Mag je de verplichte warmtepomp in nieuwbouw of renovatie gewoon weigeren?

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

Sinds 2023 is het in Nederland verplicht om een warmtepomp te installeren in nieuwbouwwoningen. Vanaf 2026 wordt deze verplichting ook uitgebreid naar woningen waar de cv-ketel vervangen wordt. In dit artikel bespreken we of het mogelijk is om de verplichte warmtepomp te weigeren, welke uitzonderingen gelden, en welke factoren bepalen of een woning geschikt is voor het installeren van een warmtepomp. We geven een overzicht van de huidige wetgeving, de technische eisen, en de invloed op bouwkosten en woningwaarden.

Inleiding

De overgang van gasgebruik naar duurzame energiebronnen is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse klimaatstrategie. Om dit proces te versnellen, heeft de overheid besloten om in nieuwbouw en bij vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp of een volledig elektrische warmtepomp verplicht te maken. De reden achter deze keuze is het verminderen van de afhankelijkheid van aardgas en het verlagen van CO₂-uitstoot.

Toch is het niet voor alle woningen mogelijk om een warmtepomp te installeren. Daarom zijn er uitzonderingen op de verplichting. Deze uitzonderingen kunnen technische, economische of culturele oorzaken hebben, zoals ongeschiktheid van de woning, hoge kosten, of het behoud van monumentale eigenschappen.

In dit artikel onderzoeken we of het mogelijk is om de verplichte warmtepomp te weigeren, wat de voorwaarden zijn voor een geschikte woning, en welke alternatieven er zijn voor huiseigenaren die geen warmtepomp willen of kunnen installeren.

De verplichting van een warmtepomp

Nieuwbouw

Sinds 2023 is het in Nederland verplicht om een warmtepomp te installeren in nieuwbouwwoningen. Deze warmtepomp moet minimaal een hybride warmtepomp zijn, wat betekent dat het een combinatie is van een warmtepomp en een cv-ketel. De overheid streeft naar een toekomst waarin Nederlandse woningen volledig op hernieuwbare energie draaien, zoals zonnepanelen en warmtepompen.

Renovatie en vervanging van een cv-ketel

Vanaf 2026 wordt het verplicht om bij de vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp, een volledig elektrische warmtepomp, of aansluiting op een warmtenet te kiezen. Deze verplichting geldt echter niet voor alle woningen. Er zijn uitzonderingen op de verplichting, die we later in het artikel bespreken.

Is het mogelijk om de verplichte warmtepomp te weigeren?

In principe is het niet mogelijk om de verplichte warmtepomp te weigeren, aangezien deze verplichting vastgelegd is in de wetgeving. Echter, er zijn wel uitzonderingen waarbij het niet verplicht is om een warmtepomp te installeren. Deze uitzonderingen zijn niet automatisch toegestaan, maar moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen.

De overheid stelt duidelijke richtlijnen op voor welke situaties als uitzondering kunnen gelden. Deze uitzonderingen zijn meestal van technische aard, maar kunnen ook economische of historische redenen zijn.

Uitzonderingen op de verplichting

1. Technisch onmogelijk

Een warmtepomp is technisch niet altijd mogelijk om te installeren. Dit kan het geval zijn bij woningen met beperkte ruimte, bijvoorbeeld in een oude woonwijk waar er weinig bouwruimte is. Daarnaast is er een risico op geluidsoverlast, vooral bij lucht-water warmtepompen, die relatief luidruchtig zijn.

In dergelijke gevallen is het niet verplicht om een warmtepomp te installeren. Echter, dit moet door een professional worden beoordeeld. Het is niet mogelijk voor de eigenaar zelf om deze uitzondering in te roepen.

2. Monumentale woningen

Voor monumentale woningen gelden speciale regels. Het is mogelijk dat het installeren van een warmtepomp de historische of culturele waarde van het pand aantast. In dat geval is het niet verplicht om een warmtepomp te installeren.

De uitzondering voor monumentale woningen is afhankelijk van de evaluatie door de gemeente of een bevoegd instantie. Het is belangrijk om hierbij goed te informeren en eventuele voorwaarden te begrijpen.

3. Zeer energiezuinige woningen

Woningen die al extreem energiezuinig zijn, zoals passiefhuizen of woningen met een energielabel A++++, zijn ook niet verplicht om een warmtepomp te installeren. De toegevoegde waarde van een warmtepomp is in deze gevallen gering, omdat het energieverbruik al zo laag is.

