Vermogen Warmtepomp bij 1200 m³ Gasverbruik: Uitkomsten, Methoden en Praktische Overwegingen

Published by Redactie on november 1, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding: Warmtepomp Vermogen en de Rol van Historisch Gasverbruik

Bij de selectie van een warmtepomp is het bepalen van het juiste thermische vermogen de belangrijkste stap. Een warmtepomp is vooral effectief bij laagtemperatuur verwarming, zoals vloer- of wandverwarming of overgedimensioneerde radiatoren, omdat een warmtepomp over het algemeen niet geschikt is om zeer warm CV-water (meestal maximaal circa 60°C) te produceren. Het rendement is beduidend beter bij lagere afgiftetemperaturen, bijvoorbeeld rond 35°C voor vloerverwarming. Het kiezen van een geschikt afgiftesysteem en het eerst verbeteren van de isolatie zijn essentieel; zonder goede isolatie kan laagtemperatuurverwarming onaangenaam zijn en het energieverbruik oplopen.

Voor bestaande woningen, waar de bouwfysische kwaliteit vaak niet volledig bekend is, geldt het historische gasverbruik als meest betrouwbare basis voor het berekenen van het benodigde vermogen. Het gasverbruik reflecteert immers de werkelijke warmtebehoefte inclusief isolatie, infiltratie, gebruikspatronen en woningtype. Voor nieuwbouw of grootschalige renovatie is deze methode niet geschikt, omdat er geen historische data is of omdat het gasverbruik verandert door ingrepen. Bij verhuizing naar een onbekende woning en bij grootschalige verbouwingen ontbreken eveneens bruikbare cijfers. Ook hier is voorzichtigheid geboden bij interpretatie: als bepaalde ruimtes (bijvoorbeeld radiatoren op de bovenverdieping) zelden worden gebruikt, kan het gasverbruik een te lage inschatting geven van het benodigde vermogen.

Voor een woning uit 1991 is een representatieve vuistregel dat er ongeveer 100 m³ gas per persoon per jaar voor warmtapwater nodig is, plus circa 40 m³ per huishouden voor koken. Bij een equvalent van 1.750 vollasturen kan het totale vermogen worden afgeleid uit het jaarlijkse gasverbruik voor verwarming, rekening houdend met een energetische inhoud van aardgas van circa 9,3 kWh/m³.

Methode 1: Vermogen Warmtepomp op Basis van Historisch Gasverbruik

De werkwijze begint met het corrigeren van het totale gasverbruik voor warmtapwater en koken. Bij een huishouden van vier personen is dit:

Warmtapwater: 4 × 100 m³ = 400 m³
Koken: 40 m³
Totaal correctie: 440 m³

Als het historische gasverbruik 1.200 m³ bedraagt, resteert voor verwarming: 1.200 m³ − 440 m³ = 760 m³

Met de energetische waarde van aardgas (circa 9,3 kWh/m³) en 1.750 equivalente vollasturen wordt het benodigde verwarmingsvermogen berekend als:

(760 m³ × 9,3 kWh/m³) / 1.750 uur ≈ 4,04 kW

Dit is een basale inschatting van het verwarmingsvermogen. Bij lucht-water warmtepompen wordt in de praktijk vaak een extra vermogen voor warmtapwater opgeteld om te kunnen voldoen aan de tapwatervraag onder koude omstandigheden. De benadering voor extra tapwatervermogen gebruikt de formule:

Extra tapwatervermogen (kW) = (4,2 × ΔT × V) / (t)

Waarbij: - ΔT het temperatuurverschil is tussen koud water (10°C) en warmtapwater (55°C), dus 45 K, - V het boilervolume in liters, - t de tijdsduur voor opwarming in seconden, vaak 12 uur (43.200 s).

Voor een boiler van 200 liter wordt dit:

(4,2 × 45 × 200) / (3600 × 12) ≈ (37.800) / (43.200) ≈ 0,88 kW

Het totale benodigde vermogen wordt dan circa 4,04 kW + 0,88 kW ≈ 4,9 kW.

