Terugslagklep bij warmtepompinstallatie: Functionele rol, installatie en praktische tips

Inleiding

Een warmtepompinstallatie vereist aandacht voor het juiste gebruik van technische componenten om optimaal te functioneren. Eén van de belangrijke onderdelen is de terugslagklep, ook wel aangeduid als eenrichtingsklep of One way valve. Deze klep voorkomt het ongewenste terugstromen van vloeistof in een systeem, wat cruciaal is bij warmtepompen die zowel verwarming als koeltoepassingen hanteren.

Volgens de technische specificaties en installatieadviezen in de geleverde bronnen is het gebruik van een terugslagklep bij warmtepompinstallaties vaak nodig, bijvoorbeeld om temperatuurvermenging te voorkomen in geval van tekort aan sluiting bij driewegkleppen. Daarnaast is het toepassen van een terugslagklep een bewezen manier om systemen betrouwbaarder en efficiënter te maken, vooral in complexe setup’s met meerdere circuits.

In dit artikel zullen we de rol van de terugslagklep bij warmtepompinstallaties onder de loep nemen, de technische achtergrond uitleggen, en de relevante installatie- en onderhoudstips behandelen. Aan het einde volgt een overzicht van aanbevolen praktijken en eventuele voorzichtigheden bij het toepassen van deze component.

Wat is een terugslagklep?

Een terugslagklep is een constructie in een vloeistof- of gassysteem die het stromen van de vloeistof of het gas in één richting toestaat, terwijl het terugstromen tegenwerkt. De technische omschrijving uit de bronnen benoemt deze klep ook als eenrichtingsklep of One way valve, waarbij het duidelijk is dat het water of medium slechts één kant op mag stromen.

Deze functie is van belang bij warmtepompinstallaties, waarin meerdere circuits, zoals verwarming, koeling en tapwateraanmaak, samenkomen. Zonder een terugslagklep kan het gebeuren dat water of medium van het ene circuit in het andere terechtkomt, wat leidt tot temperatuurvermenging of systematische inefficiëntie.

Waarom is een terugslagklep nodig bij een warmtepomp?

1. Verhinderen van temperatuurvermenging

Een van de belangrijkste redenen om een terugslagklep toe te passen bij een warmtepompinstallatie is het verhinderen van temperatuurvermenging tussen verschillende circuits. In de praktijk kan dit voorkomen in situaties waarin een driewegklep niet 100% afdicht. Bijvoorbeeld:

• Tijdens koelbedrijf stroomt koud water via een koelmodule.
• Parallel daaraan kan de warmtepomp warm water aanmaken via een aparte kring.
• Als de driewegklep niet volledig sluit, kan er een menging ontstaan van koud en warm water aan de warmtepompzijde.

Dit heeft tot gevolg dat de temperatuur van het medium op de warmtepompzijde wordt beïnvloed, wat de efficiëntie van de warmtepomp negatief beïnvloedt. Een terugslagklep voorkomt dit door het terugstromen van het koude medium te blokkeren.

2. Verhinderen van ongewenste doorstroming tussen circuits

Bij een warmtepompinstallatie die zowel verwarming als passieve koeling biedt, kan het voorkomen dat het water in verschillende circuits doorstromt. Bijvoorbeeld:

• Het koude circuit (koelmodule) en het warme circuit (verwarming/boiler) lopen dicht bij elkaar.
• Zelfs bij 100% sluiting van de driewegklep kan er een temperatuurbeïnvloeding optreden via thermische overdracht van de buizen.

In dergelijke gevallen is het toepassen van een terugslagklep aanbevolen om het systeem betrouwbaar te maken en ongewenste interacties tussen de circuits te voorkomen.

3. Fabrieksspecificaties en garantievoorwaarden

In veel geval len is het gebruik van een terugslagklep niet enkel een kwestie van functionele optimalisatie, maar ook een vereiste volgens de installatievoorschriften van de fabrikant. De bronnen adviseren om altijd de installatiehandleiding van de fabrikant te raadplegen, omdat dit bepaalt of een terugslagklep verplicht is in het schema.

Bijvoorbeeld bij het gebruik van een open bron met een extra warmtewisselaar is het aanbevolen om een terugslagklep te plaatsen om de garantievoorwaarden van de fabrikant te voldoen. Dit duidt op de technische en juridische relevantie van het gebruik van deze klep.

Waar moet een terugslagklep worden geplaatst?

De plaatsing van een terugslagklep hangt af van de specifieke installatieconfiguratie. Op basis van de gegevens in de bronnen kan worden gesteld:

• Een terugslagklep moet worden geplaatst in het afgiftesysteem, zodat het water vanuit het circuit dat niet moet terugstromen (bijv. koelmodule) wordt geblokkeerd.
• Het is aanbevolen om een klep te plaatsen zowel in de bron- als in het afgiftesysteem van de warmtepomp, afhankelijk van de complexiteit van het systeem.

