Warmtepompen correct invoeren in EPB-software: equivalentieverklaringen, rekenprincipes en praktische invoerstappen

Published by Redactie on oktober 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Voor een efficiënte en EPB-conforme dimensionering van warmtepompen is het essentieel om de juiste technische parameters correct in de EPB-software in te voeren. EPB (Energieprestatie van Gebouwen) stelt in Vlaanderen en Brussel eisen rond energieprestatie, en om warmtepompen meetbaar en verifieerbaar in te brengen, is een sluitende invoer noodzakelijk. Dit artikel gidst bouwprofessionals en renovatieexperts door de kernbegrippen, de rol van equivalentieverklaringen, en de integratie van ventilatie-, zonwerings- en Uw-waarde-parameters binnen de EPB-context. Ook wordt ingegaan op lucht/water warmtepompen, met specifieke aandacht voor installatie-eenvoud in renovaties en het dimensioneren van ventilatiesystemen met product- en rekenondersteuning.

Belangrijk is dat het hier gaat om rekenkundige invoer volgens de beschikbare instrumenten en richtlijnen; concrete software-instructies per pakket worden niet aangeboden, en de precieze invulvelden of workflows verschillen per versie. De inhoud hieronder volgt uitsluitend de gegeven bronnen en benadrukt waar bronnen beperkt zijn.

EPB-kaders in Vlaanderen en Brussel: software, rapportage en rekeninstrumenten

De EPB-software voor Vlaanderen en Brussel vereist een grondige invoer van installaties en bouwschilwaarden. Het EPB-platform biedt voor ventilatieproducten een complete invoer- en validatieomgeving: het bevat EPB-waarden, een bibliotheek met technische fiches en de mogelijkheid om persoonlijke productcatalogi te beheren. Deze omgeving faciliteert mechanische ventilatieberekeningen, inclusief de opbouw en samenstelling van Renson ventilatiesystemen, met technische fiches en een leidingsysteem dat door de software wordt ondersteund.

Daarnaast zijn er rekenbladen voor zonwering die kwantificeren hoeveel warmte wordt tegengehouden. In EPB-context heeft dit invloed op de warmtebalans en koelingseffecten. Voor ventilatieverliezen bestaat een warmteverliesberekeningstool: deze rekent ventilatieverliezen in en genereert een EPB-conforme dimensioneringsnota, zodat de warmtepomp in de berekening consistent kan worden gekoppeld aan het ventilatiesysteem. Verder zijn er roosterrekentools die het debiet door een op maat gemaakt rooster bij een gekozen drukverschil berekenen, waarmee de basisparameter voor de luchtdebieten solide wordt vastgesteld.

Ventilatieverslaggeving is verplicht voor E-peilplichtige wooneenheden met bouwaanvraag vanaf 2016, wat formaliseert dat ventilatie een integraal onderdeel van EPB-rapportage is. Ook is er aandacht voor de Uw-waarde van ramen: verluchtingen maken deel uit van het raam en moeten daarom worden meegerekend in de Uw-waarde van het raam. Dit heeft directe gevolgen voor de warmteoverdracht en de werkelijke energiebalans, en raakt ook aan de input van warmtepompen voor verwarming en tapwater.

Om de EPB-invoer te ondersteunen, biedt het platform nuttige links en engineeringdiensten. Renson Engineering helpt bij het opmaken van correcte en volledige ventilatieconcepten, wat cruciaal is voor woningen en renovatieprojecten waar warmtepompen centraal staan. Door deze combinatie van rekeninstrumenten en ondersteuning kan men een consistent ventilatieontwerp aanleveren dat naadloos in de EPB-berekeningen inpasbaar is.

Lucht/water warmtepompen en equivalentieverklaringen in de BENG-context

In Nederland wordt in het kader van BENG (Bijna EnergieNeutraal Gebouw) gewerkt met gelijkwaardigheidsverklaringen (equivalentieverklaringen). Deze verklaringen tonen aan dat een warmtepomp, ondanks mogelijke afwijkingen van standaard normen, gelijkwaardig presteert en dus mag worden ingezet in BENG-berekeningen. Een groot aantal bodemwarmtepompen van alpha innotec beschikt over een goedgekeurde equivalentieverklaring. Dit houdt in dat deze systemen, mits correct gedocumenteerd en ingevoerd, kunnen worden gebruikt voor de verplichte BENG-berekening. In de bronnen wordt expliciet verwezen naar de gelijkwaardigheidsverklaringen van alpha innotec voor meer technische details en de precieze rekenkundige onderbouwing.

