Een optimale warmte-isolatie is essentieel voor comfortabel wonen, energiebesparing en duurzaamheid van woningen of gebouwen. Daarbij biedt PIR-isolatie, afgekort van Polyisocyanuraat, een aantrekkelijke oplossing als gevolg van de hoge isolatiewaarde, de vochtbestendigheid en de vrijwel krimpvrije aard van het materiaal. In dit artikel worden de voornaamste eigenschappen van PIR-isolatie besproken, worden de toepassingsmogelijkheden in detail geanalyseerd en worden zowel de voordelen als de nadelen van dit isolatiemateriaal toegelicht. De info is gebaseerd op gegevens van betrouwbare online bronnen binnen de sector.
Wat is PIR-isolatie?
PIR-isolatie is een kunststof isolatiemateriaal dat tijdens de productie met behulp van drijfgassen wordt verkregen. Het productieproces resulteert in een harde schuimstructuur met gesloten cellen, die in aard en prestaties vergelijkbaar is met Pur (Polyurethaan), maar een iets betere brandwerendheid biedt.
De stevige en lichte platen die eruit ontstaan, worden gebruikt in diverse isolatieprojecten en zijn meestal voorzien van een dampdichte laag. Deze extra bescherming biedt de voordelen van directe installatie zonder noodzaak van een apart dampscherm of dampopen folie.
Bekende merken binnen de markt zijn onder andere Recticel en Kingspan, die verschillende soorten PIR-isolatie aanbieden die aansluiten op specifieke toepassingen in woningen of gebouwen.
De belangrijkste eigenschappen van PIR-isolatie
1. Lage λ-waarde
De warmtegeleidingswaarde (λ-waarde) van PIR varieert tussen 0,021 en 0,026 W/m·K. Deze lage λ-waarde betekent dat PIR-isolatie zeer efficiënt is in het tegenhouden van warmteoverdracht. Dit maakt het mogelijk om met een kleinere dikte van isolatie dezelfde thermische prestaties te behalen vergeleken met andere soorten isolatiematerialen zoals EPS of minerale wol.
2. Brandveiligheid
PIR-isolatie wordt ingedeeld in brandklasse B, wat staat voor “moeilijk brandbaar”. Bij vergelijking met andere materialen zijn PIR-platen beter bestand tegen vuur dan PUR. Tijdens brandtests met een gasbrander zijn de resultaten vanwege de lage brandbaarheid positief gemeld. Binnen 15 minuten vatte het PIR-materiaal geen vlam, maar producede enkel rook. Hoewel het dus geen onbrandbaar materiaal is, zijn de risico’s bij een brand lager dan bij andere materialen.
Daarnaast ontstaat bij brand geen druppelvorming, wat het risico op secundaire schade vermindert. De brandveiligheid is vooral gunstig als het materiaal zonder brandwerende beplating wordt geïnstalleerd.
3. Vocht- en dampbestendig
Omeke van de uitdagingen bij isoleren is het omgaan met vocht, dat kan leiden tot rot, schimmel of verlies aan isolatiewaarde. PIR-isolatie lost deze uitdaging op doordat de gesloten cellen geen vloeistof opnemen. Hierdoor is het een gunstige keuze voor isolatieprojecten in vochtige omgevingen of op buitenafstand.
Voor extra vochtbestendigheid zijn zowel aluminium cacheringen als versterkingen met OSB beschikbaar. Er is geen externe dampafdichting nodig, aangezien bij veel PIR-platen een dampdichte laag al is aangebracht. Niettemin moet men letten op het goed afdeken van naden en kieren, met behulp van aluminium tape of polyurethaanschuim.
4. Druksterkte
Hoewel PIR-isolatieplaten geen hoge druksterkte hebben in vergelijking tot XPS (Expanderende Polystyreen), zijn ze toch beloopbaar. Dit heeft betekenis bij isolatieprojecten op platte daken of bij vloerisolatie, waarop verkeer kan optreden. PIR is hier niet sterkere alternatieven, maar voldoet wel aan veiligheidsvoorschriften ter plaatse.
