Woning met Warmtepomp: Koelen en Verwarmen met het Zelfde Systeem

Published by Redactie on november 1, 2025 | Category warmtepomp

Een woning met een warmtepomp biedt de mogelijkheid om zowel te verwarmen als te koelen met één efficiënt systeem. In dit artikel wordt uitgelegd hoe dit proces precies werkt, welke typen warmtepompen geschikt zijn voor koeling, en waar je als bewoner of verhuurder rekening mee moet houden. De informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 1, 2, en 3.

Het Principe van de Warmtepomp: Verwarmen en Koelen

De kern van een warmtepompsysteem is de omkeerbare cyclus. In de winter wordt de warmte uit een bron (zoals de buitenlucht, de grond of ventilatielucht) onttrokken en via een koelmiddel naar de woning getransporteerd. Deze warmte wordt gebruikt om de binnenunit te verwarmen, die vervolgens het water in de verwarmingsinstallatie en de boiler verwarmt. Dit warme water wordt gebruikt voor de radiatoren, vloerverwarming en kraanwater.

In de zomer wordt deze cyclus eenvoudig omgekeerd. De warmtepomp onttrekt nu warmte aan de binnenlucht en geeft deze af aan de buitenlucht. Het water in de verwarmingsinstallatie wordt hierdoor gekoeld en door de radiatoren of vloerverwarming geleid. De vloerverwarming werkt nu in feite als vloerkoeling, waardoor de temperatuur in de woning wordt verlaagd. Dit is het basisprincipe van koeling met een warmtepomp.

Passieve Koeling: Efficiënt Koelen bij Water/Water Warmtepompen

Een bijzonder efficiënte vorm van koeling is "passieve koeling", die mogelijk is bij een water/water warmtepomp met een bodembron. In dit geval wordt de kou uit de grond direct gebruikt om het water in de verwarmingsinstallatie te koelen. De compressor, het energieverbruikende onderdeel van de warmtepomp, blijft hierbij uitgeschakeld. Alleen de circulatiepompen doen hun werk om het koude water door de leidingen te transporteren. Dit maakt passieve koeling zeer energiezuinig, omdat er alleen stroom wordt gebruikt voor het rondpompen van water, en niet voor het comprimeren van een koelmiddel.

Actieve Koeling: Koelen met Lucht/Water Warmtepompen

Bij lucht/water warmtepompen en ventilatielucht/water warmtepompen is "actieve koeling" de norm. Voor het koelen wordt hierbij de compressor gebruikt, net zoals bij een airco. De warmtepomp draait als het ware de werking om: in plaats van warmte uit de buitenlucht te halen, wordt nu warmte uit de woning gehaald en via de warmtepomp naar buiten afgevoerd. Hoewel dit meer energie kost dan passieve koeling, is het nog steeds een efficiënte manier om een woning te koelen met dezelfde installatie die ook voor verwarming zorgt.

Onderdelen van het Systeem: Van Bron tot Kraan

Het warmtepompsysteem bestaat uit verschillende onderdelen die samen zorgen voor verwarming en koeling.

De Warmtepomp: Dit is het hart van het systeem. De warmtepomp zet warmte uit het net om naar warmte voor verwarming en warm water, en werkt op stroom.
Het Boilervat: Het warme kraanwater wordt opgeslagen in een boilervat. Dit zorgt ervoor dat er snel warm water uit de kraan komt.
Het Verwarmings- en Koelsysteem: Het water wordt door de radiatoren of vloerverwarming geleid. Deze systemen zorgen voor de afgifte van warmte in de winter en koude in de zomer.
Warmtemeter en Slimme Warmte Module: Deze apparaten registreren het warmteverbruik en geven dit door. Ze zijn niet altijd aanwezig.
De Bron: Dit is de bron waar de warmte of kou vandaan komt. Dit kan een bodembron (WKO of bodemlus), de buitenlucht of ventilatielucht zijn.

De rol van de bewoner en verhuurder is afhankelijk van het type contract en de eigendom van de warmtepomp. In sommige gevallen huurt de bewoner de warmtepomp, in andere gevallen is het onderdeel van de woning. Het onderhoud en afstellen van de binneninstallatie (thermostaat, vloerverwarming/radiatoren, leidingen en kranen) is in principe de verantwoordelijkheid van de bewoner of verhuurder.

Het Optimale Koelsysteem: Vloerverwarming en Ventilatieconvectoren

Het is van cruciaal belang om te weten dat niet alle verwarmingssystemen geschikt zijn voor effectieve koeling met een warmtepomp. Radiatoren, die voornamelijk ontworpen zijn voor hoge temperaturen, hebben een onvoldoende afgiftevermogen om een ruimte te koelen. Bij radiatoren zal koelen dan ook weinig effect sorteren.

Voor een effectieve koeling zijn systemen met een groot afgiftesysteem nodig, zoals vloerverwarming of ventilatieconvectoren. Vloerverwarming heeft een groot oppervlak waardoor warmte of kou efficiënt kan worden afgegeven. Ventilatieconvectoren doen dit via de lucht. Een lucht/water warmtepompinstallatie van NIBE is bijvoorbeeld geschikt voor vloerverwarming en kan ook koelen, mits deze installatie hiervoor is ontworpen.

Goed Gebruik en Onderhoud van de Warmtepomp

Het gebruik van een warmtepomp wijkt af van het gebruik van een traditionele cv-ketel. Het veranderen van de temperatuur in de woning gaat geleidelijker. Hier zijn enkele tips voor optimaal gebruik:

Houd een constante temperatuur aan: Probeer de temperatuur zo gelijk mogelijk te houden, ook 's nachts. Dan werkt de warmtepomp het efficiëntst.
Geleidelijk aanpassen: Wil je de temperatuur aanpassen? Doe dit dan geleidelijk. Dit zorgt voor een lager stroomverbruik.
Schema instellen bij afwezigheid: Ga je voor langere tijd weg? Stel dan een ander schema in. Raadpleeg hiervoor de handleiding van de warmtepomp.
Wachttijd boilervat: Houd er rekening mee dat wanneer het warme water in het boilervat op is, het enkele uren duurt voordat deze weer op de maximale temperatuur is gebracht.

Als er problemen zijn met de warmte- of koeling, kan je contact opnemen met de juiste partij. De verantwoordelijkheden zijn vaak verdeeld. Zo zorgt de leverancier voor de productie van bronwarmte en koeling, het ondergrondse warmtenet en de warmtepomp (bij huur). Als bewoner ben je zelf verantwoordelijk voor het onderhoud en afstellen van je binneninstallatie.

Conclusie

Koelen met een warmtepomp is een duurzame en efficiënte oplossing voor woningen. Het omkeerbare karakter van de warmtepomp maakt het mogelijk om met één systeem zowel te verwarmen als te koelen. De keuze voor passieve of actieve koeling hangt af van het type warmtepomp en de beschikbare bodembron. Voor een effectieve koeling is een groot afgiftesysteem, zoals vloerverwarming of ventilatieconvectoren, essentieel. Door de warmtepomp op de juiste manier te gebruiken en te onderhouden, kan je het hele jaar door genieten van een optimaal binnenklimaat.