Lucht/water warmtepompen voor buitenopstelling zijn inzetbaar zonder bouwkundige kosten of vergunningen, omdat lucht overal en altijd aanwezig is als warmtebron. De buitenunit zet warmte uit de buitenlucht om in warmte voor de woning en tapwater; de reversibele variant is ook geschikt voor koeling. Er is geen bronboring nodig, wat dit systeem bijzonder geschikt maakt voor renovatieprojecten waar bodemgesteldheid of grondwaterregelgeving complex kan zijn. Door het ontbreken van bronboring verminderen planning- en uitvoeringsrisico’s, terwijl toch een duurzame en efficiënte warmtevoorziening wordt gerealiseerd.

Voor EPB-context in België is de aanwezigheid van goedgekeurde equivalentieverklaringen relevant omdat BENG-principes en gelijkwaardigheidsbenaderingen een vertaling zijn naar een verifieerbare en reproduceerbare methode om de prestatie van warmtepompen te berekenen. Het exacte gebruik in de EPB-software is afhankelijk van de acceptatie door de relevante instanties; hiervoor dient men de actuele documentatie en specifieke verklaringen van de fabrikant te raadplegen. De combinatie van lucht/water warmtepompen met zonwering, ramen, en ventilatie is in de praktijk een integrale taak die de warmtepompprestatie in de woningconfiguratie beïnvloedt.

Dimensionering, warmteverlies en de koppeling met ventilatie

Warmtepompen worden gekozen en gedimensioneerd op basis van het warmteverlies van de woning, de gewenste kamertemperaturen en de warmwaterbehoefte. In EPB-software is het dan ook noodzakelijk om de warmteverliesberekening correct uit te voeren en te koppelen aan het ventilatiesysteem. De warmteverliesberekeningstool binnen het EPB-platform rekent ventilatieverliezen in en produceert een EPB-conforme dimensioneringsnota. Deze nota fungeert als referentie bij de selectie van de warmtepomp: het gekozen systeem moet het berekende warmteverlies in verschillende bedrijfsomstandigheden kunnen opvangen.

Het is belangrijk om de ventilatieparameters nauwkeurig te bepalen. De roosterrekentool berekent het debiet doorheen het op maat te maken rooster bij het gewenste drukverschil. Het debiet bepaalt rechtstreeks de ventilatieverliezen en de invloed op het totale warmteverlies. Daarbovenop moet men rekening houden met de integratie van de mechanische ventilatie-eenheid en de eventuele warmteterugwinning, aangezien deze systemen de netto energievraag substantieel kunnen beïnvloeden. Door de dimensioneringsnota en de roosterberekeningen synchroon te houden met de warmtepompkeuze, blijft de EPB-invoer consistent en auditbaar.

Zonwering, Uw-waarden en hun impact op warmtepompberekeningen

Zonwering beïnvloedt de warmtebalans van een woning doordat een deel van de zonne-instraling wordt tegengehouden. Het EPB-platform biedt rekenbladen die aangeven hoeveel warmte door de zonwering wordt tegengehouden. Dit is relevant voor koeling in de zomer en voor de impact op het totale warmteverlies. In combinatie met lucht/water warmtepompen die ook koeling kunnen leveren (reversibele variant), zorgt een correcte invoer van zonwering voor een nauwkeurig beeld van de koellast en de benodigde capaciteit.

Ook de Uw-waarde van ramen is cruciaal. Verluchtingen maken deel uit van het raam en moeten worden meegerekend in de Uw-waarde van het raam. Dit betekent dat de isolatiewaarde van het complete raamprofiel, inclusief de verluchtingselementen, de warmteoverdracht beïnvloedt. Een hogere Uw-waarde (minder isolatie) leidt tot meer warmteverlies, terwijl een lagere Uw-waarde het warmteverlies reduceert en daarmee de warmtepomp minder zwaar belast. Bij EPB-invoer dient men dus de ramen als één geheel te benaderen, waarbij de verluchtingselementen expliciet in de berekening worden meegenomen.

