Verwarmen zonder ketel of warmtepomp: Een praktische benadering zoals bij Joost Straat

Published by Redactie on oktober 20, 2025 | Category warmtepomp

Vooral in een tijd van stijgende energiekosten en klimaatdoelstellingen die aanzet geven tot energieflexible en koolstofarme gebouwen, zoekt het steeds minder wonendeel in op richting van oplossingen die niet afhangen van klassieke verwarmingsmethoden. Zoals in het bestuderen van Joost Straat’s ervaring in Veenendaal blijkt, is een woning te ontwerpen – en te bouwen – die geen enkel verbruik van aardgas of gebruik van warmtepompen vereist. Verwarmen en koelen in zo’n woning verloopt dan via passieve technieken, slimme ventilatie en zonne-energie.

In dit artikel wordt ingegaan op de aanpak van Joost Straat, hoofd in de duurzamere verduurzamingsbedrijf INNAX. We lichten de constructieve methode achter een “energiepositieve woning” toe, aangevuld met een analyserend blik op de technisch relevante maatregelen die hierin worden toegepast. En we geven ook perspectief op hoe dergelijke oplossingen een rol kunnen spelen in de toekomstige woningbouw in Nederland, zeker bij de doelstelling om eind jaren 2040 vrijwel volledig verder te zetten met de gasafhankelijkheid van huizen.

Een woning zonder verwarming

Aanleiding tot een radicale keuze

Joost Straat koos bewust ervoor om bij de bouw van zijn eigen woning af te zien van een ketel-installatie of warmtepomp. Hij wilde met zijn keuze een praktisch voorbeeld geven van hoe het mogelijk is om een huis te ontwerpen dat op eigen energie werkt, inclusief comfortabel te kunnen verblijven op iedere seconde van het jaar. Dit is niet louter emotioneel of filosofisch, maar ook technisch mogelijk, zolang je rekening houdt met de fundamentele constructieve maatregelen waarbinnen passieve ventilatie, luchtdichtheid en zonnepanelen het centrale bestanddeel vormen.

Zijn beslissing werd grotendeels beïnvloed door een bezoek aan het Nationale Duurzame Huizenroute-voorbeeld uit 2017. Daar ontmoette Straat een kennis met een woning die geen enkel verwarmingsaparaat bevatte. Niettegenstaande die afwezigheid van verwarming – en het wintertij – had het huis een constante temperatuur gehandhaafde, waardoor Straat wist dat dit een haalbare oplossing was.

Hoe is verwarming mogelijk zonder verwarmingsapparatuur?

In het geval van Joost Straat is er in de winter geen gebruik gemaakt van verwarmingssystemen die energie verbruiken. De basis van zijn aanmerking ligt in bijzonder goede isolatie van zowel muren, vloeren als daken. Bijgevolg is het verlies aan warmte binnen de woning gering aan te merken. In combinatie met luchtdicht bouwen, wordt het binnenklimaat behouden, zonder het noodzakelijk te maken om een centrale verwarming op te nemen.

Naast isolatie en luchtdichtheid zorgt het gecontroleerde ventilatiesysteem met warmteopslag via wtw (warmte teruggewonnen ventilatie) ervoor dat er sprake is van een behaaglijk klimaat. Zonder dat een ketel nodig is worden de ruimtes warm gehouden. De wtw is in dit geval cruciaal, gezien het ervoor zorgt dat de warmte die door beweging of zonnestraal invloedt wordt behouden, en niet slechts onherroepelijk verloren gaat.

Geen koeling nodig – of toch?

In tegenstelling tot de wintersituatie, is de uitdaging bij het realiseren van een energiepositieve woning eerder liggen bij de zomerse temperatuurbeheersing. Het risico op oververhitting in een goed geïsoleerd huis is een bekend risico, vooral in combinatie met uitstekende isolatie en lage luchtverlies. Oververhitting kan leiden tot oncomfortabele omstandigheden, vooral bij langere duur van volledige zonnestraling in west- of oostgeoriënteerde huizen, of bij zware constructies met hoge warmteopslag.

Wat deed Joost Straat om koeling te realiseren?

Om koeling te behalen zonder klassieke cooling-systemen gebruikte Straat nachtkoeling, een methode waarbij 's nachts frisse lucht via een goed geïsoleerd of gestructureerd huisechte wordt aangebracht, waardoor de binnenruimtes worden afgekoeld. Omdat bij zijn woning de luchtbehandeling op een zeer beheerste (luchtdichte) manier wordt uitgevoerd, is het mogelijk om de temperatuur ook 's nachts te optimaliseren door bewust frisse lucht te pumpen via het ventilatiesysteem.

