Houtbouw Blokken: Innovatie en Duurzaamheid in de Nieuwbouw van Morgen

In recente jaren heeft houtbouw in Nederland opgang gemaakt als een zinvolle en duurzame alternatieve bouwtechnologie, met name in de woningbouwsector. Een van de meest opmerkelijke ontwikkelingen is het gebruik van houten bouwblokken, geïnspireerd op modulaire systemen die het bouwproces versnellen, vereenvoudigen en duurzamer maken. Deze bloksystemen dragen bij aan de circulaire bouweconomie, een kernthema in de Nederlandse bouwevolutie, zoals aangedragen door het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. In dit artikel wordt dieper ingegaan op de toepassing, technieken en voordelen van houtbouw blokken, op basis van actuele projecten, technische opbouwen en trends in de realiteit van vandaag.

De Opkomst van Houtbouw Blokken

Houtbouw zoals we dat vroeger kenden, is momenteel in herstel. Niet alleen vanwege esthetiek, maar met name vanwege de klimaat- en duurzaamheidseffecten. Een duidelijk voorbeeld is het gebruik van houtbouw blokken, een innovatief systematisch bouwconcept dat bouwprojecten eenvoudiger en efficiënter maakt. In Nederland zien we dit systematisch houtbouwproces op dit moment zowel in woningbouwprojecten (soms op maat of als modulaire constructie) als in utiliteitshoek toepassingen zoals scholen, clubhuizen en kantoren, tot maximaal drie verdiepingen.

Waarom Houtbouw Blokken?

De voornaamste voorbeelden van opzwepend houtbouw in Nederland zijn te vinden in projecten met kant-en-klare bouwblokken. Deze worden geleverd op maat, geïsoleerd en vaak direct geschikt voor montage zonder veel aanvullende werken op de bouwplaats. Een voorbeeld is het HIB-systeem (Hout-Isolatie-Bouwsysteem), dat in 2024 opnieuw actief is gebruikt in Almere door Finnhouse, een bedrijf gespecialiseerd in houtbouwprojecten. Hiermee is het mogelijk om binnen enkele weken een klimaatneutrale woning of hulpproject op te zetten met minimale afvalproductie.

Een andere variant is Gablok, een Belgisch ontwikkelde technologie die in Nederland wordt vertegenwoordigd door Gablok Nederland B.V.. Gablok maakt gebruik van geprefabriceerde en geïsoleerde houten blokken. Het systeim wordt vaak vergelijkt met 'een soort XXXL LEGO' vanwege de gebruiksvriendelijke en snelle montage. Blokken worden eenvoudig op elkaar gestapeld via een houten onderregel, randbalk en verbanden zoals zwaluwstaarten. Deze modulaire structuur maakt het systeem toegankelijk voor zowel professionalen als ondernemende DIY’ers of startende bouwbedrijven.

Vanwege de eenvoudige montage en hoge prestaties op vlak van isolatie, warmteopslag en schalingsflexibiliteit, worden houtblokken steeds vaker ingezet in projecten met korte bouwtijden of in situaties waarbij minimale rompslacht en maximale duurzaamheid centraal staan.

Technische Belichting van Houtbouw Blokken

1. Basisconstructie

Houtbouw blokken zijn doorgaans opgebouwd uit drie hoofdelementen: - Binnen- en buitenplaten van OSB (georienteerd stroplaatblikgemaakt hout). - Een kern, die het belangrijkste component voor isolatie fungeert. In sommige systemen is dit EPS-isolatie, in andere systemen zit er kalk- en leemmix of kiezels ingevuld om warmteopslag te bevorderen. - Bevestigingsmechanismen, zoals schroeven of het gebruik van houten verbindingen, waarbij de overlapping tussen blokken zorgt voor mechanische stabiliteit en een goed aansluiten.

2. Isolatie en Dampopenheid

De isolatiewaarde wordt bepaald door de dikte van de blokken. Deze kan variëren tussen 160 mm en 300 mm, afhankelijk van de gewenste prestaties en ISO-standaarden. De blokken zijn standaard dampopen naar buiten toe, gerealiseerd door gesneden sleuven in de buitenplaat. Hierdoor is het niet nodig om een vochtregulerende folie toe te passen, wat resulteert in een beter klimaatbouwresultaat en voorkomt risico's op vochtproblematiek.