Owneers van dergelijke woningen moeten echter wel kunnen aantonen dat hun woning aan strenge eisen voldoet. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden via een energiecontrole of certificering.

4. Hoge kosten of lange terugverdientijd

In sommige gevallen zijn de kosten van het installeren van een warmtepomp zo hoog dat het ongekend duur is in verhouding tot de waarde van de woning. Dit kan het geval zijn bij woningen die al oud zijn of waarvan de marktwaarde laag is. In dergelijke gevallen kan een uitzondering worden gemaakt.

Echter, deze uitzondering moet goed onderbouwd worden. Het is niet voldoende om simpelweg te stellen dat het duur is. Er moet een duidelijke reden zijn waarom de investering onverhoudings hoog is in vergelijking tot de opbrengst.

5. Alternatieven voor de cv-ketel

Naast de warmtepomp zijn er ook andere opties voor de vervanging van een cv-ketel. Deze alternatieven zijn:

Een volledig elektrische warmtepomp
Aansluiting op een warmtenet
Een hybride warmtepomp

Als een woning aansluiting heeft op een warmtenet, is het niet verplicht om een warmtepomp te installeren. Dit geldt zolang de aansluiting op het warmtenet voldoende is om de verwarming en het sanitair warm water te leveren.

Voorwaarden voor een geschikte woning

Voordat een warmtepomp kan worden geïnstalleerd, moet de woning aan bepaalde voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden zijn niet alleen van technische aard, maar ook van functionele en logistieke aard.

1. Goede isolatie

Een warmtepomp werkt het beste in een goed geïsoleerde woning. De isolatie moet minimaal onder de K40-waarde liggen. Dit betekent dat het huis niet te veel energie verliest via muren, daken of ramen. Een slecht geïsoleerde woning vereist een grotere warmtepomp, wat de kosten verhoogt.

2. Lage temperatuurverwarming

Een warmtepomp werkt op lage temperatuur, wat betekent dat de verwarmingssystemen zoals radiatoren of vloerverwarming speciaal ontworpen moeten zijn voor lage temperatuur. Vloerverwarming is bijvoorbeeld zeer geschikt voor gebruik met een warmtepomp, omdat het over een groter oppervlak warmte kan verdelen.

3. Ruimte voor de warmtepomp

Een elektrische warmtepomp is groter dan een traditionele cv-ketel. Daarom is het belangrijk om voldoende ruimte te hebben voor de installatie. Meestal wordt de warmtepomp op de plek geplaatst waar de oude cv-ketel stond. Echter, in sommige woningen is er gewoonweg geen ruimte voor het installeren van een warmtepomp.

4. Geluidsoverlast

Bij lucht-water warmtepompen kan het geluidsniveau behoorlijk hoog zijn. Dit is vooral het geval bij de buitenunit, waar een ventilator draait om warmte uit de lucht te halen. In dichtbevolkte woonwijken of in buurt van scholen of woningen met slapende bewoners kan dit leiden tot klachten over geluidsoverlast.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen die geschikt zijn voor gebruik in nieuwbouw of renovatie. De keuze voor een bepaalde warmtepomp hangt af van de beschikbare ruimte, het type woning, en de verwachtingen van de eigenaar.

1. Hybride warmtepomp

De hybride warmtepomp is een combinatie van een lucht-water warmtepomp en een cv-ketel. Op dagelijkse basis gebruikt de warmtepomp elektriciteit om het huis te verwarmen, maar in koude weken of bij plotselinge behoefte aan warmte springt de cv-ketel bij. Daarnaast zorgt de cv-ketel ook voor het aanmaken van sanitair warm water.

De hybride warmtepomp is de meest verplichte optie, aangezien deze relatief efficiënt is en minder afhankelijk is van elektriciteit dan een volledig elektrische warmtepomp.

2. Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en brengt deze via een waterleiding naar het verwarmingssysteem in het huis. Deze warmtepomp is goed geschikt voor woningen met vloerverwarming of grote radiatoren. Echter, deze warmtepomp is relatief luidruchtig, wat een nadeel kan zijn in dichtbevolkte wijk.

