Wanneer en hoe werkt een warmtepomp in jouw woning

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

De overgang naar duurzame verwarmingsmethoden is een essentieel onderdeel van de energietransitie in Nederland. Warmtepompen, en met name hybride warmtepompen, worden vanaf 2026 de norm voor woningen die niet op een warmtenet zijn aangesloten. Deze technologie biedt niet alleen een aanzienlijke besparing op het aardgasverbruik, maar is ook een duurzame oplossing die positief uitwerkt op de energierekening en het klimaat. In dit artikel bespreken we hoe een warmtepomp werkt, wanneer het toestel aanslaat, en welke installatieaandachtspunten en voordelen er zijn. De informatie is gebaseerd op recente publicaties van betrouwbare bronnen, waaronder de overheid, duurzaamheidsvergelijkers en installatieadviezen.

Inleiding

Een warmtepomp is een technologie die energie uit de omgeving – zoals de buitenlucht, grond of water – gebruikt om woningen en tapwater te verwarmen. Tegenwoordig zijn er verschillende typen warmtepompen beschikbaar, waaronder lucht-water, lucht-lucht, water-water, en bodem-water warmtepompen. Vanaf 2026 wordt de hybride warmtepomp de standaard in Nederland, zoals aangekondigd door Minister Rob Jetten. Deze keuze is gebaseerd op de voordelen die deze technologie biedt, zoals een hoge energiebesparing en een lagere uitstoot van CO₂.

Een warmtepomp kan aanzienlijk minder aardgas gebruiken dan een traditionele cv-ketel. In goed geïsoleerde woningen is zelfs een volledige overgang naar een elektrische warmtepomp mogelijk. In dit artikel worden de werking, installatie, en aanloopmomenten van warmtepompen besproken, zodat zowel woningeigenaars als professionals beter begrip krijgen van deze duurzame technologie.

Hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp maakt gebruik van een thermodynamisch proces om warmte op te wekken en te gebruiken voor verwarming. Het systeem bestaat uit een buizensysteem met een vorstvrij vloeistofmengsel (glycol), een compressor, en een verwarmingssysteem voor het huis. De werking kan stapsgewijs worden samengevat als volgt:

Warmteonttrekking: De vloeistof stroomt door een buis die in contact staat met de omgeving, zoals de buitenlucht of grond. Hier trekt de vloeistof warmte op.
Verdamping: De opgewarmde vloeistof bereikt een lager kookpunt dan 0°C, waardoor het kookt en verdampt.
Compressie: De damp wordt door een compressor samengeperst, wat de temperatuur verder verhoogt.
Warmteafgifte: De verhoogde temperatuur wordt gebruikt om het verwarmingswater of tapwater in de woning op te warmen.
Circulatie: Na de warmteafgifte wordt de druk verlaagd via een expansieventiel, waardoor de vloeistof koelt en opnieuw kan cyclen.

Dit proces is efficiënt en kan worden gebruikt in verschillende warmtepompvarianten. De keuze van type warmtepomp hangt af van factoren als de omgevingstemperatuur, de isolatie van de woning, en de verwachtingen van de gebruiker.

Hybride warmtepompen

Een hybride warmtepomp is een combinatie van een lucht-water warmtepomp en een traditionele cv-ketel. Deze oplossing is ideaal voor woningen die niet volledig geïsoleerd zijn of waarin extreme koude perioden optreden. De cv-ketel zorgt voor extra warmte op koude dagen, waardoor de verwarmingssysteem betrouwbaarder is en efficiënter werkt. Volgens de bronnen is dit een geschikte oplossing voor veel woningen, met een gemiddelde gasbesparing van ongeveer 60%.

Hybride warmtepompen werken als volgt: de warmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht en verwerkt deze tot verwarmingswarmte. Op koude dagen stapt de cv-ketel in om extra warmte te genereren. Deze samenwerking zorgt voor een comfortabel verwarmingssysteem dat zowel op korte als lange termijn duurzaam is, zeker in combinatie met duurzaam gas.

