 50%, afhankelijk van de isolatie van de woning en de omstandigheden. Dit komt doordat het systeem warmte terugwint die anders verloren zou gaan.

2. Verbetering van het energielabel: Door het gebruik van een ventilatiewarmtepomp kan het energieprestatieniveau van een woning verbeteren, wat bijvoorbeeld kan leiden tot een hoger energielabel.

3. Geen buitenunit nodig: In tegenstelling tot een lucht-water warmtepomp, heeft een ventilatiewarmtepomp geen aparte buitenunit nodig. Dit maakt de installatie eenvoudiger en geschikter voor woningen waar ruimte een beperking is.

4. Duurzame verwarming: Het systeem draait op elektriciteit en maakt gebruik van warmte die al in de woning aanwezig is. Dit maakt het een duurzamere keuze dan conventionele verwarmingssystemen op fossiele brandstoffen.

5. Verbetering van binnenklimaat: Omdat het systeem ook de ventilatie verzorgt, draagt het bij aan een goede luchtkwaliteit binnen de woning. Dit is vooral gunstig voor gezondheid en comfort.

6. Subsidie mogelijk: In combinatie met een erkend installateur kan het systeem in aanmerking komen voor subsidies en steun van overheidsorganen of programma’s zoals het Energiebesparingssubsidieregeling (EBSR) of het Klimaatbeleidsonderdeel.

Beperkingen en aandachtspunten

Hoewel de ventilatiewarmtepomp een krachtige oplossing biedt, zijn er ook beperkingen en aspecten waarbij voorzichtigheid geboden is.

1. Niet geschikt voor balansventilatie: Een ventilatiewarmtepomp is niet geschikt voor woningen met balansventilatie (systeem D), waarin warmte uit de afgevoerde lucht al wordt hergebruikt voor het verwarmen van de toegevoerde frisse lucht. In dat geval is een ventilatiewarmtepomp overbodig of zelfs ongeschikt.

2. Gelijktijdig gebruik vereist: Het systeem is afhankelijk van de aanwezigheid van afgevoerde ventilatielucht. Als deze lucht niet gelijktijdig beschikbaar is (bijvoorbeeld omdat de ventilatie tijdelijk stil staat), kan de warmtepomp niet efficiënt werken. Dit is belangrijk bij woningen met variabele ventilatiepatronen.

3. Beperkte warmtebron: De hoeveelheid warmte die uit de ventilatielucht kan worden opgehaald is beperkt vergeleken met een lucht-water warmtepomp die gebruik maakt van de onbeperkte warmtebron die buitenlucht biedt. Dit betekent dat de ventilatiewarmtepomp niet geschikt is voor alle verwarmingsbehoeften.

4. Overventilatie vermijden: Het is belangrijk om overventilatie te vermijden, omdat dit leidt tot verhoogd stroomverbruik en onnodige opwarming van koude lucht. Het systeem moet nauwkeurig worden afgesteld op de ventilatiebehoeften van de woning.

Geschiktheid van woningen voor een ventilatiewarmtepomp

Niet alle woningen zijn geschikt voor een ventilatiewarmtepomp. Hieronder een overzicht van de voorwaarden die meespelend zijn bij het bepalen van geschiktheid:

• Mechanische ventilatie (type C): De woning moet uitgerust zijn met een mechanische ventilatie met natuurlijke toevoer (type C). In dat geval kan de ventilatieunit worden vervangen door een ventilatiewarmtepomp.

• Goede isolatie: Voor een optimale prestatie is een goede isolatie van de woning essentieel. De ventilatiewarmtepomp werkt efficiënter in een goed geïsoleerde omgeving.

• Bestaande woning: In bestaande woningen is een ventilatiewarmtepomp vaak een betere optie dan balansventilatie. In nieuwbouw daarentegen is balansventilatie vaak de voorkeur, tenzij het systeem specifiek is uitgevoerd voor hybride oplossingen.