Naast de wtw is ook gebruik gemaakt van uitstekende zonwering door aanpassingen aan het ontwerp van het dak. Een overhangt afhankelijk van de zonnestand – breed in de zomer en smal in de winter – zorgt ervoor dat grote hoeveelheden zonnestraling in het zomermaand vermeden worden, waarmee daarmee een temperatuursstijging verloren blijft. In de winter betreedt meer zonnestraling wel de woning, wat een positieve effect heeft op het temperatuurstaand.

Een belangrijke beslissing was ook om de zachte optie van weinig ramen te kiezen aan de zonnige kant van het huis. Door het verminderen van ramenzijde, werd de kans op overheating verlaagd. Deze aanpassingen – in het teken van passieve strategieën – maakten het uiteindelijk mogelijk om geen klassieke koeling installatie nodig te hebben.

Zonnepanelen als centrale energiegenerator

De meest essentiële aandachtspunt in de aanpak van Straat is de self-generation of elektriciteit. Zijn woning is voorzien van een uitgebreid systeem van zonnepanelen dat volledig voldoet aan de energiebehoefte. Niet alleen bij verwarming of koeling, maar ook bij het tapwater – normaal een energieintensieve taak wanneer klassieke verwarmingsmethoden worden gebruikt – is het gebruik van zonnepanelen met een elektrische boiler of warmtepomp voldoende om de warmte te genereren.

De zelfstroomopbrengst kan op dit punt worden opgevat als "groen en autonoom" en met het bijkomend voordeel dat een energiepositieve woning energie kan genereren die verder opgeslagen of terugverkocht kan worden in het net (slechts indien wenselijk). Hoewel Straat geen gebruik maakt van die teruglevering, blijft het zijn streefdoel om overmaat aan energie te genereren en dit als toekomstige optie beschikbaar te stellen.

De invloed van zonnepanelen in de woning is dus duidelijk, en de aanpak van Straat illustreert hoe het mogelijk is om een huis volledig op stroom te laten werken, inclusief het warm maken van het water. Dit is een zichtbaar voordeel van de opbrengst van zonnepanelen op een goed ontworpen woning, waarbij ook het waterverbruik kan worden behaaglijk en schone energie.

Constructieve specificaties onderbouwen het concept

Overzicht van technische maatregelen

Het huurmodel dat Straat ontworpen heeft, is een klap van de gebruikelijk denkmodellen binnen de huidige woningbouwsector. Om de technisch onderbouwing te geven aan zijn keuzes, werden diverse passieve en actieve constructieve maatregelen toegepast:

Goede isolatie – Uitermate hoge isolatie van muren, daken en vloeren om verlies aan warmte (en koudt) te minimaliseren.
Luchtdichte constructie – Om luchtverlies te beheersen waardoor externe temperaturen en kwaliteit van lucht buiten beïnvloeding worden gehouden.
Wtw-ventilatie – Een ventilatiesysteem dat via warmteopslag inkomende lucht warm of koud kan aangeleverd worden.
Zonwering via overstekkende constructies – Zorg ervoor dat schaduwwerking op strategische punten voorkomt oververhitting.
Zonnepanelen – Zelfstroomopwekking via fotovoltaïsche panelen, voldoende voor het tapwater en eventueel extra verbruik.

Is dit haalbaar op schaal?

Hoewel de woning van Joost Straat een prachtig voorbeeld is van een energiepositieve huismodel, moet er wel worden ingezien dat het een gecontroleerde en individueel ontwerp is. Onderbouwing van de technische correctheid van het project is onderbouwd door ervaring in de duurzamere gebouwspecialist. Niet iedereen heeft echter de mogelijkheden of kennis om slimme isolatie- en ventilatiekeuzes te integreren zonder tevens externe professionals te benaderen. Hierin liggen echter groottescheppelijke kansen voor het bouwbedrijf om deze modellen ook op schaal via betere regelgeving of subsidies te bevorderen.

Uitdagingen en aandachtspunten bij dergelijke projecten

Geen warmtepomp of CV-ketel, maar hoe start je dan op?

In een woning zonder klassieke opwarmingsapparatuur zit een essentieel startprobleem: een zorgvuldig getempererde opbouw van warmte is nodig. Als het huis niet snel genoeg verwarmt, kan dit leiden tot een comfortloze periode, vooral in beginsepto maanden. Dit is in de praktijk alledaags bij woningen die afhankelijk zijn van stralingsenergie of zonnepanelen, en waar de isolatie slechts gedeeltelijk goed geoptimaliseerd is. Welk Joost Straat het meest belangrijke oplossing was, is de keuze om een zeer goed geïsoleerd huis te laten bouwen, waarnaast de wtw al snel begint te functioneren, ervoor zorgdragend dat er snelwarmt wordt gebezigd wanneer nodig.

