Funderingsrisico's in Nederland: Oorzaken, Herkenning en Technieken

Published by Redactie on november 14, 2025 | Category houtbouw

Inleiding

In Nederland zijn funderingsproblemen een groeiend concern, vooral in regio's met zettingsgevoelige bodems zoals veen- en kleigronden. Deze problemen worden versterkt door klimaatverandering, droogte en dalende grondwaterstanden, die leiden tot bodeminklinking en funderingschade. In dit artikel bespreken we de meest voorkomende oorzaken van funderingsproblemen, de risicogebieden in Nederland, en hoe je funderingsproblemen kunt herkennen. Verder geven we een overzicht van de verschillende funderingstechnieken en hun kwetsbaarheid voor schade. Het doel is om homeowners, woningbouwers en bouwprofessionals te informeren over de realiteiten van funderingsrisico’s in het huidige Nederland.

Oorzaken van funderingsproblemen

Funderingsproblemen ontstaan meestal door veranderingen in de ondergrond. Droogte en dalende grondwaterstanden zijn een belangrijke oorzaak van bodeminklinking, vooral in gebieden met veen- of kleigronden. Deze grondsoorten zijn zettingsgevoelig, wat betekent dat ze kunnen inklinken of veranderen in volume bij droge omstandigheden. Dit heeft als gevolg dat funderingen onder druk komen te staan en uiteindelijk kunnen bezwijken of schade kunnen oplopen.

Een andere oorzaak van funderingsproblemen is het gebruik van houten paalfunderingen. Deze techniek werd veel gebruikt vóór 1970, vooral in regio’s met zettingsgevoelige bodems. Houten palen moeten onder water staan om te voorkomen dat ze rotten. Door droogte en klimaatverandering kan het grondwaterpeil zinken, waardoor palen boven water komen te staan en gaan rotten. Dit proces kan leiden tot funderingsproblemen, zoals verzakking van het gebouw.

Daarnaast kunnen funderingsproblemen ontstaan wanneer in hetzelfde gebouw verschillende funderingstechnieken zijn gebruikt. Bijvoorbeeld bij een aanbouw die anders is gefundeerd dan het hoofdgebouw, wat kan leiden tot ongelijke zetting en vervolgens funderingsschade.

Risicogebieden in Nederland

In Nederland zijn er verschillende regio’s waar funderingsproblemen regelmatig voorkomen. Deze gebieden worden vaak aangeduid als aandachtsgebieden of risicogebieden. De meest bekende zijn:

Zaanstreek en Waterland (Noord-Holland): Gebieden met veen- en houtpalefunderingen zijn hier typisch.
Gouda, Alphen aan den Rijn en Krimpenerwaard (Zuid-Holland): Hier zijn veen- en kleigebieden vaak de oorzaak van funderingsschade.
Delft, Rotterdam en Schiedam: In deze steden zijn veel oude woningen gebouwd op houten palen. Daarnaast zijn de bodems hier zettingsgevoelig.
Laaggelegen delen van Friesland en Groningen: Door droogte en dalende grondwaterstanden lopen woningen hier verhoogd risico op verzakking.
Amsterdam (oude stadsdelen): In de historische stadsdelen zijn houten paalfunderingen gebruikelijk. De droogte en klimaatverandering versterken hier het risico.
Utrecht en Oudewater: In deze steden is sprake van oude funderingstechnieken en kwetsbare bodems.

Deze gebieden zijn meestal getroffen door de combinatie van oude funderingstechnieken en zettingsgevoelige bodems. De droge jaren hebben hier het risico op funderingsproblemen verder versterkt.

Funderingstechnieken en hun kwetsbaarheid

De keuze voor een bepaalde funderingstechniek heeft een grote invloed op de kwetsbaarheid van een woning voor funderingsproblemen. De twee meest voorkomende funderingstechnieken in Nederland zijn:

Houten paalfundering: Deze fundering is vaak gebruikt in de bouwperiode tot 1970, vooral in gebieden met zettingsgevoelige bodems. Houten palen moeten onder water staan om te voorkomen dat ze rotten. Klimaatverandering is daardoor ook een oorzaak van paalrot in de veen- en kleigebieden. Het grondwaterpeil zakt door droogte waardoor palen boven water komen te staan, en vervolgens gaan rotten. Het aantal woningen in Nederland met een houten paalfundering wordt geschat op 750.000 tot 1 miljoen.
Diepe funderingen met betonnen palen: Deze fundering is draagkrachtiger en minder kwetsbaar voor droogte dan houten paalfunderingen. Ze zijn vaak gebruikt in regio’s met minder zettingsgevoelige bodems. Echter, ook hier kan het gebruik van verschillende funderingstechnieken in eenzelfde gebouw leiden tot ongelijke zetting en schade.

Betonnen paalfunderingen worden niet aangetast door de grondwaterstand en zijn structureel sterker waardoor daar zelden problemen mee ontstaan. Echter, huizen met ondiepe funderingen op zwakke grond kunnen gaan verzakken, vooral bij droge zomers wanneer de bodem in klinkt en zakt.

Risicogebieden op basis van bodemtype

Gebieden in Nederland met een verhoogd risico op funderingsproblemen zijn gebieden met een minder draagkrachtige bodem, namelijk:

Laagveengebieden
Rivierengebieden
Zeekleigebieden
Getijdengebieden
Afgesloten zeearmen (kunstmatige wateren door het afsluiten van getijdengebieden, zoals het Haringvliet en het Grevelingenmeer)

Deze bodemtypes komen verspreid over Nederland voor. Vooral oudere woningen in deze gebieden zijn extra kwetsbaar. Wil je weten op wat voor bodem jouw huis staat? Bekijk dan de bodemkaart van Klimaateffectatlas.