5. Duurzaam en weinig onderhoud
Bij correcte uitvoering ondervindt PIR-isolatie tijdens zijn levensloop geen prestatieverlies, zolang het is beschermd tegen UV-straling, mechanische belasting en vocht. De levensduur bedraagt ca. 50 jaar of langer, waardoor het vanwege zijn duurzaamheid en stabiliteit een gunstig keuze is bij langdurige isolatieprojecten.
6. Verwarring voortbrengend aan scherp zaagsel bij slijpen
Tijdens het verwerken ontstaat geen stof of vezels, zoals wel het geval is bij minerale wol. Er komt echter wel een soort zaagsel vrij, dat weliswaar geen directe irritaties veroorzaakt, maar wel veilig om te werken is. Bij het aanbrengen van PIR wordt dit gecontroleerd met geschikte werktuigen, zoals de Bahco isolatiezaag, die hard materiaal kan afsnijden zodat er geen schadelijke stof of splinters overblijven.
Waar kan je PIR-isolatie toepassen?
PIR-insulatiesystemen zijn zeer veelzijdig en geschikt voor een brede reeks isolatieprojecten. Onderstaand worden de meest voorkomende toepassingen besproken:
1. Dakisolatie
PIR-isolatie is ideaal voor zowel platte als hellende daken. Owing aan de krimpvrije aard van het materiaal kan men direct na de installatie beginnen met aantasting. Bij binnenisolatie is het handig om zorgvuldig te letten op afdeking van naden met aluminium tape om verlies aan thermische prestatie te voorkomen. Bij lichte daken kan PIR ook buitenaf worden gebruikt, waarbij de dampbestendigheid van het isolatiemateriaal extra gewicht heeft.
2. Muurisolatie
Omdat PIR-isolatie dun is en een hoge thermische isolatie biedt, is het een uitstekende keuze voor binnen- en buitenisolatie van muren, bij voorkeur via spouwmuren. Hierdoor kan efficiëntie behaald worden met weinig ruimtelijk verlies binnen woningen of verbouwingen. Er zijn specifieke soorten PIR-platen (zoals PIR-muurplaten of PIR-spouwlagen) die geschikt zijn voor deze toepassing.
Vooral in nieuwbouw wordt PIR voor spouwmuren ingezet, waarbij ook brandveiligheid een essentieel criterion is.
3. Vloerisolatie
Bij vloerisolatieprojecten, zoals bij veranderingen in voorzetwanden, plafonds of bij ondergrondse constructies, wordt PIR aanbevolen, zeker als de bouwlaag beloopbaar moet zijn. De druksterkte van PIR draagt bij aan het uithouden van gewicht en verkeer.
4. Zolderisolatie
Deel van de PIR-analyse is het isoleren van zolderoppervlakken. PIR-platen zijn beschikbaar in combinatie met afwerkplaten en met een dampdichte laag, zoals in het zolderisolatiesysteem van Iso-Fit. Dit maakt het makkelijk om een goed geisoleerde, afgewerkte zolderoppervlak te realiseren.
5. Voorzetwanden en plafonds
Overtuigend is ook de toepassing in voorzetwanden of op plafonds, met behulp van PIR-varianten met OSB-beplating. In dergelijke constructies speelt ook de akoestische waarde van het isolatiemateriaal een rol, zie het onderdeel over geluidsisolatie.
De voordelen van PIR-isolatieplaten
- Hoge isolatiewaarde met minder dikte. Dankzij de lage λ-waarde is PIR zeer efficiënt en kan men ruimte besparen.
- Brandvertragingseigenschappen. PIR is betrouwbaarder in termen van brandveiligheid dan alternatieven zoals PUR en EPS.
- Gemakkelijk in het transport en werk. Door de lichte structuur is het comfortabel te verwerken.
