Warmtepompen in de woningbouw: Do’s en don’ts voor ontwikkelaars

Published by Redactie on oktober 7, 2025 | Category warmtepomp

De woningbouwsector staat op de rand van een energietransitie. Het klimaatbeleid en de wettelijke verplichtingen dwingen ontwikkelaars en woningbouwbedrijven ertoe om duurzame oplossingen in te zetten bij nieuwbouwprojecten. Een van de meest veelbelovende technologieën is de warmtepomp. Deze technologie kan zowel bijdragen aan het verlagen van CO2-uitstoot als het creëren van comfortabele woningen. Toch zijn er een aantal belangrijke overwegingen die ontwikkelaars in acht moeten nemen. In dit artikel bespreken we op basis van concrete informatie de do’s en don’ts bij het inzetten van warmtepompen in de woningbouw, met een focus op technische, bouwkundige en praktische aspecten.

Inleiding

De inzet van warmtepompen in de woningbouw is sinds enkele jaren een prioriteit geworden. In 2011 publiceerde het Lente-akkoord een document met de titel “De do’s and don’ts voor ontwikkelaars”, waarin specifiek aandacht is voor warmtepompen als duurzame verwarmingsoplossing voor woningen. Deze publicatie is een belangrijke bron van richtlijnen en aanbevelingen voor ontwikkelaars.

Een warmtepomp werkt door warmte op te nemen uit een energiebron (zoals lucht, grond of water) en deze te gebruiken voor verwarmingsdoeleinden. De efficiëntie van een warmtepomp wordt gemeten in de COP (Coefficient of Performance), die aangeeft hoeveel warmte wordt geleverd per eenheid elektriciteit die wordt verbruikt. Een hogere COP betekent dus een efficiëntere warmtepompinstallatie.

De keuze voor een warmtepomp heeft ook directe invloed op het bouwkundige ontwerp van een woning. De afgiftesystemen moeten namelijk compatibel zijn met de lage afgifte temperaturen die warmtepompen vereisen. Dit maakt het essentieel om vanaf het begin van een bouwproject te overwegen hoe het verwarmingssysteem in het ontwerp is opgenomen.

Do’s voor ontwikkelaars

1. Kies voor laagtemperatuur afgiftesystemen

Een warmtepomp werkt meest efficiënt bij lage afgifte temperaturen. Dit betekent dat het verwarmingssysteem zorg moet dragen voor een klein verschil tussen de bron- en doeltemperatuur. Vloerverwarming is daarom de meest geschikte oplossing, evenals lage-temperatuur radiatoren (LT-radiatoren) of convectoren. In bestaande woningen met klassieke radiatoren is het vaak niet mogelijk om direct een CV-ketel te vervangen door een warmtepomp, omdat het afgiftesysteem dan niet optimaal is afgestemd op de technologie.

Voor nieuwbouwprojecten geldt: kies vanaf het ontwerpstadium voor een afgiftesysteem dat geschikt is voor warmtepompen. Dit zorgt voor een beter rendement en lagere energiekosten over de levensduur van de woning.

2. Bereken het benodigde vermogen nauwkeurig

Het benodigde warmtevermogen voor een warmtepompinstallatie hangt af van de grootte van de woning, de isolatie en de verwachtingen rondom de verwarmingstemperaturen. In de praktijk wordt vaak 80% van het benodigde warmtevermogen ingezet als warmtepompvermogen. Dit houdt in dat de warmtepomp circa 97% van de jaarvermogenbehoefte dekt, terwijl een elektrisch element voor de overige 3% zorgt. Deze aanpak voorkomt dat de warmtepomp te vaak pindelt en zorgt voor een betere kosten/baten-balance.

Bijvoorbeeld: voor een woning van 180 m² is het benodigde vermogen circa 7920 watt. Als een bodemwarmtepomp wordt ingezet met een Betafactor van 0,8, dan is het benodigde warmtepompvermogen 6300 watt.

3. Combineer met warmtepompspecifieke boilers

Tapwaterverwarming met een warmtepomp vereist een specifiek ontwerp van de boiler. Een warmtepomp heeft namelijk een veel lager elektrisch vermogen dan een HR-CV-ketel. Als je bijvoorbeeld gewend was om een 35 kW CV-ketel te gebruiken voor het verwarmen van tapwater, dan zal een warmtepomp dit met bijvoorbeeld 12 kW doen. Dit betekent dat je een groter volume warm water op voorraad moet hebben om aan comfortebehoefte te voldoen.

Daarom is het belangrijk om boilers te kiezen die specifiek ontworpen zijn voor warmtepompen. De boiler moet in staat zijn om het water op te warmen tot ongeveer 55°C, met een extra elektrisch element om legionella te voorkomen (65°C per week).

4. Overweeg hybride systemen

In sommige situaties kan een hybride systeem het beste resultaat opleveren. Dit is een combinatie van meerdere verwarmingsmethoden, zoals een lucht/water warmtepomp en een aardgasbrander. Dit type systeem is vooral geschikt voor situaties waarin de warmtepomp niet voldoende warmte kan leveren bij extreme koude temperaturen.

