Warmtepompverwarming in het huis: efficiëntie, types en toepassing in oude en nieuwe woningen

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De overgang van fossiele verwarmingssystemen naar duurzame alternatieven zoals warmtepompen verloopt steeds sneller, aangedreven door klimaatdoelstellingen en stijgende energiekosten. Een warmtepomp is een technologie die warmte uit de omgeving (lucht, grond of water) haalt en deze verwerkt tot verwarmende energie voor een woning. In dit artikel wordt ingegaan op het functioneren van warmtepompen, de beschikbare typen, en de geschiktheid ervan voor zowel oude als nieuwe woningen. Bovendien worden de voordelen en nadelen van warmtepompverwarming in kaart gebracht, inclusief energieverbruik, efficiëntie en het invloed van bouwtechnische kenmerken zoals isolatie en verwarmingssystemen.

Hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp functioneert op basis van het principe van warmtewisseling. Het systeem haalt warmte uit de omgeving—meestal lucht, grond of water—en verwerkt deze via een cyclus van verdamping, comprimeren, condensatie en expansie. Dit proces is vergelijkbaar met dat van een koelkast, maar in de omgekeerde richting. Tijdens het comprimeren wordt de temperatuur van het koelmiddel verhoogd, waardoor warmte kan worden afgestaan aan het verwarmingssysteem van een woning.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt gemeten aan de Coefficient of Performance (COP). Bij een COP van 4 produceert een warmtepomp vier keer zoveel warmte als het elektriciteit verbruikt. Bij lage buitentemperaturen, bijvoorbeeld onder nul graden Celsius, neemt deze efficiëntie echter af, omdat de pomp harder moet werken om de gewenste verwarmingstemperaturen te bereiken.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, die zich onderscheiden op basis van de warmtebron en de manier waarop het verwarmingsproces wordt gereguleerd. De meest voorkomende typen zijn:

Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en leidt deze via een warmtewisselaar over naar het verwarmingssysteem van een woning. Deze type is geschikt voor woningen met vloerverwarming of moderne radiatoren, aangezien deze systemen werken met lagere aanvoertemperaturen. Bij lage buitentemperaturen kan de efficiëntie sterk dalen, wat extra elektrisch verbruik met zich meebrengt.

Grond-water warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de grond of grondwater, wat een stabielere warmtebron oplevert dan lucht. De installatie is echter complexer en duurder, omdat grondleidingen of boorputten nodig zijn. Voor oude woningen kan deze optie financieel minder gunstig zijn, afhankelijk van de grondkenmerken en de beschikbare ruimte.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp werkt samen met een bestaande cv-ketel. Bij lage buitentemperaturen of hoge warmtevraag neemt de cv-ketel het over. Deze combinatie maakt de hybride warmtepomp geschikt voor woningen met minder goede isolatie of oude verwarmingssystemen. Het voordeel is dat het elektrische verbruik lager kan blijven, terwijl er toch gebruik wordt gemaakt van duurzame warmte.

All-electric warmtepomp

De all-electric warmtepomp functioneert volledig op elektriciteit en levert zowel verwarming als warm tapwater. Deze type is geschikt voor goed geïsoleerde woningen en is minder afhankelijk van het bestaande verwarmingssysteem. Bij temperaturen onder -15°C is echter extra elektrisch verbruik nodig om de verwarmingstemperaturen te behouden, wat de efficiëntie kan verminderen.

Warmtepomp in oude huizen: uitdagingen en kansen

Oudere huizen zijn vaak minder goed geïsoleerd en zijn uitgerust met traditionele verwarmingssystemen zoals radiatoren met hoge aanvoertemperaturen. Dit heeft directe gevolgen voor de efficiëntie van een warmtepomp. Een warmtepomp werkt het efficiëntst bij lage aanvoertemperaturen, zoals bij vloerverwarming. Oudere huizen met radiatoren vereisen dus een hogere temperatuur, wat extra elektrisch verbruik oplevert.

In sommige gevallen kunnen de verwarmingselementen van een warmtepomp bij temperaturen onder -15°C continu draaien, wat leidt tot hoge energierekeningen. Dit probleem is aangetroffen in huizen waar geen grondige thermische renovatie is uitgevoerd. In zulke gevallen kan het installeren van een warmtepomp zonder isolatieverbetering leiden tot onverwachte kosten en een lager rendement.

Subsidies voor warmtepompen in oude huizen zijn een controversieel onderwerp. Er is kritiek op subsidies die uitgekeerd worden zonder voorwaarden voor isolatieverbeteringen of een hybride oplossing. In sommige gevallen wordt dit gezien als een verspilling van belastinggeld, aangezien de werkelijke energiebesparing minder is dan verwacht.