• Hybride opstelling: De ventilatiewarmtepomp moet altijd gecombineerd worden met een CV-ketel (aardgas of warmtepompketel). De ketel zorgt voor de verwarming bij piekmomenten.

Installatie van een ventilatiewarmtepomp

De installatie van een ventilatiewarmtepomp is relatief eenvoudig in vergelijking met andere warmtepomptechnologieën, maar vereist toch het gebruik van een erkend installateur om zowel de technische als juridische eisen te voldoen.

1. Verwijdering van bestaande ventilatie: De bestaande ventilatieunit wordt verwijderd en vervangen door de ventilatiewarmtepomp.

2. Aansluiting op verwarmingsinstallatie: De warmtepomp wordt aangesloten op het bestaande verwarmings- en tapwaterinstallatiesysteem.

3. Aansluiting op elektriciteitsnet: Het systeem verbruikt elektriciteit en moet daarom op het elektriciteitsnet worden aangesloten.

4. Controleren van luchtdoorstroming: Het is belangrijk om de luchtdoorstroming te controleren en eventueel aan te passen om overventilatie te voorkomen.

5. Aanvragen subsidie: Een erkend installateur kan u helpen bij het aanvragen van subsidies en het opstellen van een efficiënte verwarmingsstrategie.

Financiële en economische aspecten

Het gebruik van een ventilatiewarmtepomp heeft zowel investeringskosten als operationele kosten, die het belangrijk zijn te begrijpen bij het overwegen van deze oplossing.

1. Investering: De kosten van een ventilatiewarmtepomp variëren afhankelijk van het merk, de technische specificaties en de installatie. Doorgaans liggen de kosten rond de €8.000 tot €12.000, inclusief installatie.

2. Subsidie: Aanvragen voor subsidies kan de totale investering verlagen. Het is aan te raden om dit aan een erkend installateur te overlaten, omdat zij ervaring hebben met het aanvragen van subsidies.

3. Energiekosten: Aangezien het systeem op elektriciteit werkt, is het belangrijk om rekening te houden met de elektriciteitsprijs. Hoewel de energiebesparing aanzienlijk kan zijn, hangt het rendement ook af van de kwaliteit van de isolatie en het gebruikspatroon van de woning.

4. Rendement: De economische terugverdientijd ligt meestal tussen de 7 en 10 jaar, afhankelijk van de energieprijs en het energieverbruik van de woning.

Vergelijking met lucht-water warmtepomp

Hoewel beide systeemen op elektriciteit werken en verwarming geven, zijn er belangrijke verschillen tussen een lucht-water warmtepomp en een ventilatiewarmtepomp.

De keuze tussen de twee hangt af van de ventilatie- en verwarmingsbehoeften van de woning. Voor woningen met mechanische ventilatie is de ventilatiewarmtepomp vaak de betere keuze.

Conclusie

De ventilatiewarmtepomp biedt een innovatieve en duurzame manier om zowel ventilatie als verwarming in één systeem te combineren. Het is een efficiënte oplossing voor bestaande woningen met mechanische ventilatie, waar het mogelijk is om de warmte uit de afgevoerde lucht te recupereren en te gebruiken voor verwarming en tapwater. De voordelen van energiebesparing, verbetering van het energielabel en een gezonder binnenklimaat maken het systeem een aantrekkelijke keuze voor eigenaren die hun woning duurzamer willen maken.

Tegelijkertijd zijn er belangrijke aandachtspunten: het systeem is niet geschikt voor balansventilatie, de warmtecapaciteit is beperkt en het vereist een hybride opstelling met een CV-ketel. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de isolatie van de woning en het vermijden van overventilatie. Voor de installatie en subsidieaanvragen is het aan te raden om het systeem te laten installeren door een erkend installateur.

Bronnen

1. Bobex.nl – Ventilatie
2. Mensonides.nl – Ventilatie en duurzaam wonen
3. Slimster.nl – Ventilatiewarmtepomp prijs
4. K2 Warmtepompen – Ventilatiesysteem
5. Ventilatieland.nl – Ventilatie en warmtepompen