Hybride systemen kunnen ook worden aangevuld met R+ (Renewable + / Regeneration +), wat inhoudt dat er extra energiebronnen worden ingezet om het rendement verder te verbeteren.

5. Zorg voor goede luchtruwheid en ventilatie

Een warmtepomp die gebruik maakt van ventilatielucht is een efficiënte manier om warmte te recupereren uit de afgezogen lucht in een woning. Dit type warmtepomp is vooral geschikt voor het opwarmen van tapwater, omdat het beschikbare vermogen beperkt is. Het is echter belangrijk dat de ventilatieinstallatie goed is ontworpen en dat er voldoende luchtruwheid is in de woning, zodat er geen onnodige energieverliezen optreden.

6. Reken met het energiebudget van de woning

Bij het ontwerp van een woning is het belangrijk om rekening te houden met het totale energiebudget. De inzet van een warmtepomp kan een aanzienlijke invloed hebben op het energieverbruik van het hele woningbouwproject. Het is daarom raadzaam om vanaf het begin te berekenen hoeveel elektriciteit beschikbaar zal zijn voor de warmtepomp, en of de installatie voldoet aan de EPC-standaarden.

7. Zorg voor voldoende ruimte voor de installatie

Een warmtepompinstallatie vereist voldoende ruimte voor zowel de binnen- als buitenunit. Dit is vooral belangrijk bij het ontwerp van nieuwbouwwijken, waar de ruimtelijke inzet van warmtepompen kan worden geoptimaliseerd. Bijvoorbeeld in een nieuwbouwproject met 180 m² woning is voldoende ruimte nodig voor de installatie van een bodemwarmtepomp.

Don’ts voor ontwikkelaars

1. Verwissel een CV-ketel door een warmtepomp zonder technisch advies

Een van de grootste fouten die ontwikkelaars kunnen maken, is om simpelweg een HR-CV-ketel te vervangen door een warmtepomp zonder technisch advies te zoeken. Zoals hierboven vermeld, is het afgiftesysteem cruciaal voor het efficiënte functioneren van een warmtepomp. In bestaande woningen met klassieke radiatoren is dit vaak niet haalbaar zonder aanpassingen aan het verwarmingssysteem.

Het is daarom belangrijk om de installateur of vloerverwarmingsspecialist bij te betrekken bij het ontwerp en de installatie van een warmtepomp.

2. Vergeet het warmteverlies in het ontwerp

Een warmtepomp is het meest efficiënt wanneer het warmteverlies van de woning zo laag mogelijk is. Dit betekent dat het is belangrijk om tijdens het ontwerp van de woning zorg te dragen voor een goede isolatie, luchtruwheid en een efficiënte ventilatieinstallatie. Als deze aspecten worden overgeslagen, kan het rendement van de warmtepomp sterk dalen.

3. Zorg niet voor voldoende elektriciteitsaansluiting

Aangezien een warmtepomp afhankelijk is van elektriciteit, is het belangrijk om bij nieuwbouwprojecten rekening te houden met de benodigde elektriciteitsaansluiting. De elektriciteitsleiding moet voldoen aan de verwachtingen rondom het elektrisch vermogen van de warmtepompinstallatie.

4. Gebruik geen ongeschikte energiebronnen

Niet elke warmtepomp is geschikt voor elk type energiebron. De keuze voor de juiste energiebron (zoals grondwater, buitenlucht of ventilatielucht) is afhankelijk van de locatie van de woning en het klimaat in de regio. Het is belangrijk om zorgvuldig te kiezen voor een energiebron die optimaal is voor de specifieke situatie van het bouwproject.

5. Vergeet de aansluiting op het warmtenet

Als in een wijk reeds een warmtenet is aanwezig of gepland, kan het zinvol zijn om hier gebruik van te maken. Een warmtenet kan in combinatie met een warmtepomp tot een efficiënter systeem leiden. Het is daarom belangrijk om bij nieuwbouwprojecten te controleren of er mogelijkheden zijn voor een aansluiting op een warmtenet, en zo ja, dit te betrekken in het ontwerp.

Conclusie

Warmtepompen zijn een veelbelovende technologie voor de woningbouwsector. Ze bieden een duurzame en efficiënte manier om woningen te verwarmen, zolang ze correct worden ingezet. Voor ontwikkelaars is het essentieel om vanaf het begin van een bouwproject rekening te houden met technische, bouwkundige en energieaspecten die van invloed zijn op de efficiëntie van de warmtepomp.

Door te kiezen voor laagtemperatuur afgiftesystemen, nauwkeurige vermogensberekeningen, geschikte boilers en hybride systemen, kan een warmtepompinstallatie optimaal worden ingezet. Aan de andere kant moeten ontwikkelaars zich bewust zijn van mogelijke valkuilen, zoals het vervangen van een CV-ketel zonder technisch advies, het negeren van warmteverlies en het ontbreken van voldoende elektriciteitsaansluiting.

In de komende jaren zal de inzet van warmtepompen waarschijnlijk nog verder toenemen, zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten. Voor ontwikkelaars is het daarom belangrijk om deze technologie goed te begrijpen en te integreren in hun bouwstrategie.