EPB-ventilatieverslaggeving en woningtype-eisen

Voor E-peilplichtige wooneenheden met bouwaanvraag vanaf 2016 is ventilatieverslaggeving verplicht in Vlaanderen. Dit formaliseert de vereisten voor mechanische ventilatie, de berekening van luchtdebieten en het bepalen van ventilatieverliezen. In de praktijk betekent dit dat de warmtepomp niet geïsoleerd bekeken mag worden: het ventilatiesysteem moet in de EPB-rapportage aantoonbaar zijn, inclusief de gekozen ventilatie-units, de sensoren en de regeling. De integriteit van deze verslaggeving hangt af van de correcte invoer van luchtdebieten en van de gebruikte componenten. Het EPB-platform ondersteunt deze rapportage door relevante productinformatie en rekenresultaten centraal beschikbaar te stellen.

Praktische invoerstappen in EPB-software: een overzicht

Hoewel de precieze interface en workflows per EPB-softwarepakket verschillen, zijn er algemene stappen die in de bronnen worden ondersteund:

Verzamel de equivalentieverklaring en technische fiches van de warmtepomp. Voor bodemwarmtepompen van alpha innotec is de gelijkwaardigheidsverklaring essentieel voor BENG-context en, indien relevant, voor acceptatie in de EPB-software. De verklaring moet beschikbaar zijn en conform de huidige richtlijnen.
Voer de warmteverliesberekening uit. Gebruik de warmteverliesberekeningstool om ventilatieverliezen in te rekenen en een EPB-conforme dimensioneringsnota te genereren. Deze nota vormt de basis voor de capaciteitskeuze van de warmtepomp en de integratie met het ventilatiesysteem.
Bepaal de luchtdebieten en roosterkarakteristieken. Gebruik de roosterrekentool om het debiet door het op maat te maken rooster te bepalen bij het gekozen drukverschil. Documenteer deze waarden; ze zijn cruciaal voor het ventilatie-gedeelte van de EPB-berekening.
Registreer de mechanische ventilatie-eenheid. Noteer type, regeling, sensoren en, indien van toepassing, de warmteterugwinning. Mechanische ventilatie maakt deel uit van de EPB-rapportage voor wooneenheden vanaf 2016 en beïnvloedt het totale energiegebruik.
Integreer zonweringsparameters. Gebruik de rekenbladen om de warmteafvoer door zonwering te kwantificeren. Documenteer de invloed op zomercomfort en koellast, vooral bij reversibele lucht/water warmtepompen die koeling leveren.
Neem Uw-waarden van ramen op. Zorg dat verluchtingen in de Uw-waarde van ramen worden meegenomen. Deze integratie is nodig voor een complete warmtebalans en voor de consistentie met de warmteverliesberekening.
Voer alle relevante waarden in het EPB-platform in. Het platform beschikt over EPB-waarden, productfiches en een 3G-bibliotheek (plug-in) om het eigen productenpalet eenvoudig in te voeren en te valideren. Gebruik deze faciliteiten voor consistentie en traceerbaarheid.
Houd nuttige links en updates bij. Het EPB-platform geeft toegang tot actuele informatie voor Vlaanderen en Brussel. Voor warmtepompen met gelijkwaardigheidsverklaringen wordt verwezen naar de documentatie van de fabrikant. Blijf op de hoogte van wijzigingen en updates.

Door deze stappen te volgen, wordt de invoer robuust en auditbaar, en wordt voorkomen dat warmtepompen en ventilatie apart worden bekeken waar juist integratie nodig is.

Lucht/water warmtepompen in renovaties: voordelen en beperkingen

Lucht/water warmtepompen voor buitenopstelling zijn een aantrekkelijke optie in renovaties omdat ze geen bouwkundige kosten of vergunningen vergen. De buitenunit haalt warmte uit de buitenlucht, terwijl de hydraulische installatie in de woning wordt geplaatst. Dit vereenvoudigt de uitvoering en beperkt de risico’s die geassocieerd zijn met grondwerken of vergunningstrajecten.