Warmtepomp in nieuwe woningen

Nieuwe woningen zijn vaak ontworpen met moderne verwarmingssystemen zoals vloerverwarming en goede isolatie. Dit maakt ze ideaal voor een all-electric warmtepomp, die maximaal profiteert van de lage aanvoertemperaturen en het efficiënte isolatievlak. Daarnaast kunnen zonnepanelen en thuisbatterijen worden gekoppeld aan het systeem om het energieverbruik verder te verlagen.

Een warmtepomp in een nieuw huis levert aanzienlijke CO2-reductie op. Omdat fossiele brandstoffen niet meer nodig zijn, wordt de woning volledig op elektriciteit aangestuurd. Dit is een aantrekkelijke optie in combinatie met groene stroom, zoals afkomstig van wind- of zonnepanelen.

Invloed van het verwarmingssysteem op warmtepomp-efficiëntie

Het verwarmingssysteem van een woning speelt een cruciale rol in de efficiëntie van een warmtepomp. De temperatuur van het verwarmingssysteem bepaalt namelijk hoeveel de warmtepomp moet comprimeren, wat direct gerelateerd is aan het energieverbruik. Voorbeeld:

Vloerverwarming werkt met aanvoertemperaturen van 30–35°C. Dit is ideaal voor een warmtepomp.
Nieuwe radiatoren werken met aanvoertemperaturen van 45–50°C, wat al iets minder efficiënt is.
Oude radiatoren vereisen aanvoertemperaturen van 55–60°C, wat een aanzienlijk hoger elektrisch verbruik met zich meebrengt.

Daarom is het aan te raden om het bestaande verwarmingssysteem te inspecteren voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om radiatoren te vervangen of de aanvoertemperatuur te verlagen door het systeem aan te passen.

Energieverbruik en rendement

Het energieverbruik van een warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de buitentemperatuur, de isolatie van de woning, het verwarmingssysteem en de type warmtepomp. In ideale omstandigheden kan een warmtepomp COP-waarden bereiken van 4 of hoger, wat betekent dat het vier keer zoveel warmte levert als elektriciteit verbruikt. In realistische situaties, met variabele buitentemperaturen en bestaande verwarmingssystemen, kan de COP echter dalen tot 2 of lager.

Een warmtepomp verbruikt meer energie in de wintermaanden, vooral bij lage temperaturen. In sommige gevallen, zoals bij oude huizen met slechte isolatie, kan het elektrische verbruik zo hoog worden dat het de verwachtingen overschrijdt. Dit kan leiden tot hogere energierekeningen dan bij traditionele verwarmingssystemen, wat voor sommige huiseigenaren een negatieve ervaring oplevert.

Voor- en nadelen van warmtepompverwarming

Voordelen

Duurzaam: Geen CO2-uitstoot tijdens de verwarmingscyclus.
Energiebesparing: Door efficiëntie (COP) kan een warmtepomp aanzienlijk minder elektriciteit gebruiken dan elektrische verwarming.
Subsidies: Er zijn subsidies beschikbaar voor het installeren van een warmtepomp, vooral bij nieuwbouw of verbouwing.
Vermindering van afhankelijkheid van gas: Een warmtepomp helpt bij het afhaken van fossiele brandstoffen.

Nadelen

Hoge investering: De aanschaf en installatiekosten zijn hoger dan bij een traditionele cv-ketel.
Afhankelijkheid van elektriciteit: Bij stroomuitval werkt de warmtepomp niet, tenzij er een back-up is zoals een hybride systeem.
Lage efficiëntie bij lage temperaturen: Bij temperaturen onder -15°C is extra elektrisch verbruik nodig.
Niet geschikt voor slecht geïsoleerde huizen: Zonder isolatieverbeteringen kan de warmtepomp niet optimaal functioneren.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp is een interessante optie voor huiseigenaren die op zoek zijn naar een duurzame verwarmingssystematiek. De efficiëntie van een warmtepomp hangt sterk af van de bouwkenmerken van de woning, het verwarmingssysteem en de buitentemperatuur. In goed geïsoleerde woningen met vloerverwarming of moderne radiatoren kan een warmtepomp aanzienlijk energie besparen. In oude huizen met slechte isolatie en oude verwarmingssystemen kan de efficiëntie echter minder zijn, wat kan leiden tot onverwachte energiekosten.

Voor wie overweegt om een warmtepomp te installeren, is het belangrijk om een grondige inspectie van de woning uit te voeren. Dit omvat het analyseren van de isolatie, het verwarmingssysteem en de verwachtingen rondom energieverbruik en subsidie. In sommige gevallen kan een hybride warmtepomp een betere oplossing zijn, omdat deze flexibel is en kan profiteren van zowel elektriciteit als fossiele brandstoffen.