In het geval van een cascade-opstelling (meerdere warmtepompen of componenten in serie), is het gebruik van terugslagkleppen vaak verplicht bij conventionele CV-ketels. Bij warmtepompen is dit minder gebruikelijk, maar kan nodig zijn bij complexe koelsystemen of wanneer een boiler apart geactiveerd wordt.

Praktische tips voor de installatie van een terugslagklep

1. Volg de handleiding van de fabrikant

Het is van groot belang om altijd de installatievoorschriften van de fabrikant te raadplegen. Deze voorschriften bepalen of een terugslagklep verplicht is en waar deze moet worden geplaatst. Bovendien kan het schema van de fabrikant duidelijk aangeven hoe de klep moet worden geïntegreerd in het systeem.

2. Richting van de waterstroom

De klep moet zo worden geïnstalleerd dat het water voordat het de warmtepomp binnengaat wordt gefilterd. Dit betekent dat de richting van de waterstroom correct moet worden afgesteld om verstoppingen van de verdamper of condensor te voorkomen.

3. Combinatie met afsluiters en filters

Het is aan te raden om de klep te plaatsen tussen afsluiters of te kiezen voor een filter dat al voorzien is van afsluiters. Dit maakt het eenvoudiger om het filter jaarlijks schoon te maken:

• Zet de warmtepomp uit.
• Sluit de afsluiters.
• Spoel het filter met schoon water.
• Zorg ervoor dat de afsluiters opnieuw open worden gezet voordat de warmtepomp opnieuw wordt gestart.

4. Controle na installatie

Na de installatie is het verstandig om te controleren of de klep goed functioneert. Dit kan door te testen of het water in het circuit in de gewenste richting stroomt en er geen terugstroming optreedt. Dit is vooral belangrijk bij systemen waar meerdere circuits samenkomen.

Uitzonderingen en toepassingsspecifieke overwegingen

1. Cascade-opstellingen

In cascade-opstellingen, waarin meerdere componenten in serie worden aangesloten, is het gebruik van terugslagkleppen bij conventionele CV-ketels vaak verplicht. Bij warmtepompen is dit minder gebruikelijk, maar kan nodig zijn bij systemen waarin meerdere circuits tegelijkertijd geactiveerd worden (zoals verwarming, koeling en warmwateraanmaak).

2. Open versus gesloten bronnen

Bij een open bron is het aanbevolen om een extra warmtewisselaar te plaatsen tussen de bron en de verdamper van de warmtepomp. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om een terugslagklep te gebruiken om het systeem te beveiligen tegen ongewenste doorstroming.

Bij een gesloten bron is het noodzakelijk om glycol toe te voegen om de bron tegen vorst te beschermen. De combinatie van glycol en een terugslagklep helpt om zowel thermische efficiëntie te behouden als te voorkomen dat de verdamper bevroren wordt.

3. Temperatuurbeveiliging en glycol

Hoewel het gebruik van glycol een kleine invloed heeft op de warmteoverdracht (door hogere viscositeit en lagere thermische efficiëntie), is het noodzakelijk om het systeem te beveiligen tegen vorst. De toevoeging van glycol tot een beveiligingswaarde van -13 °C (bij gesloten bronnen) of -4 °C (bij open bronnen) is aan te raden.

Bij het toevoegen van glycol is het verstandig om het systeem voorzien te worden van afsluiters, zodat glycol later gemakkelijk bijgemengd kan worden. Dit wordt vaak gerealiseerd via een vulset of drie afzonderlijke afsluiters.

Conclusie

De terugslagklep is een essentieel onderdeel van een warmtepompinstallatie, vooral in systemen waar meerdere circuits tegelijkertijd actief zijn of waar temperatuurvermenging mogelijk is. Door het terugstromen van vloeistof te voorkomen, draagt de klep bij aan de efficiëntie, betrouwbaarheid en functionele stabiliteit van het systeem.

Bij de installatie is het belangrijk om rekening te houden met de specifieke installatievoorschriften van de fabrikant, de richting van de waterstroom, en de combinatie met filters en afsluiters. Daarnaast is het aan te raden om het gebruik van glycol en de beveiliging van de bron nauwkeurig te plannen, met inachtneming van de technische eigenschappen van het systeem.

Door deze aandachtspunten te volgen, kan een warmtepompinstallatie worden geoptimaliseerd, zowel in termen van energie-efficiëntie als in termen van functionele duurzaamheid. De terugslagklep is hierin een klein maar krachtig instrument dat een grote rol speelt in het functioneren van het systeem.

Bronnen

1. warmtepomp-weetjes.nl