De reversibele variant biedt ook koeling, wat in moderne woningen increasingly gewenst is. De afwezigheid van bronboring reduceert planningstijd en kosten. Toch zijn er randvoorwaarden: de dimensionering moet zorgvuldig gebeuren, en de koppeling met ventilatie, ramen en zonwering moet consistent zijn om de EPB-berekening correct te laten uitvallen. In de bronnen wordt niet ingegaan op geluidsniveaus, onderhoud of minimale afstanden; deze aspecten kunnen de keuze en plaatsing beïnvloeden, maar vragen om aanvullende productinformatie.

Systeemkeuze: bodemwarmtepomp versus lucht/water warmtepomp

Bodemwarmtepompen hebben vaak een hogere stabiliteit en een constante warmtebron, maar vereisen bronboring en eventuele vergunningen. Lucht/water warmtepompen leunen op de beschikbare buitenlucht en zijn daardoor flexibeler inzetbaar, vooral bij renovaties. Bij de keuze spelen naast technische prestaties ook EPB-berekeningen en equivalentieverklaringen een rol.

De beschikbaarheid van goedgekeurde equivalentieverklaringen bij alpha innotec ondersteunt de inzet van bodemwarmtepompen in BENG-berekeningen. Voor lucht/water warmtepompen geldt dat de prestatieberekening via de warmteverliesanalyse en ventilatieparameters moet worden gevalideerd. De praktische voordelen van lucht/water systemen—zoals het ontbreken van bronboring—kunnen doorslaggevend zijn in renovaties waar tijd en budget beperkt zijn.

Toepassing van sensoren en automatische regeling in ventilatie

Intelligente sensoren verbeteren de efficiëntie en het comfort van mechanische ventilatie. Door CO2-sensoren en vocht sensoren wordt het ventileren automatisch geregeld, wat de luchtkwaliteit verhoogt en onnodige energieverbruik vermijdt. In de bronnen wordt melding gemaakt van automatische vochtsturing in vochtige ruimtes zoals de badkamer; dit leidt tot een zuinig en comfortabel ventilatiepatroon.

Draadloze regelaars (RFT Autobediening) vergroten het gebruikscomfort en maken een eenvoudige bediening door het hele huis mogelijk. Het samenbrengen van deze regelingen met de warmtepomp (bijvoorbeeld via coördinatie van koeling met zonwering en ramen) versterkt de integratie in de EPB-berekening. Hoewel de exacte softwarekoppeling tussen warmtepomp en ventilatieregelaars niet wordt uitgewerkt in de bronnen, is de rationale duidelijk: geautomatiseerde systemen verhogen efficiëntie en stabiliseren energiegebruik, wat een consistent EPB-resultaat ondersteunt.

Kwaliteitsborging en engineeringondersteuning

Een correct en volledig ventilatieconcept is essentieel voor een betrouwbare EPB-berekening. Renson Engineering biedt ondersteuning bij het opmaken van dergelijke concepten voor residentiële projecten. Deze dienst zorgt ervoor dat alle componenten—ventilatie-units, sensoren, roosters, leidingen en de koppeling met de warmtepomp—samen een coherent systeem vormen.

De kwaliteitsborging berust op een aantal peilers: het gebruik van goedgekeurde producten en technische fiches, het correct toepassen van rekeninstrumenten, en het vastleggen van alle berekeningen en invoer in de EPB-software. Door engineeringondersteuning te benutten, wordt het risico op inconsistenties verminderd en de consistentie met EPB-eisen geborgd.

Ondersteunende documentatie en rekenmiddelen

De EPB-platforms bieden diverse rekenmiddelen en faciliteiten:

EPB-waarden en technische fiches voor ventilatieproducten.
3G-bibliotheek (plug-in) voor eenvoudige toevoeging van eigen producten.
Warmteverliesberekeningstool voor ventilatieverliezen en dimensioneringsnota.
Rekenbladen voor zonwering en warmteafvoer.
Roosterrekentool voor debietbepaling en drukverschil.
Nuttige links voor Vlaanderen en Brussel.
Engineeringdiensten voor conceptopbouw.

