Vuil en lucht als rendementsverliezen bij warmtepompen: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Een warmtepomp is een duurzame technologie die steeds vaker wordt ingezet voor het verwarmen en koelen van woningen en gebouwen. Tijdens de jarenlange levensduur van zo’n systeem kan het rendement echter afnemen door verschillende factoren. Vuil en lucht in het systeem zijn twee ervan die vaak onopgemerkt blijven, maar die een aanzienlijke invloed hebben op de efficiëntie en levensduur van de installatie. In dit artikel worden de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen voor vuil- en luchtproblemen bij warmtepompen besproken, op basis van informatie uit betrouwbare bronnen.

Oorzaken van vuil en lucht in warmtepompinstallaties

1. Vuil in de warmtepompinstallatie

Vuil in een warmtepompinstallatie kan op verschillende manieren ontstaan. Een belangrijk aspect is corrosie van leidingen en installatiecomponenten. Omdat warmtepompen vaak in combinatie met warm waterwerking functioneren, kunnen ook bacteriegroei en kalkaanslag bijdragen aan vervuiling. Deze factoren kunnen leiden tot een ophoping van vuil in het systeem, wat de warmteoverdracht verstoort.

Daarnaast kan vuil ook via de lucht worden opgenomen. Bijvoorbeeld bij monoblock warmtepompen zijn fijnmazige filters aanwezig die bedoeld zijn om stof en andere deeltjes uit de lucht te houden. Als deze filters niet regelmatig worden schoongemaakt of vervangen, kunnen zij verstopt raken. Hierdoor vermindert de luchtstroom en neemt de efficiëntie van de warmtepomp af (SlimAir.nl, 2023).

2. Lucht in het systeem

Lucht in een warmtepompinstallatie kan op verschillende manieren aanwezig zijn. Het kan in de vorm van microbellen opgelost zijn in het water, of het kan in vrije vorm aanwezig zijn in het systeem. Deze lucht heeft een negatieve invloed op de doorstroming en de warmte-afgifte. In de praktijk is gebleken dat lucht en vuil samen een grotere impact hebben op systemen die op lagere temperaturen werken, zoals warmtepompen.

Bij vloerverwarmingsystemen is het probleem van lucht- en vuilophoping vooral duidelijk, omdat deze systemen gevoeliger zijn dan bijvoorbeeld radiatoren. De aanwezigheid van lucht kan ervoor zorgen dat de verwarmer niet efficiënt werkt, wat uiteindelijk leidt tot hogere energierekeningen.

Gevolgen van vuil en lucht in warmtepompen

1. Verlaagd rendement

Het voornaamste gevolg van vuil en lucht in warmtepompen is een verlaagd rendement. Door vervuiling van de warmtewisselaars, luchtfilters of lucht in de leidingen vermindert de warmteoverdracht. Dit betekent dat de warmtepomp meer energie moet verbruiken om dezelfde hoeveelheid warmte te leveren, wat de energiekosten op lange termijn verhoogt.

Lucht en vuil verminderen ook de levensduur van de installatie. De componenten zoals de compressor en de wisselaars worden harder belast, wat kan leiden tot vroegtijdige slijtage en storingen.

2. Hogere onderhoudskosten

Een warmtepomp die vuil en lucht bevat, vereist meer onderhoud. Door de verhoogde belasting op de componenten is de kans op storingen groter. Dit betekent dat het systeem vaker moet worden gecontroleerd en gereinigd. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om onderdelen te vervangen of het systeem volledig te ontluchten en schoon te maken.

Bij monoblock warmtepompen is bijvoorbeeld het reinigen van een fijnmazige filter een essentieel onderhoudsitem. Dit vereist het afsluiten van het systeem, het verwijderen van de filter, spoelen en opnieuw invullen van het systeem met glycol of water. Als dit niet correct wordt uitgevoerd, kan de efficiëntie van de warmtepomp verder dalen.

3. Verhoogde energiekosten

Het verlaagde rendement van een vuile warmtepomp leidt tot verhoogde energiekosten. Omdat de warmtepomp minder efficiënt werkt, moet hij langer draaien of harder werken om de gewenste temperatuur te bereiken. In de praktijk betekent dit dat de eigenaar van het systeem jaarlijks extra kosten maakt, zonder dat dit bewust wordt gedaan. Deze kosten worden vaak verward met normale energieconsumptie, waardoor de werkelijke oorzaak van de verhoogde kosten onbekend blijft.

Oplossingen voor vuil- en luchtproblemen

1. Regelmatig onderhoud uitvoeren

Een van de meest effectieve manieren om vuil en luchtproblemen te voorkomen is het uitvoeren van regelmatig onderhoud. Dit omvat het schoonmaken van luchtfilters, het reinigen van warmtewisselaars en het ontluchten van het systeem. Bij monoblock warmtepompen is het bijvoorbeeld aan te raden om de buitenunit minstens één keer in de twee jaar grondig schoon te maken. Dit betreft het verwijderen van zichtbaar vuil en het eventueel reinigen van de warmtewisselaar vanaf de binnenzijde.