3. Modulariteit in Dikte en Lengte

Houtbouwblokken zijn meestal aan te passen qua lengte en dikte, die voldoen aan technische en regelgevende eisen zoals Eurocode 5 en EN 1995: - Lengtes: 500 mm, 750 mm of 1000 mm. - Diktes: 160 mm, 250 mm of 300 mm. - Hoogte: vaak 480 mm in standaarduitvoering. - Gewicht: in de orde van 15 tot 25 kilogram per blok.

Deze maatvoering maakt het mogelijk om blokken aan te passen aan diverse bouweniveau’s en vloerhoogtes, zodat ze zowel geschikt zijn voor laagbouw- als hogebouwprojecten.

4. Voordelen van Houtbouw Blokken

De toepassing van houtbouw blokken presenteert een reeks voordelen, zowel voor bouwbedrijven als voor eindgebruikers:

Projecten in Nederland

1. HIB-Blokken in Almere

In Almere is door Finnhouse een eerste woning uitgebracht op basis van het HIB-systeem. De buiten- en binnenwanden bestaan hieruit, waarbij gedeelten bestaan uit houtskeletconstructie en andere gedeelten uit blokken van 160 mm dik. De kiezels in het binnenwerk zorgen voor warmteaccumulatie en goede akoestiek. Almere is hier een symbool van de opkomst van houtbouw in de actuele woningbouwsector.

2. Steko Wandsysteem in Emmen

In Emmen is door Nieuwenhuis Bouw een hulpproject uitgevoerd in het kader van de herbouw van een verenigingsgebouw. Ze gebruikt hier het Steko Wandsysteem, waarbij geprefabriceerde houtblokken op maat werden geleverd. Dit systeem is direct bruikbaar en vereist minimale voorbereiding, waardoor de bouwtijd kort en kostenefficiënt wordt.

Regels en Normering

De technische aspecten van houtbouw blokken worden beheerst door de Europese bouwnormen. In Nederland zijn dit vooral de Eurocode 5 (voor houtconstructies) en EN 1995, die standaarden opstellen voor duurzaamheid, stabiliteit en brandveiligheid in houtbouw. Projecten moeten voldoen aan deze regels, zowel in opbouw als in uiteindelijke resultaat. In deze context zijn houtbouw blokken een goede en gereguleerde oplossing, vooral binnen de groeiende eisen van de circulaire bouweconomie.

Duurzaamheid in Beeld

Circulaire Bouweconomie

Het gebruik van houtbouw blokken past perfect in de doelstellingen van de circulaire bouweconomie, die op lange termijn tot een 100%-circulaire bouwbedrijvigheid is gestreefd voor 2050. Met het hulp van projecten als het Inspiratieboek Woningbouw in hout (uitgegeven door het Transitieteam Circulaire Bouweconomie) worden modulaire en houtgerichte bouwmethoden verspreid en verbeterd. Een aantal van de projecten in het inspiratieboek toont aan dat houtbouw nu de aandacht krijgt die het verdient, zowel in de praktijk als bij wetgeving.

De ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties financiert en ondersteunt dit initiatief. De publicatie is van belang als inspiratiebron, zowel voor bestuursleden van woningbouwmaatschappijen als voor projectontwikkelaars in de woningbouwsector. Ze geven concrete voorbeelden van toepassing, van klein- tot meer verdiepingen.

Markttrends en Toekomstperspectieven

De Green Deal Convenant Houtbouw is een verdrag tussen Nederlandse gemeenten en bouwbedrijven, waarbij minimaal 20% van de woningbouwprojecten sinds 2025 moet voorzien zijn van elementen voor houtbouw. Hierdoor wordt een extra aanduiding geplaatst op de markt, met groei in bijvoorbeeld: - Geprefabrikerde modulaire bouweenheden - Alternatieven op basis van houtbouw blokken - Projectontwikkeling voor woningbouw- of wonen in duurzame projectgebieden

De Bouwwereld, zoals beschreven in recente rapportages, ziet dat projecten met houtbouw blokken van start gaan op basis van deze kaders en dat er veel innovatie ontstaat binnen de Nederlands woningbouwsector. In het e-book 'Bouwspecial Houtbouw' door het platform Bouwspecial wordt deze trend op een rij gezet en worden innovaties op het gebied van houtbouw besproken.

Voor wie is Houtbouw met Blokken Interessant?

