Is een warmtepomp verplicht of niet? Inzicht en keuzes voor woningeigenaren in 2025

De discussie over de toekomst van warmtepompen in Nederland is in volle gang. Vanaf 2026 wordt een warmtepomp verplicht wanneer een traditionele cv-ketel vervangen wordt. Echter, de wetgeving en praktijk blijven veranderlijk, en niet iedere woning of situatie is hetzelfde. Voor woningeigenaren is het belangrijk om duidelijkheid te krijgen over de verplichtingen, uitzonderingen en technische haalbaarheid. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de huidige situatie in 2025, de verplichtingen vanaf 2026, de geschiktheid van woningen voor een warmtepomp en de mogelijke invloed van combinaties met zonnepanelen of warmtenetten.

De huidige wetgeving in 2025

In 2025 geldt er geen wettelijke verplichting om een warmtepomp te installeren. Echter, er zijn duidelijke signalen vanuit de overheid dat het gebruik van duurzame verwarmingssystemen in de toekomst verplicht zal worden. Deze verplichting komt vooral tot uiting bij de vervanging van een traditionele cv-ketel. De focus ligt op het verlagen van CO2-uitstoot en het verplaatsen van energiegebruik naar duurzame bronnen.

Verplichting bij vervanging van cv-ketel vanaf 2026

Vanaf 2026 is er een voorlopig kabinetbesluit dat bepaalt dat bij vervanging van een traditionele cv-ketel standaard een (hybride) warmtepomp geïnstalleerd dient te worden. Echter, in 2025 is het besluit van het nieuwe kabinet nog niet definitief vastgesteld, waardoor de verplichting voor het moment niet van kracht is. In de praktijk betekent dit dat woningeigenaren voor 2026 nog steeds vrije keuze hebben bij de vervanging van hun verwarmingsinstallatie.

Deze regel geldt voor alle woningen en gebouwen waar nu nog een gasgestookte cv-ketel aanwezig is. Dit betreft zowel particuliere huiseigenaren, huurwoningen en bedrijfspanden. Voor bedrijven met kleinere gebouwen zoals winkels of kantoren gelden vergelijkbare regels. Grotere installaties of collectieve verwarmingssystemen vallen buiten deze specifieke verplichting, maar kunnen onder andere energieregels vallen.

Uitzonderingen: wanneer is een warmtepomp niet verplicht?

Hoewel de verplichting bij vervanging van een cv-ketel in 2026 ingaat, zijn er uitzonderingen. Deze uitzonderingen zijn wettelijk ingebouwd en gelden voor situaties waarin het technisch of praktisch niet mogelijk is om een warmtepomp te installeren. Denk hierbij aan woningen met monumentale waarde, beperkte ruimte, of problemen met isolatie of ventilatie.

Om deze uitzondering te kunnen aangrepen, moet de eigenaar een gevalideerd maatwerkadvies laten uitvoeren door een erkend energieadviseur. Dit advies dient aan te tonen dat de woning niet geschikt is voor een warmtepomp. Factoren die meespelen zijn bijvoorbeeld geluidsrestricties, onvoldoende ventilatiemogelijkheden of problemen met isolatie.

De wetgeving kijkt hierbij naar de specifieke situatie per woning, en er is geen "one-size-fits-all" benadering. Dit maakt het belangrijk om een maatwerkadvies in te houden bij twijfel of als je woning niet voorzien is voor een volledige warmtepompinstallatie.

Geschiktheid van je woning voor een warmtepomp

Een belangrijk aspect bij de overgang naar een warmtepomp is of de woning technisch geschikt is voor deze verwarmingsmethode. Warmtepompen werken met een verwarmingstemperatuur van maximaal 45 tot 55 graden, terwijl traditionele cv-ketels werken met temperaturen van 60 tot 80 graden. Dit betekent dat het huis goed geïsoleerd moet zijn om voldoende warmte te behouden bij deze lagere temperatuur.

Isolatie-eisen

Minimaal is een redelijke tot goede isolatie vereist. Dit betekent:

• Dakisolatie: minimaal 8 tot 12 cm dik, Rc-waarde van minstens 2,5.
• Spouwmuur of dubbeldikke muren: geïsoleerd.
• Vloerisolatie: minimaal 8 tot 12 cm dik.
• Rameien: HR++ glas of beter.

Deze eisen zijn nodig om ervoor te zorgen dat een warmtepomp effectief kan functioneren. In woningen met slechte of matige isolatie is het aanbevolen om eerst isolatieverbeteringen uit te voeren, of om over te gaan op een hybride warmtepomp die gedeeltelijk werkt met een traditionele cv-ketel.

Afgiftesystemen

Het type afgiftesysteem is ook belangrijk. Een warmtepomp werkt het best met:

• Vloerverwarming: dit is het meest efficiënte systeem voor warmtepompen.
• Radiatoren met lage watertemperaturen: ook geschikt, maar vereisen soms aanpassingen.
• Wandverwarming: minder gebruikelijk, maar mogelijk bij bepaalde modellen.

Voor woningen met standaard radiatoren die niet ontworpen zijn voor lage watertemperaturen, kan een hybride warmtepomp een betere oplossing zijn. Deze systeem combineert een warmtepomp met een traditionele cv-ketel, zodat het warme water bij kouder weer kan worden aangevuld.

Ventilatie

Ventilatie speelt een belangrijke rol in de efficiëntie van een warmtepomp. In goed geïsoleerde woningen is balansventilatie met warmteterugwinning ideaal. Dit zorgt ervoor dat voldoende frisse lucht binnenkomt zonder dat er te veel warmte verloren gaat. In woningen zonder efficiënt ventilatiesysteem kan een warmtepomp minder effectief zijn, en kunnen er ook vochtproblemen ontstaan.