- Vochtbestendigheid. Ondanks het vermogen om te isoleren in vochtige omgevingen, is de toevoeging van vochtbestendige versies (met OSB of met Al-cachering) zinvol.
- Duurzame prestaties, langdurige levensduur. Goed aangebracht verliezende PIR geen efficiëntie na jaren van gebruik.
- Verscheidenheid aan maatwerkopties. Dankzij de snijbaarheid met een normale zaag is het projectpassend in te richten.
- Duurzaamheid: doordat geen vezels vrijkomen bij verwerking is het minder schadelijk voor de lucht en veiliger voor de werknemers.
Wanneer is PIR niet geschikt?
Hoewel PIR-isolatie een breed scala aan toepassingen biedt, zijn er ook situaties of beperkingen waarbij voorzichtigheid wordt aangeraden:
- Hoogere prijs in vergelijking met EPS of minerale wol. Ondanks het rendement is de aanschafkost hoger, wat de voorafgaande berekening van energiebesparing vergt.
- Moeilijker te verwerken op oneffen oppervlakken. Aanvullende afwerkschermen of materialen zijn daar in sommige gevallen noodzakelijk.
- Schadelijke dampen bij brand. Hoewel brandklasse B is verkiest, zullen de bijbranden toch schadelijke stoffen produceren.
- Geen dampopen structuur. Door de voorschriften van dampdichte laag is er risico op condensindring of condensatie onderlating, bij foute opmaak of ontbrekende nadeverwerking.
- Chemische samenstelling en milieueffecten. Owing aan de synthetische samenstelling voldoet PIR niet aan sommige milieustandaarden of is het iets minder duurzaam dan bijvoorbeeld houtvezelisolatie.
Het kiezen van PIR-isolatie moet daarom op maat gebeuren, waarbij de toepassing, gebruikscultuur en duurzaamheid van het gebouw meetellen.
Hoe wordt PIR-isolatie aangebracht?
PIR-isolatieplaten kunnen eenvoudig worden verwerkt met standaardinstallatietechnieken. Aangezien de platen vaak al met een dampdicht laag voorzienen zijn, maakt dit het werken efficiënt en makkelijk.
1. Voorbereiding van het oppervlak
Alvorens te installeren moet het oppervlak droog, schoon en vlak zijn. Bij oneffenheden is het nodig om deze eerst recht te zetten of ze te verwerken met aanvullende materialen.
2. Bevestiging
De platen worden vastgemaakt met behulp van isolatiemortel of kruisdraadelementen. Door de stabiliteit van het materiaal is mechanisch vastmaken meestal voldoende. Men kan de PIR platen ook vastplakken met PUR- of PIR-schuimalcoholerende plakkers.
3. Afwerking van naden
Allerbelangrijkst is het goed afwerken van naden en kieren. Voor de afsluiting kunnen PIR-platen met aluminium tape worden afgedekt of met speciaal PUR-schuim voor wat grotere naden. Deze methodiek voorkomt warmteverlies en houdt vocht buiten.
4. Beloopbaarheid
Indien het isolatiemateriaal na de installatie beloopbaar moet zijn, zoals bij platte daken of vloeren, kies dan PIR-platen die drukvast zijn, bijv. platen met versterkingstechnieken tot extra belasting kunnen weerstaan.
Wat zijn de standaardafmetingen van PIR-isolatieplaten?
PIR-isolatieplaten zijn meestal verkrijgbaar in lengtes van 600 x 1200 mm, en soms ook 1200 x 2400 mm, terwijl de diktes variëren tussen 20 mm en 200 mm of zelfs groter als voor specifieke projecten nodig.
De voorkeursformaat kan worden aangepast, doordat PIR-isolatieplaten in elke gewenste vorm kunnen worden gesneden of gemeten met een zaag zoals de Bahco isolatiezaag, die geschikt is voor het verwerken van de hardere schuimstructuren.