Wanneer het huis goed is afgesloten vanuit de buitenwereld in termen van thermisch geolieden en luchtdichtheid, kan zelfs lichaamswarmte van de bewoners of zonnentemperaturen voldoende zijn om het inwendig klimaat aan te passen.

Kosten en opleveringstijd

Natuurlijk is er ook een grotere uitgave nodig bij het bouwen van een woning als deze. De opkostprijs ligt vooral in de hoge kwaliteit van isolatiemateriaal, de aanschaf van een ventilatiesysteem met wtw en extra zonnepanelen. De investering is echter te herhalen via energiekostenbesparingen.

Lijkt dit op een langere termijn investering? Zeker, maar het is een duurzamere investeringskeuze. Zoals Straat zegt, is de overstap van aardgas immers onvermijdelijk, en waarom dat niet vroegtijdig doen in een manier waarbij je erin kunt wonen?

Uitnodiging tot een wisselwerking door actieve en passieve systemen

Het gebruik van actieve systemen – zoals zonnepanelen – en passieve strategieën – zoals isolatie en zonwering – heeft bij Straat aangestoken dat een moderne woning niet op verbruik moet werken, maar op hergebruik en vermijding van energieverlies. Hoewel actieve energievormen zoals zon of wind noodzakelijk zijn, is de passieve kant van het probleem (warmtebeheersing, ventilatiecontrole en zonwerking) even belangrijk. De balans daarvan is bij hem perfect uitgebalanceerd.

Waarom is de wtw hierbij zo belangrijk?

Wtw of warmteteruggewonnenluchtventilatie, zoals Straat gebruik maakt, is een technische verfijning van een ventilatiesysteem. In het geval van een goed geïsoleerd huis, is het van groot belang dat ventilatie niet een warmteverlies oplevert. Bij het gebruik van een gewone ventilatie is het namelijk mogelijk dat de warmte van binnen weer naar buiten gaat (verlies), terwijl je er alleen maar frisse lucht inwisselt. In combinatie met wtw wordt deze warmte echter behouden en wordt deze meegegeven aan de frisselucht die binnenkomt. De warmteverliezen worden daarmee volledig tegengegaan of verlaagd tot een minimum.

Praktische conclusie

Joost Straats ervaring geeft aan dat het wel mogelijk is om te leven zonder een CV-ketel of warmtepomp. De sleutel van zijn succes ligt niet alleen in de toepassing van slimme, moderne technologieën, maar ook in het opbouwen van een woning die is ontworpen om zijn eigen energie te creëren en beheersen. Via een combinatie van isolatie, luchtdichtheid, zonwering, wtw-ventilatie en zonnepanelen is hij gekomen tot een model dat niet alleen praktisch en klimaatbewust is, maar ook comfortabel.

Zijn aanpak illustreert op zier duidelijke manier dat toekomstige woningbouw op lange termijn richting deze modellen begeleid wordt. Deze ontwerpen zijn niet langer fictie, maar concrete ontwikkelingen die steeds meer aandacht verdient in de sector. En voor wie al wil starten met het verduurzamen van hun eigen woning, ongeacht de huidige bouwstatus, is Straat’s model een inspiratie geworden om niet te veel afhankelijk te zijn van energie die ze niet zelf opwekken en die bovendien vervuilt.

Conclusie

In het kader van de toekomstige woningbouw en het verduurzamen van bestaand wonend, is de aanpak van Joost Straat een uniek voorbeeld van hoe je een huis kan bouwen wat in een duurzamere richting kan evolueren, zonder verlies op het gebied van comfort of klimaat. De technische keuzes zijn gedetailleerd en strategisch genomen, gezien het is een echte demonstratie van een energiepositieve woning die zich aandient als prototype.

Voor de woningbouwsector, voor gemeenten en voor wonen-wetenschappelijk ziet dit eruit als een aanvangspunt en versterking van energie-efficiëntie. De toekomstige huizen kunnen dan worden ontworpen en gebouwd op manieren die aandacht houden voor zowel eindgebruikers als het milieu.

Ondertussen blijft het duidelijk: de keuze om zonder ketel of warmtepomp te wonen is een realistische, slimme, en – binnen de richting van de klimaatstrategie – een noodzakelijke stap. Woningen zoals deze kunnen zo worden gebouwd en verblijven worden erin ook zonder gebruik van klassieke opwarmingsmethoden.