Belangrijk is dat dit cijfer indicatief is: het houdt geen rekening met mogelijk ondergebruik van ruimtes, veranderende bewonersgewoonten, of periodes met hogere tapwatervraag. Ook zijn er goede argumenten om géén extra tapwatervermogen mee te rekenen, omdat: - Temperaturen onder -10°C zelden voorkomen, waardoor de warmtepomp doorgaans voldoende capaciteit heeft voor tapwater. - De boiler kan worden opgewarmd op rustige momenten wanneer de warmtepomp niet actief is voor verwarming. - Leveranciers bieden doorgaans meerdere vermogens aan, zodat er vaak extra capaciteit beschikbaar is.

Methode 2: Vermogen Warmtepomp op Basis van Kengetallen per m² (Transmissie)

Indien het historische gasverbruik niet beschikbaar is, kan het vermogen worden bepaald aan de hand van kengetallen voor transmissie. Dit vereist kennis over het gebruiksoppervlak (GO), de isolatiekwaliteit en het woningtype. Een richtwaarde voor een goed geïsoleerde woning met mechanische ventilatie is circa 40 W/m². Voor een vrijstaande woning wordt doorgaans een opslag van 2 W/m² geadviseerd vanwege hogere transmissieverliezen, wat resulteert in 42 W/m².

Voor een representatieve eengezinswoning met GO = 275 m² betekent dit: 275 m² × 42 W/m² = 11.550 W = 11,55 kW

Deze berekening geeft het transmissieverlies bij ontwerpcondities weer, met een buitentemperatuur van -10°C. Het is cruciaal om te begrijpen dat leverancierspecificaties vaak het vermogen opgeven bij een buitentemperatuur van +7°C. Bij lucht-water warmtepompen kan het thermisch vermogen bij -10°C beduidend lager zijn. Voorbeeld: een lucht/water warmtepomp met een opgegeven vermogen van 12 kW bij +7°C kan bij -10°C nog slechts circa 8 kW leveren. Daarom is het noodzakelijk om bij leveranciers expliciet te vragen naar het afgegeven vermogen bij -10°C of, voor bodemwarmtepompen, bij een bron van 0°C.

Daarnaast is het belangrijk om het afgiftesysteem op de lagere temperaturen af te stemmen. Vloer- of wandverwarming of laagtemperatuur radiatoren zijn geschikt, terwijl traditionele radiatoren vaak overgedimensioneerd moeten worden om bij lagere aanvoertemperaturen voldoende warmte af te geven.

Lucht-Water versus Bodemwarmtepomp: Vermogensprofiel en Beta-Factor

Bij lucht-water warmtepompen en modulerende bodemenergiewarmtepompen wordt vaak geadviseerd om te streven naar een bèta-factor van 1 (100% dekking). Dit betekent dat de warmtepomp het hele jaar de warmtevraag dekt, zonder bijstand van een ketel. Bij zeer grote installaties kan een bivalente opstelling (ketel/warmtepomp) worden overwogen met een lagere bèta-factor.

Voor een betrouwbare dimensionering van lucht-water warmtepompen geldt: - Vraag altijd naar het afgegeven vermogen bij -10°C. - Houd rekening met het lagere vermogen bij koude omstandigheden. - Bij bodemwarmtepompen is het vermogen bij een bron van 0°C leidend.

De bèta-factor is in essentie het aandeel van de warmtevraag dat door de warmtepomp wordt geleverd. Een bèta-factor van 1 impliceert volledige dekking, wat eenvoudiger te plannen is maar de warmtepomp tot het uiterste kan drijven tijdens koude periodes.