De R-waarde van PIR varieert afhankelijk van de dikte, met ongeveer 4,5 tot 6,5 per 10 cm dikte, wat direct verband houdt met de gewenste isolatiewaarde (Rc ≥ 3,5 tot Rc ≥ 6).
Welk gewenst isolatieniveau nodig is?
Voor normale isolatie-voorschriften is vaak een Rc-waarde ≥ 3,5 genoeg, waarbij ongeveer 8 tot 10 cm PIR-isolatie nodig is. Voor hogere normen, zoals de BENG-norm, waarbij Rc ≥ 6 is benodigd, is ongeveer 12 tot 14 cm dikte aan te raden.
De keuze hangt dus af van de toepassing (plafond, muur, dak) en van de gewenste thermische prestatie.
Geluidsisolatie met PIR
Hoewel PIR vooral bekendstaat om goede thermische isolatie, is het ook geluidsisolerend, met name bij combinaties zoals het Iso-Fit-systeem.
Bij PIR-geluidsisolatie is de combinatie van materiaal en structuur belangrijk. Owing aan de dichtheid en vormgeving kan men zo’n isolatieplaat effectief inschakelen in projecten waar geluidsbelasting of akoestische toepassingen vereist zijn. Bijvoorbeeld bij:
- Zolders of verdiepingen waarbinnen geluidsisolatie gewenst is.
- Verbouwingen van kamers met verhoogde akoestische eisen.
Samenvatting van voordelen en nadelen
Om op te sommen, enkel belangrijkste punten op tabellenformaat:
| Eigenschap | Voordelen | Nadelen |
|---|---|---|
| Thermische isolatie | Lage λ-waarde, hoge R-waarde | Duurder dan EPS of minerale wol |
| Brandveiligheid | Brandklasse B, geen druppelvorming bij brand | Kan schadelijke dampen uitstoten bij brand |
| Vochtresistentie | Gesloten celporositeit, kan zonder dampdichting gebruikt worden | Risico op condens bij foute installatie |
| Druksterkte | Bloeptvast, geschikt voor beloopbare toepassingen | Minder sterk dan XPS |
| Duurzaamheid | Meestal 50+ jaar levensduur | Chemische productie en minder hergebruikbaar |
| Toevoeging van bepantsering | Al-cachering of OSB plaat kunnen worden toegevoegd | Compliceerde handling of extra kosten |
Wanneer kies je voor PIR?
PIR-isolatie is de juiste keuze in situaties waar:
- Weinig ruimte kan worden gebruikt voor isolatie (dikte beperkt)
- Brandwerendheid van betekenis is (zoals in nieuwbouw of collectieve woningen)
- De structuur beloopbaar of bestand moet zijn tegen vocht
- Het rendement van isolatie een hoge prioriteit heeft
- Er sprake is van een project dat maatschappelijke akoestische eisen vereist
Het is echter een slechte keuze wanneer:
- De budgetbeperkingen niet toestaan een duurdere oplossing
- De constructie niet voldoende ruimte biedt voor dampdichting of naadafwerking
- Men voorkeur geeft aan een biologisch of vrij van chemie materiaal
Conclusie
PIR-isolatie is een modern, kwalitatief hoogwaardig en zeer efficiënt isolatiemateriaal dat binnen de bouwsector een betekenisvolle rol speelt.Door zijn lage warmtegeleidingswaarde (λ ≈ 0,022 W/mK), unieke vochtbestendigheid en uitstekende brandwerendheid is PIR-isolatie een favoritisme in toepassingen van dak, muur en vloerisolaties.
Vooral in projecten waar ruimteinzaving essentieel is, of waar brandveiligheid een prioriteit staat, toont PIR-isolatie haar kracht. Of in nieuwbouw of heraanleg, PIR kan vaak meer bieden dan alternatieven, zolang deze correct wordt geïnstalleerd en afgedicht. Zorg voor correcte naden en eventuele vochtbeschermden, en geniet van een goede isolatie die jarenlang duurt.