Houtbouw blokken bieden een ruime toepassingsruimte en zijn geschikt voor: - Woningbouwprojects, zowel voor individuele woningen als in klein woonprojecten - Utiliteitshoek gebouwen zoals scholen, kantoren, en clubhuizen - Woningen in de sociale woningbouwsector, met name waar eend uit een projectgezamenlijk is samengesteld - DIY’ers en projectontwikkelaars, doordat de systematiek gemakkelijk omvat met montage en minimale bouwvoorbereiding

Bijvoorbeeld: - Michael Wassermann, lid van Gablok Nederland, benadrukt dat zijn systeem bij zowel beginners als ervaren bouwbedrijven enorm veel potentie heeft. Het systeem is eenvoudig, draagbaar, en kan aanschuiven bij huidige methoden. - Het gebruik van houtbouw blokken in projecten, zoals in Almere en Emmen, duidelijk op dat zowel particulieren als grotere ondernemingen er baat bij hebben, vanwege het snelle en klimaatneutrale bouwresultaat.

Voorbeelden in Realisatie

Een aparte bron, Bouwspecial Houtbouw, bepleit onlangs het idee dat houtbouw blokken de revolutie in gang zijn gekomen, zoals opgemerkt door Pablo van der Lugt, o.a. auteur van De Houtbouw Revolutie. Volgens zijn visie is er sprake van een overgangsperiode waarin de bouwevolutie zich in modulaire richting verder ontwikkelt.

Het e-book, van 44 pagina’s lengte, is een overzicht van projecten die zijn gerealiseerd met houtbouw. Voor wie in de fase van projectontwikkeling of keuzeret van materialen zit, kan dit overzicht dienen als steunpilaar. De opmaak, richting en vormgeving zijn gericht op zowel bouwkundig professionalen als beginnende homeowners, waarbij houtbouw niet langer exotisch, maar een volwaardig bouwmedium is geworden.

Toekomstige Uitdagingen

Ondanks de groeipotentie van houtbouw blokken zijn er ook uitdagingen en kritische punten:

1. Regelgeving en Kaders

Niet altijd is duidelijk hoe het gebruik van houtbouw blokken paste binnen de Nederlandse bouw- en wettelijke kaders. De regelgeving is nog niet altijd volledig grotendag en er is ruimte voor toegevoegde waarde vanuit de bouweconomie, zoals de kwestie om standaardisering van het productieproces te verhogen of om subsidies voor houtbouw te stimuleren.

2. Brandveiligheid en Duurzaamheid

Hoewel hout als een natuurlijk en biologisch materiaal wordt gezien, wordt er nogal over twijge: hoe zit het met brandveiligheid, zorg voor onderhoud en stabiliteit in de lange termijn? Houtbouw blokken vereisen goede wetenschappelijke controle en versterking in het bouwproces. Daarbij blijft het belangrijk dat er steeds een veilige oplossing is voor brandbestendigheid, een van de hoofddrempelen in de huidige houtbouwontwikkelingen.

3. Concurrentie met Traditionele Materialen

Staal, beton en baksteen zijn vertrouwde materialen met lange tradities en wijdverbreide toepassing. Hoewel houtbouw blokken een duidelijk concurrentievoordeel bieden, moet het systeem nog wijdverspreid geaccepteerd worden door woningbouwmaatschappijen, gemeenten en projectontwikkelaars als een standaard.

Conclusie

Houtbouw blokken vormen een interessant en welsprekend nieuw hoofdstuk in de Nederlandse bouweconomie. Ze bieden een snelle, duurzame en eenvoudige manier om woningen en hulpstructuren op te bouwen, met nadruk op circulaire principes en CO2-reductie. Door technische vooruitgang en het behoud van kwaliteit en normering, zijn deze bouwmethoden gereed om snel op te schalen in projecten voor zowel particulier als collectief gebruik.

De trends, zoals de initiatieven van het Transitieteam in combinatie met het Green Deal Convenant Houtbouw, geven duidelijk weggelegd voor modulaire, demontabele en klimaatvriendelijke bouwconcepten. Voor wie op zoek is naar inspiratie op dit terrein, is het Inspiratieboek Woningbouw in hout een waardevolle bron, evenals het e-book Bouspecial Houtbouw. Met de huidige richting, is houtbouw van blokken een realiteit die zich steeds vaker in de praktijk begint te afspelen: sneller, minder belastend, en duidelijk beter voor de toekomst van woningbouw en milieu.

Bronnen

1. Inspiratieboek Woningbouw in hout – Houtwereld
2. Bouwen met houten blokken – Bouwwereld
3. Blokken bouwen voor volwassenen – Houtbouwbeurs
4. Bouwspecial Houtbouw – E-book uitgeverij