Extreem weerscenario’s en hun effect

Volgens een niet-bevestigd rapport van Alex Hekman, Business Director Water bij Sweco, is het aantal meldingen van funderingsschade dit jaar aanzienlijk toegenomen. De extreem lage grondwaterstand als gevolg van de droogte heeft geleid tot zettingen in grondlagen. Dit betekent dat huizen op klei- en veengronden verzakken en scheuren in muren ontstaan. Deze meldingen komen uit verschillende regio’s in Nederland, waaronder Friesland en Zevenaar tot Geldermalsen. Ook in de weinig zettingsgevoelige gebieden zijn meldingen geregistreerd, wat duidt op het toenemende karakter van het probleem.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Funderingsproblemen ontstaan vaak langzaam en zijn daarom niet altijd direct zichtbaar. Toch zijn er een aantal signalen die wijzen op mogelijke funderingsproblemen. Deze signalen zijn zowel visueel als functioneel zichtbaar:

Scheuren in muren en plafonds: Deze scheuren kunnen diagonaal of verticaal lopen en duiden vaak op een ongelijke zetting van de fundering.
Deur- en kozelproblemen: Deuren en vensters die niet goed sluiten of die moeilijk open- en dichtgaan, kunnen wijzen op vervorming van het gebouw.
Tredverschillen in vloeren: Onregelmatigheden in de vloeren zijn een ander teken van ongelijke zetting van de fundering.

Een van de meest opvallende signalen is verzakking en scheefstand van een huis. Dit komt vaak voor bij huizen met houten funderingspalen of een ondiepe fundering in veengebieden. Vaak hebben buren met vergelijkbare woningen ook problemen.

Hoe achterhaal je het type fundering van je huis?

Veel huiseigenaren weten niet precies hoe hun woning is gefundeerd. Je kunt dit achterhalen via de oorspronkelijke bouwtekening, op te vragen bij de afdeling Bouw- en Woningtoezicht van je gemeente. Daarnaast kun je ook gebruik maken van online tools zoals de Klimaateffectatlas, die je kan helpen bepalen of jouw woning op een risicogebied staat.

Funderingsproblematiek in Nederland

Tot grofweg 1970 werd de fundering van panden (waaronder woningen) vaak uitgevoerd met houten funderingspalen of werden de panden ondiep gefundeerd. Deze funderingen zijn soms kwetsbaar, vooral in gebieden met een minder draagkrachtige bodem of een laag grondwaterpeil. Nederland heeft circa 750.000 panden met een houten paalfundering en naar schatting 300.000 panden met een ondiepe fundering. Naar schatting krijgt in elk geval de helft hiervan problemen met de fundering.

Door funderingsschade ontstaat ook schade boven de grond, aan het casco. Onderzoek en herstel van funderingen is kostbaar en complex. Als herstel niet plaatsvindt, treedt verloedering op en gaat de leefbaarheid van soms hele straten en buurten achteruit. De Nationale Aanpak Funderingsproblematiek (NAF) voert daarom initiatieven uit om kennis op te bouwen en te verspreiden over alle aspecten van funderingsproblematiek, en om de voorkoming en aanpak van funderingsproblemen te verbeteren.

Funderingsrisico's en klimaatverandering

De risicogebieden voor funderingsproblemen in Nederland zijn niet statisch, maar veranderen door de invloed van klimaatverandering. Door de toenemende droogteperiodes en dalende grondwaterstanden versterkt het risico op funderingsproblemen, vooral in gebieden met veen- en kleigebieden. Gebieden die traditioneel als risicogebieden werden beschouwd, zoals veengebieden met houten paalfunderingen, worden nu opnieuw onder de aandacht genomen, maar ook minder zettingsgevoelige gebieden zoals kleigebieden worden nu getroffen.

Dit komt doordat huizen in deze gebieden soms rechtstreeks op de ondergrond zijn gefundeerd en dus gevoeliger zijn voor veranderingen in de grondwaterstand. De toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden, zoals droge zomers en plotselinge regenval, zorgt ervoor dat de bodem in- en uitdijt, wat kan leiden tot ongelijke zetting van funderingen en schade.

Meldingskaarten en tools

Er zijn verschillende kaarten en tools beschikbaar die helpen bij het identificeren van risicogebieden en funderingsproblemen. Een van deze tools is de Klimaateffectatlas, waarop je kunt checken of jouw woning risico loopt op funderingsproblemen. Daarnaast is er een meldingskaart van het KCAFWoningen, die meldingen van funderingsproblemen in risicogebieden bijhoudt. Deze kaarten zijn nuttig voor eigenaren die willen weten of hun woning in een risicogebied staat of al meldingen zijn gedaan in hun buurt.

Samenvatting

Funderingsproblemen zijn een reëel en groeiend risico in Nederland, vooral in regio’s met zettingsgevoelige bodems zoals veen- en kleigronden. Deze problemen worden versterkt door klimaatverandering, droogte en dalende grondwaterstanden, die leiden tot bodeminklinking en funderingschade. Het gebruik van houten paalfunderingen en ondiepe funderingen in oudere woningen verhoogt het risico op funderingsproblemen. Huiseigenaren moeten zich bewust zijn van de signalen van funderingsproblemen, zoals scheuren in muren, deur- en kozelproblemen en tredverschillen in vloeren. Het achterhalen van het type fundering van een woning is belangrijk om risicobeheer mogelijk te maken. Met tools zoals de Klimaateffectatlas en meldingskaarten kan men beter inschatten of een woning risico loopt. De Nationale Aanpak Funderingsproblematiek speelt een sleutelrol in het opbouwen van kennis en het voorkomen van funderingsproblemen in Nederland.