Bodem-water warmtepompen

Een bodem-water warmtepomp haalt zijn warmte uit de grond. In de aarde is sprake van aardwarmte, die op een diepte van ongeveer vijftig meter een constante temperatuur van ongeveer 10°C heeft. Om deze warmte te onttrekken wordt een buizensysteem in de grond gelegd. De warmte wordt vervolgens verhoogd en gebruikt voor de verwarming van de woning of tapwater.

Het rendement van deze warmtepomp is hoog, maar de installatie is intensief en kostbaar. Een voordeel is dat het systeem in de winter kan worden gebruikt om de woning te verwarmen, en in de zomer kan dienen als airco. Deze multifunctionaliteit maakt het een aantrekkelijke keuze voor woningen waarin flexibiliteit gewenst is.

Wanneer slaat een warmtepomp aan?

Het aanloopmoment van een warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de omgevingstemperatuur, de vereiste verwarmingstemperatuur, en de aanwezige warmtevraag in de woning. Het systeem is ontworpen om automatisch aan te sluiten wanneer de temperatuur van de verwarmingsinstallatie onder de ingestelde waarde komt. In de praktijk kan dit betekenen dat de warmtepomp meerdere keren per dag aan- en uitschakelt om de gewenste temperatuur te behouden.

Bij de eerste opstart van een warmtepomp is het belangrijk om de "zuiggastemperatuur" te monitoren. Deze temperatuur geeft aan hoeveel warmte er wordt onttrokken uit de omgeving. Bij een water/water of brinewater/water warmtepomp is de zuiggastemperatuur normaal tussen 4 en 12 graden. Als de temperatuur onder nul komt, is er risico op bevriezing van de verdamper, wat kan leiden tot technische problemen. In zulke gevallen dient de warmtepomp uitgeschakeld te worden en de installatie moet worden gecontroleerd op luchtbelvorming of vloeistofcirculatie.

Werking in combinatie met een cv-ketel

In een hybride warmtepompinstallatie werkt de warmtepomp samen met een cv-ketel. De warmtepomp levert de basisverwarming, terwijl de cv-ketel opkomt wanneer extra warmte nodig is. Dit wordt gereguleerd door een intelligente regeling die de vraag in de woning bepaalt. Bijvoorbeeld in een woning met vloerverwarming en radiatoren kan de warmtepomp de benedenverdieping verwarmen, terwijl de cv-ketel de bovenverdieping bedient. Als de warmtepomp extra warmte nodig heeft, stuurt de regeling de cv-ketel aan en mengt warm water uit de ketel in het verwarmingssysteem.

Dit systeem zorgt voor een efficiënt en comfortabel verwarmingssysteem, waarbij de warmtepomp het grootste deel van de warmte levert en de cv-ketel alleen actief wordt wanneer nodig. Het voordeel is dat de cv-ketel niet continu draait, wat leidt tot minder gasverbruik en een langere levensduur van het toestel.

Installatie en aandachtspunten

De installatie van een warmtepomp is een ingrijpende klus die aandacht vereist voor de juiste planning en uitvoering. Een aantal aandachtspunten is beschreven in de bronnen en kan worden samengevat als volgt:

Onluchter

Het is van groot belang dat de installatie goed is voorzien van ontluchters, zowel aan de bron- als afgiftezijde. Lucht in de installatie kan leiden tot inefficiëntie, omdat de warmtepomp niet voldoende warmte kan ontrekken of afgeven. Bij een nieuwe installatie is het aan te raden om de bronpomp 2 tot 5 dagen voor de eerste opstart continu te laten draaien, zodat lucht zich kan verzamelen in de hoogste punt van de installatie en kan worden ontlucht. Dit voorkomt storingen op de warmtepomp, zoals een hoge- of lage druk.

Glycol toevoeging

Bij de installatie van een bodem-water of water/water warmtepomp is het noodzakelijk om glycol (antivries) toe te voegen aan het vloeistofmengsel. Glycol zorgt ervoor dat de vloeistof niet bevriest bij lage temperaturen. Het mengsel moet goed gemaakt worden om de juiste vriespunt en thermische eigenschappen te garanderen. Het mengsel vermindert ook de kans op corrosie in de buisinstallatie.