Hybride versus volledige warmtepomp

Er zijn twee hoofdtypen warmtepompen die voor de woning gebruikt kunnen worden: hybride en volledig elektrische warmtepompen.

Volledige elektrische warmtepomp

Een all-electric warmtepomp werkt volledig op elektriciteit en vervangt de traditionele cv-ketel volledig. Deze oplossing is ideaal voor woningen die goed geïsoleerd zijn en een efficiënt afgiftesysteem hebben. Een volledige warmtepomp is toekomstbestendig, vooral wanneer deze in combinatie wordt gebruikt met zonnepanelen en eventueel een batterij. Dit zorgt voor een hoge mate van energieonafhankelijkheid en lagere energiekosten.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele cv-ketel. De warmtepomp zorgt voor de verwarming in de meeste perioden, terwijl de cv-ketel alleen ingelegd wordt bij extreme koudte of voor het aanmaken van warm tapwater. Deze oplossing is vaak eenvoudiger te installeren en geschikt voor woningen met minder optimale isolatie of afgiftesystemen. Het nadeil is dat er toch gebruik gemaakt wordt van fossiele brandstoffen, al is dit beperkt.

Invloed van zonnepanelen en warmtenetten

Zonnepanelen en batterijen

Een warmtepomp is een slimme investering, maar de werkelijke voordelen zijn groter wanneer deze gecombineerd wordt met zonnepanelen. Dit zorgt voor lokale opwekking van energie en vermindert de afhankelijkheid van energieleveranciers. Met een batterij is het zelfs mogelijk om stroom op te slaan en te gebruiken op momenten dat de zonnepanelen niet op volle kracht werken.

De combinatie van warmtepomp, zonnepanelen en batterij zorgt voor een duurzame, toekomstbestendige oplossing die ook financieel rendabel is in de lange termijn. Deze oplossing is vooral geschikt voor woningen die goed geïsoleerd zijn en waar voldoende zonlicht beschikbaar is voor de zonnepanelen.

Warmtenetten

In sommige situaties is het niet nodig om een warmtepomp te installeren. Bijvoorbeeld wanneer een woning binnenkort wordt aangesloten op een warmtenet. In dat geval wordt de woning en het sanitair water verwarmd met restwarmte uit de industrie, afvalverbranding, geothermie of biomassa. Dit zorgt voor een CO2-uitstootreductie van tot 70%.

De aansluiting op een warmtenet is een alternatief voor individuele warmtepompen, en de beslissing of een woning op zo’n net aangesloten wordt, ligt bij de gemeente. De kosten voor een aansluiting mogen wettelijk gezien niet hoger zijn dan de kosten voor een nieuwe hoogrendementsketel. Bovendien kan er in sommige gevallen subsidie beschikbaar komen voor de aansluiting.

Kosten en subsidies

De investering in een warmtepomp is aanzienlijk, maar er zijn subsidies beschikbaar om deze transitie te ondersteunen. De kosten variëren afhankelijk van het type warmtepomp en de situatie van de woning.

Hybride warmtepomp

• Prijs: ca. € 5.000 – € 9.000 (excl. btw en inclusief plaatsing).
• Subsidies: meestal via de Stuurgroep Warmte, de klimaatinvesteringen of via lokale regelgeving.

Geothermische warmtepomp

• Prijs: ca. € 20.000 – € 30.000 (excl. btw en inclusief plaatsing).
• Subsidies: vaak gunstig, vooral bij nieuwbouwprojecten.

Warmtenet

• Prijs: afhankelijk van de aansluiting en de locatie.
• Subsidies: mogelijk, afhankelijk van de gemeente en de beschikbare regelgeving.

De exacte subsidies en aansluitingskosten zijn meestal afhankelijk van de locatie, de type woning en de keuze voor het type verwarming. Het is daarom aan te raden om een offerte aan te vragen bij meerdere installateurs en advies te zoeken bij een erkend energieadviseur.

Conclusie

De beslissing om een warmtepomp te installeren hangt af van meerdere factoren, waaronder de situatie van de woning, de isolatie, de verwachtingen van de wetgeving en de financiële mogelijkheden. In 2025 is de verplichting om een warmtepomp te installeren nog niet van kracht, maar vanaf 2026 wordt dit wettelijk verplicht bij vervanging van een cv-ketel. Echter, er zijn uitzonderingen voor woningen waar het technisch of praktisch niet mogelijk is om een warmtepomp te installeren.

Voor woningeigenaren is het belangrijk om te weten of hun woning geschikt is voor een warmtepomp. Minimaal is redelijke tot goede isolatie vereist, en het afgiftesysteem moet afgestemd zijn op lage watertemperaturen. In woningen met minder optimale voorwaarden kan een hybride warmtepomp een betere oplossing zijn.

De combinatie van warmtepomp, zonnepanelen en batterij is toekomstbestendig en rendabel, maar vereist een grotere investering. Een aansluiting op een warmtenet is een alternatief voor individuele warmtepompen, en kan een gunstige oplossing zijn in bepaalde regio’s.

De overgang naar duurzame verwarming is een belangrijke stap in de strijd tegen klimaatverandering, en voor woningeigenaren is het nu belangrijk om voorbereid te zijn op de veranderingen die in de toekomst komen.

Bronnen

1. Elite Klimaat – Warmtepomp wetgeving 2025
2. Warmtepompen Advies – Is een warmtepomp verplicht?
3. Milieucentraal – Volledige warmtepomp