3. Geothermische warmtepomp

De geothermische warmtepomp haalt warmte uit de grond of het grondwater. Deze warmtepomp is de meest efficiënte optie, maar ook de duurste. Het installeren van een geothermische warmtepomp vereist het booren van gaten tot 80 meter diep of het leggen van horizontale leidingen op 1,5 meter diepte. Deze warmtepomp is ideaal voor woningen met vloerverwarming.

Wachttijden en personeelstekort

Een van de grote uitdagingen bij de opmars van warmtepompen is het personeelstekort in de installatiebranche. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) kan het personeelstekort zich verdubbelen tot 40.000 installateurs in de komende jaren. Dit kan leiden tot wachttijden van meerdere maanden, vooral bij hybride warmtepompen die verplicht worden in 2026.

Hoewel de huidige wachttijden vanwege de hoge vraag kunnen lopen tot een jaar, verwacht Techniek Nederland dat deze wachttijden in 2026 zullen verminderen. Dit wordt onder andere bereikt door het opleiden van nieuwe installateurs en het versnellen van het aanvragen van subsidies.

Invloed op bouwkosten en woningwaarde

Het installeren van een warmtepomp heeft een directe invloed op de bouwkosten van een woning. Een hybride warmtepomp kost gemiddeld tussen de €10.000 en €15.000, afhankelijk van de grootte van de woning en de specificaties van het systeem. Een geothermische warmtepomp is aanzienlijk duurder, met kosten die tot €30.000 kunnen oplopen.

Echter, de overheid biedt subsidies aan om de aanschaf van een warmtepomp gunstiger te maken. Tot 2030 is er een subsidie voor woningeigenaren die een duurzame warmte-installatie kiezen. Deze subsidies kunnen tot 30% van de kosten dekken.

Ook heeft de installatie van een warmtepomp een positieve invloed op de woningwaarde. In de toekomst zullen woningen met een duurzame warmte-installatie sneller verkoopbaar zijn en een hogere waarde hebben dan woningen zonder. Dit geldt vooral in steden en wijk waar duurzame energie een belangrijk onderdeel is van de woningmarkt.

Alternatieve oplossingen

Hoewel de warmtepomp de verplichte optie is, zijn er ook andere alternatieven voor huiseigenaren die niet willen of kunnen kiezen voor een warmtepomp.

1. Aansluiting op een warmtenet

Aansluiting op een warmtenet is een duurzame en efficiënte oplossing, vooral in stedelijke gebieden waar het warmtenet al bestaat. Echter, de aansluitkosten kunnen behoorlijk hoog zijn, vooral voor woningen die nog niet aangesloten zijn.

2. Volledig elektrische warmtepomp

Een volledig elektrische warmtepomp is een alternatief voor een hybride warmtepomp. Dit type warmtepomp gebruikt alleen elektriciteit om het huis te verwarmen en het sanitair warm water aan te maken. Het heeft geen cv-ketel nodig, wat het systeem eenvoudiger en efficiënter maakt.

Een nadeel van een volledig elektrische warmtepomp is dat het meer elektriciteit verbruikt dan een hybride warmtepomp, vooral in koude weken. Dit kan leiden tot hogere energierekeningen, afhankelijk van de prijs van elektriciteit.

Conclusie

De verplichte installatie van een warmtepomp in nieuwbouw en bij vervanging van een cv-ketel is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse klimaatstrategie. Hoewel het niet mogelijk is om deze verplichting in de meeste gevallen te weigeren, zijn er wel uitzonderingen. Deze uitzonderingen zijn meestal van technische, economische of culturele aard en moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen.

Het is belangrijk om vooraf te bepalen of je woning geschikt is voor een warmtepomp en welke soort warmtepomp het beste werkt in jouw situatie. Daarnaast zijn er subsidies beschikbaar om de aanschaf van een warmtepomp gunstiger te maken, wat de kosten voor woningeigenaren kan verlagen.

Hoewel er een aantal uitdagingen zijn, zoals het personeelstekort en de wachttijden, verwacht de overheid dat deze problemen in de komende jaren zullen worden opgelost. In de toekomst zullen woningen met een warmtepomp of aansluiting op een warmtenet sneller verkoopbaar zijn en een hogere waarde hebben.

Voor huiseigenaren die niet willen of kunnen kiezen voor een warmtepomp zijn er ook alternatieve oplossingen beschikbaar, zoals aansluiting op een warmtenet of een volledig elektrische warmtepomp. Het is belangrijk om deze opties goed te overwegen en eventueel advies in te winnen bij een professional.