Automatische ontluchters

Het gebruik van automatische ontluchters in het afgiftesysteem wordt sterk aanbevolen. Dit helpt bij het uitscheiden van luchtbelletjes die zich kunnen vormen in het systeem. Aan de bronzijde wordt echter afgeraden om automatische ontluchters te gebruiken, omdat glycol onder lage druk kan kristalliseren, met name in naaldafsluiters. Dit kan leiden tot blokkering van het systeem en technische storingen.

Temperatuurcontrole

Tijdens de bedrijfsperiode van een warmtepomp is het belangrijk om de temperatuurparameters te controleren. De "zuiggastemperatuur" geeft een indicatie van de hoeveelheid warmte die wordt onttrokken. De delta T (temperatuurverschil) tussen bron in en bron uit moet tussen 4 en 5°C liggen. De heetgastemperatuur moet tenminste 25 K hoger zijn dan de aanvoertemperatuur, normaal tussen 70 en 125°C. De vloeistoftemperatuur moet ongeveer gelijk zijn aan de retourtemperatuur. Als deze parameters correct zijn, kan de warmtepomp efficiënt werken.

Voordelen en nadelen van warmtepompen

Voordelen

Duurzaam: Warmtepompen gebruiken gratis energie uit de omgeving, wat leidt tot minder aardgasverbruik en CO₂-uitstoot.
Energiezuinig: Het rendement van warmtepompen is hoog, wat leidt tot lagere energierekeningen.
Gasloos: In goed geïsoleerde woningen is het mogelijk om volledig over te stappen naar een elektrische warmtepomp, die geen aardgas gebruikt.
Subsidie beschikbaar: Er zijn subsidies beschikbaar voor het aanleggen van een warmtepompinstallatie, wat de aanschafkosten verlaagt.
Multifunctionaliteit: Sommige warmtepompen kunnen ook dienen als airco, wat extra comfort biedt in de zomer.

Nadelen

Hoge kosten: De aanschaf- en installatiekosten van een warmtepomp zijn aanzienlijk hoger dan die van een traditionele cv-ketel.
Ingrijpende installatie: Het aanleggen van een warmtepompinstallatie vereist grotere werkzaamheden, zoals het graven van putten of het leggen van buizen.
Afhankelijk van omgevingstemperatuur: De efficiëntie van een warmtepomp kan verminderen bij extreme koude temperaturen, wat de noodzaak van een hybride systeem versterkt.
Technische complexiteit: Het systeem vereist regeltechnologie en een professionele installatie, wat betekent dat het niet geschikt is voor amateurs of DIY-projecten.

Conclusie

Warmtepompen zijn een essentieel onderdeel van de energietransitie in Nederland en bieden een duurzame en efficiënte oplossing voor het verwarmen van woningen. Vanaf 2026 wordt de hybride warmtepomp de standaard voor woningen die niet op een warmtenet zijn aangesloten. Deze technologie is geschikt voor de meeste woningen en kan tot een aanzienlijke gasbesparing leiden. De werking van een warmtepomp is gebaseerd op het principiële gebruik van thermodynamische processen om warmte op te wekken en te gebruiken.

De installatie van een warmtepomp vereist aandacht voor technische details zoals het ontluchten van het systeem, het gebruik van glycol, en de juiste temperatuurcontrole. In combinatie met een cv-ketel kan een hybride warmtepomp een betrouwbaar en comfortabel verwarmingssysteem bieden dat zowel op korte als lange termijn duurzaam is.

Aan de andere kant zijn er ook nadelen aan het gebruik van warmtepompen, zoals de hoge kosten van aanschaf en installatie, en de afhankelijkheid van omgevingstemperaturen. Deze factoren moeten worden meegenomen bij de beslissing om over te stappen naar een warmtepompinstallatie.

Voor woningeigenaars die overwegen om hun verwarmingssysteem te vervangen is het verstandig om advies in te winnen bij een professionele installateur. Deze kan beoordelen of de woning geschikt is voor een warmtepomp en welk type het meest efficiënt is.

Bronnen

slate
en