Daarnaast is het belangrijk om de thermostaat regelmatig te controleren en eventueel te kalibreren. Een slecht functionerende thermostaat kan ervoor zorgen dat de warmtepomp niet op de juiste temperatuur werkt, wat het rendement verder verlaagt.

2. Automatische ontluchters en vuilafscheiders

Gelukkig zijn er technische oplossingen beschikbaar die het probleem van lucht en vuil in warmtepompen effectief kunnen oplossen. Automatische ontluchters en vuilafscheiders zijn hier twee voorbeelden van. Deze apparaten verwijderen automatisch lucht en vuil uit het systeem, waardoor het rendement behouden blijft en het risico op storingen vermindert.

Volgens onderzoek van Kiwa Gastec zijn deze apparaten in staat om de negatieve invloed van lucht en vuil zichtbaar te verminderen. Met behulp van infrarood camera’s is bewezen dat het gebruik van deze apparaten de efficiëntie van warmtepompen aanzienlijk verbetert.

3. Correcte installatie en professioneel advies

Bij de aanschaf en installatie van een warmtepomp is het belangrijk om professioneel advies in te winnen. Vanwege de grote diversiteit aan types (zoals lucht/water, water/water, ventilatie-warmtepompen en hybride warmtepompen) is het essentieel dat de keuze van het systeem aansluit bij de specifieke behoeften van het gebouw. Daarnaast is het belangrijk om te waarborgen dat de installatie correct wordt uitgevoerd, zodat het rendement gedurende de levensduur van het systeem niet afneemt.

Een verkeerd ontwerp of onjuiste uitgangspunten kunnen leiden tot tegenvallende rendementen. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van afwijkende temperaturen of andere ontwerpcondities die niet accuraat zijn berekend. Door deskundig advies te zoeken bij de aanschaf en installatie wordt het risico op dergelijke problemen verlaagd.

4. Optimale isolatie en zonwering

Een goed geïsoleerd huis houdt warmte beter vast, waardoor de warmtepomp minder hard hoeft te werken. Dit heeft een positieve invloed op het rendement van het systeem en vermindert het energieverbruik. Daarnaast is het aan te raden om zonwering in te bouwen, bijvoorbeeld in de vorm van zonneschermen of dubbelglas. Dit voorkomt oververhitting in de zomer en vermindert de belasting op het systeem.

Bij een all-electric warmtepomp is het ook belangrijk om te letten op de keuze van het voorraadvat voor warm water. Een voorraadvat dat in een warme ruimte staat, zoals een liggend vat onder een schuin dak, heeft een hoger rendement dan een vat dat buiten staat. Daarnaast is het aan te raden om een tijdklok in te stellen voor het opwarmen van het vat, zodat het water wordt opgewarmd wanneer het aandeel van groene stroom het hoogst is.

Onderhoud aan monoblock warmtepompen

Monoblock warmtepompen vereisen een specifieke vorm van onderhoud. Deze systemen zijn vaak uitgerust met een fijnmazige filter die bedoeld is om stof en andere deeltjes uit de lucht te houden. Als deze filter verstopt raakt, kan het luchtstroom verstoren en leiden tot verhoogde energiekosten. Het schoonmaken van deze filter vereist het afsluiten van het systeem, het verwijderen van de filter, spoelen onder de kraan en opnieuw invullen van het systeem.

Naast het schoonmaken van de filter is het ook belangrijk om de buitenunit grondig te reinigen. Dit betreft het verwijderen van zichtbaar vuil, zoals bladeren en takken, en eventueel het reinigen van de warmtewisselaar. Dit kan vanaf de buitenzijde of vanaf de binnenzijde worden gedaan, afhankelijk van de mate van vervuiling en bereikbaarheid. Het is aan te raden om dit onderhoud minstens één keer in de twee jaar te uitvoeren.

De rol van de thermostaat en regeltechniek

De thermostaat is een essentieel onderdeel van een warmtepompinstallatie. Een slecht functionerende thermostaat kan ervoor zorgen dat de warmtepomp niet op de juiste temperatuur werkt, wat het rendement vermindert. Het is daarom belangrijk om de thermostaat regelmatig te controleren en eventueel te kalibreren. Ook is het aan te raden om de temperatuur lager in te stellen wanneer men niet thuis is, om energieverbruik te besparen.

Daarnaast is het ook mogelijk om een slimme regeltechniek in te zetten. Deze technologie maakt het mogelijk om het systeem automatisch aan te passen aan veranderingen in het weersverloop en de binnentemperatuur. Dit zorgt voor een efficiënter gebruik van energie en vermindert het risico op oververhitting of onderkoeling.

Conclusie

Vuil en lucht in warmtepompinstallaties kunnen leiden tot verlaagd rendement, hogere energiekosten en vroegtijdige slijtage van componenten. Door regelmatig onderhoud uit te voeren, automatische ontluchters en vuilafscheiders in te zetten en professioneel advies in te winnen bij de aanschaf en installatie van het systeem, is het mogelijk om deze problemen effectief te voorkomen. Een goed onderhouden warmtepomp draait efficiënter, heeft een langere levensduur en levert een duurzamere verwarming op.

Bronnen

vuil