Rendement en Elektriciteitsverbruik: SCOP en SPF

Het rendement van een warmtepomp wordt uitgedrukt in Seasonal Performance Factor (SPF) of Seasonal Coefficient of Performance (SCOP). Een SPF van 200% (oftewel een SCOP van 5) is representatief voor een goed functionerende installatie. Het percentage wordt Europees bepaald en houdt rekening met het rendement van de elektriciteitscentrale, dat op circa 40% wordt gesteld. Daarom wordt een SPF van 200% omgerekend naar SCOP 5 (200% : 40 = 5).

Praktisch betekent dit dat, als de warmtepomp per jaar 11.689 kWh aan warmte moet leveren (bijvoorbeeld 11,55 kW × 1.012 vollasturen), het theoretisch elektriciteitsverbruik wordt: 11.689 kWh : 5 ≈ 2.338 kWh

Dit is een indicatieve benadering; werkelijke waarden hangen af van het gebruikspatroon, de buitentemperaturen en het afgiftesysteem. De berekening illustreert wel hoe het rendement de elektriciteitsvraag sterk reduceert vergeleken met directe elektrische verwarming.

Ontwerpbuitentemperatuur en Binnentemperatuur

Het warmteverlies van een woning wordt bepaald door het verschil tussen de ontwerpbinnen- en de ontwerpbuitentemperatuur. Elke graad dat dit verschil kleiner wordt, neemt het warmteverlies af. Het is daarom essentieel om te werken met consistente ontwerpcondities, zoals -10°C, en niet met mildere scenario’s zoals 0°C. Ook het gewenste comfortniveau speelt een rol: wie gewend is aan een hogere binnentemperatuur of snel last heeft van kou, heeft meer vermogen nodig.

Bij lucht-water warmtepompen beïnvloedt de buitentemperatuur het vermogen sterk. Onder koude omstandigheden daalt het rendement en daarmee het thermisch vermogen, wat dimensionering op -10°C cruciaal maakt.

Praktische Richtlijnen voor Vermogen bij 1200 m³ Gas

Gebaseerd op bovenstaande methoden en uitgangspunten kan voor een woning met 1.200 m³ gasverbruik (jaar) en vier bewoners het volgende worden geadviseerd: - Verwarmingsvermogen op basis van gas: circa 4,0 kW, gecorrigeerd voor tapwater en koken. - Extra tapwatervermogen (indien gewenst): circa 0,9 kW voor een 200-liter boiler op 12 uur opwarming. - Totaal vermogen (incl. tapwater): ongeveer 4,9 kW. - Bij een moderne, goed geïsoleerde eengezinswoning met grotere oppervlakte kan een transmissieberekening snel tot 11–12 kW leiden. Dit verschil onderstreept dat de methode (gasverbruik versus kengetal per m²) sterk afhankelijk is van woningtype en isolatie.

Belangrijke valkuilen: - Het vermogen dat leveranciers opgeven bij +7°C is niet representatief voor -10°C; vraag expliciet naar het vermogen bij -10°C. - Gebruik van historische cijfers kan misleidend zijn als delen van de woning zelden worden verwarmd of als toekomstige bewoners andere gewoonten hebben. - Bij hybride systemen moet de bèta-factor zorgvuldig worden gekozen en moet de bijverwarming worden afgestemd op piekvraag.

Afgiftesysteem en Isolatie: Voorwaarden voor Effectief Gebruik

Een warmtepomp presteert optimaal bij laagtemperatuur afgiftesystemen. Vloer- en wandverwarming hebben lagere aanvoertemperaturen nodig en leveren een hoger rendement. Traditionele radiatoren kunnen worden toegepast, maar alleen als ze overgedimensioneerd zijn of als er wordt gewerkt met een lage aanvoertemperatuur.

Zonder goede isolatie zal laagtemperatuurverwarming als onaangenaam worden ervaren. Het is dus raadzaam om eerst te investeren in isolatie van gevels, dak, vloeren en ramen. Ook luchtdichtheid en mechanische ventilatie met warmteterugwinning dragen bij aan een stabiel en comfortabel binnenklimaat.