Voor warmtepompen met gelijkwaardigheidsverklaringen wordt verwezen naar de documentatie van de fabrikant (alpha innotec). Deze verklaringen zijn leidend voor de acceptatie in BENG-context en kunnen een rol spelen bij de validatie in EPB-software, mits de instanties in België deze accepteren.

Praktische randvoorwaarden voor EPB-invoer

De invoer in EPB-software vraagt om volledige en controleerbare documentatie:

Beschikbaarheid van equivalente verklaringen en technische fiches van de warmtepomp.
Warmteverliesberekening inclusief ventilatieverliezen.
Ventilatieparameters: debiet, drukverschil, roosterkarakteristieken en regeling.
Zonweringsdata via rekenbladen.
Uw-waarden van ramen inclusief verluchtingen.
Eventuele CO2- en vochtsensoren, met automatische regeling.
Consistency tussen alle onderdelen en de warmtepompcapaciteit.

Het ontbreken van stapsgewijze software-instructies vereist dat de invoer in de praktijk wordt afgestemd op de eigen EPB-software en de actuele platformdocumentatie. Het gebruik van de 3G-bibliotheek en productfiches ondersteunt uniformiteit en vermindert foutkansen.

Beperkingen en onzekerheden

De beschikbare bronnen dekken niet alle aspecten die voor een volledige EPB-invoer nodig zijn:

Er is geen directe stap-voor-stap instructie voor het invoeren van warmtepompen in EPB-software; de workflow verschilt per pakket.
Specifieke acceptatiecriteria van Belgische EPB-instanties voor gelijkwaardigheidsverklaringen worden niet uitgewerkt.
Gedetailleerde warmtepomptechnische gegevens (COP, SCOP, geluidsniveaus) ontbreken; eveneens randvoorwaarden voor installatie en minimale afstanden.
Exacte fieldmapping en validatieregels in EPB-software voor lucht/water warmtepompen ontbreken.
Een link naar actuele Nederlandse BENG-documentatie en de status van gelijkwaardigheidsverklaringen ontbreekt in de context.
Doorgang van verluchtingswaarden in de Uw-berekening van ramen wordt genoemd zonder concrete rekenmethodiek.

Deze beperkingen betekenen dat de invoer en interpretatie in de praktijk altijd gecontroleerd moet worden tegen de actuele software-instructies en de vereisten van de bevoegde instanties.

Conclusie

Het correct invoeren van warmtepompen in EPB-software vereist een geïntegreerde benadering waarbij de warmtepomp, ventilatiesysteem, zonwering en ramen als één samenhangend geheel worden behandeld. Lucht/water warmtepompen zijn bijzonder geschikt voor renovaties omdat ze geen bronboring vereisen en eenvoudig inzetbaar zijn, terwijl bodemwarmtepompen met goedgekeurde gelijkwaardigheidsverklaringen een solide basis bieden voor BENG-berekeningen en mogelijke validatie in EPB-context.

Door gebruik te maken van de EPB-waarden, rekeninstrumenten en engineeringondersteuning, kan men de invoer transparant en auditbaar maken. Cruciale onderdelen zijn de warmteverliesberekening, de bepaling van luchtdebieten via roosterrekentools, de integratie van zonwering en ramen met de Uw-waarde, en de ventilatieverslaggeving voor wooneenheden vanaf 2016. Het consistent toepassen van deze instrumenten, gekoppeld aan de beschikbare productfiches en verklaringen, leidt tot een EPB-conforme invoer en een realistische energieprestatie.

In de praktijk is het essentieel om actuele software-instructies en instantie-vereisten te raadplegen, gezien de beperkte detailinformatie in de beschikbare bronnen. Met een zorgvuldige documentatie en systematische toepassing van de platforminstrumenten kan men de complexiteit van EPB-berekeningen beheersen en de warmtepomp optimaal laten bijdragen aan een energiezuinige woning.