Extra Vermogen voor Warmtapwater: Rekenvoorbeeld en Overwegingen

Voor tapwater geldt een praktische berekening met vaste parameters: - ΔT = 45 K (van 10°C naar 55°C) - T = 12 uur (43.200 s) - Voor V = 200 liter: circa 0,88 kW extra vermogen - Voor V = 150 liter: circa 0,66 kW extra vermogen - Voor V = 100 liter: circa 0,44 kW extra vermogen

De keuze om dit extra vermogen wel of niet mee te rekenen hangt af van: - Hoe vaak koude periodes voorkomen (-10°C). - Of er flexibiliteit is om tapwater op rustige momenten te verwarmen. - Of de gekozen warmtepomp in de praktijk al extra capaciteit heeft.

In veel installaties wordt het extra tapwatervermogen bewust niet meegerekend, omdat de warmtepomp doorgaans voldoende reserve heeft gedurende het jaar.

Vermogen bij Verschillende Warmtepomptypes: Specificaties en Prufbewijs

Leveranciersspecificaties kunnen variëren. Het is verstandig om te vragen naar: - Het nominale vermogen bij +7°C en het effectieve vermogen bij -10°C. - Het type warmtepomp (lucht-water of bodem) en de bijbehorende prestatiecurve. - Garanties en onderhoudsvoorwaarden.

Bij twijfel is een transmissieberekening door een specialist waardevol, vooral bij afwijkende woningtypes of bij grootschalige verbouwingen.

Rekenmethoden en Bronbetrouwbaarheid

De methoden in deze context steunen op gangbare praktijkrichtlijnen en indicatieve tabellen. Het gasverbruik als basis is vooral nuttig voor bestaande woningen, omdat het de integrale warmtevraag weerspiegelt. De kengetalbenadering per m² is bruikbaar als er geen historische data is, maar vereist kennis van isolatie, GO en woningtype. Leveranciersdata zijn cruciaal voor het juiste vermogen bij koude omstandigheden.

Sommige cijfers in de context zijn indicatief en niet meer dan richtwaarden. Wie exactheid wil, doet er goed aan om een warmteverliesberekening (transmissie + infiltratie) te laten uitvoeren door een deskundige, gecombineerd met performance-curves van de beoogde warmtepomp.

Conclusie

Voor een woning met een historisch gasverbruik van 1.200 m³ per jaar en vier bewoners wijst de gasverbruik-gebaseerde methode op een verwarmingsvermogen van circa 4,0 kW. Reken je een extra tapwatervermogen voor een 200-liter boiler op 12 uur opwarming, dan kom je op ongeveer 4,9 kW totaal vermogen. Dit is beduidend lager dan de 11–12 kW die een transmissieberekening voor een grotere, goed geïsoleerde woning kan opleveren. Het verschil illustreert hoe sterk de methode afhangt van woningtype, isolatie en gebruikspatronen.

Bij lucht-water warmtepompen is het essentieel om het vermogen bij -10°C te kennen en niet alleen bij +7°C. Houd rekening met het lagere rendement en vermogen onder koude omstandigheden en stem het afgiftesysteem af op laagtemperatuur verwarming. Investeer eerst in isolatie en luchtdichtheid en kies vloer- of wandverwarming waar mogelijk.

Het rendement (SPF/SCOP) bepaalt in belangrijke mate het elektriciteitsverbruik. Een SPF van 200% (SCOP 5) is realistisch voor goed functionerende systemen en leidt tot een aanzienlijk lager elektriciteitsverbruik dan directe elektrische verwarming. Of je wel of geen extra tapwatervermogen meerekent, hangt af van lokale klimaatstatistieken, beschikbare boileropwarmmomenten en de gekozen warmtepomp.

Samengevat: start met eenheldere berekening, vraag leveranciers om expliciete vermogensgegevens bij koude omstandigheden, optimaliseer isolatie en afgiftesysteem, en maak een weloverwogen keuze over bèta-factor en tapwatercapaciteit. Zo ben je verzekerd van een warmtepompsysteem dat comfortabel, efficiënt en toekomstbestendig is.