Strikte isolatie is een belangrijke maatregel binnen de zorgsector om infectieoverdracht te voorkomen. Het betreft een vorm van isolatie die wordt toegepast bij patiënten die last hebben van besmettelijke ziekten of bij wie de immuunverweer zo verlaagd is dat blootstelling aan bacteriën of virussen een extra risico kan vormen. In dit artikel worden de redenen besproken waarom strikte isolatie wordt toegepast, de maatregelen die medewerkers en bezoekers moeten uitvoeren, en de organisatie van de isolatieverpleging in ziekenhuizen.
De informatie in dit artikel is gebaseerd op betrouwbare publicaties van ziekenhuizen en medische afdelingen in Nederland, zoals het Maastricht UMC+, ISala, LUMC, Radboudumc, en richtlijnen van het SRI-richtlijnenplatform. Daarmee wordt er een duidelijk en wetenschappelijk onderbouwd beeld gegeven van de praktijk van strikte isolatie.
Waarom wordt strikte isolatie toegepast?
Strikte isolatie dient als maatregel om de verspreiding van besmettelijke bacteriën of virussen binnen ziekenhuizen te voorkomen. Het wordt toegepast in situaties waarin een patiënt een ziekte overdraagt via de lucht, bijvoorbeeld bij het uitademen, hoesten of niezen. Ook kan isolatie nodig zijn wanneer een patiënt een verlaagde weerstand heeft, waardoor het belangrijk is om te voorkomen dat het immunesysteem blootgesteld wordt aan ziekmakende micro-organismen.
Volgens het Maastricht UMC+ is strikte isolatie nodig in het geval van een besmettelijke ziekte, ziekte door een bacterie of virus, of wanneer een patiënt een verlaagde weerstand heeft. De arts of verpleegkundige legt uitleg over de nodige isolatiemaatregelen bij opname van de patiënt.
De verschillende vormen van isolatie
De Maastricht UMC+ en Radboudumc onderscheiden diverse vormen van isolatie, waaronder:
- Contactisolatie
- Druppelcontactisolatie
- Strikte isolatie
- Aërogene isolatie
Strikte isolatie wordt toegepast wanneer transmissie via de lucht plaatsvindt of als het immunesysteem gevoeliger is dan normaal. In tegenstelling tot de andere vormen van isolatie, vereist strikte isolatie dat ook het gebruik van een sluis of isolatiebad plaatsvindt voor opname of verplaatsing. Hierdoor wordt het risico op besmetting via handen of voorwerpen verkleind.
Wanneer is strikte isolatie verplicht?
Strikte isolatie wordt in bepaalde gevallen ook toegepast op basis van risicofactoren. Dit is onder andere het geval when een patiënt opgenomen is na een opname in een buitenlands ziekenhuis of wanneer er sprake is van contact met dieren vanuit een risicoland. Deze maatregel is bedoeld om de zorgzame midden om beveiligd te houden, aangezien bepaalde virus- of bacteriesoorten zich anders gedragen dan bekende ziekten in Nederland.
De procedure bij instellen van strikte isolatie
Bij instelling van de isolatie wordt met de patiënt of de naaste familie besproken:
- De reden van de isolatie
- De duur van de isolatie
- De maatregelen voor medewerkers
- De maatregelen voor bezoekers
- De tijdstippen waarop verpleegkundige zorg wordt verleend
- De voorwaarden voor het beëindigen van de isolatie
Deze doorgang is bedoeld om zowel de patiënt als het zorgteam op de hoogte te houden van verwachtingen en verantwoordelijkheden. Bij ontslag moeten medische instellingen de thuiszorg of instellingen waar de patiënt verder opgenomen wordt, informeren over de benodigde beschermende maatregelen.
Maatregelen voor medewerkers
Medewerkers die iemand in strikte isolatie verzorgen, moeten beschermende middelen gebruiken. Dit omvat:
- Een overschort of beschermend schort
- Handschoenen
- Een mondneusmasker of chirurgisch masker
De LUMC en Radboudumc benadrukken de rol van medewerkers in het voorkomen van infectiegevaar. Alleen op basis van concrete indicaties kunnen aanvullende maatregelen worden genomen, zoals een mondkapje met een langere aandacht voor luchtwegbescherming.
Het is belangrijk dat persoonlijke beschermingsmiddelen correct worden toegepast en niet worden verdubbeld of verslechterd tijdens gebruik.
Bezoekreglementen bij strikte isolatie
Familie en vrienden mogen tijdens de isolatie gewoon op bezoek komen, zoals in de brochure van het Maastricht UMC+ is aangegeven. Toch gelden er een aantal beperkingen of eisen:
- Bezoekers moeten zich voortijdig melden bij de afdelingsverpleegkundige.
- Indien nodig, krijgen bezoekers instructies voor beschermende maatregelen.
- Bezoekers mogen geen bezoek brengen wanneer ze zelf symptomen hebben van een ziekte, zoals hoesten of een verhoging van de temperatuur.
- Na de bezoeksbeurt moeten medewerkers of bezoekers hun handen desinfecteren met handalcohol.
- Voor kinderen jonger dan 12 jaar moet er altijd vooraf overleg plaatsvinden met een arts.
In sommige gevallen, zoals op afdelingen voor infectierisico’s die niet uit Nederland stammen, kan het opvragen van een PCR of antigen test noodzakelijk zijn. Dit is echter niet in alle gevallen het geval.
De logistiek van de isolatiekamer
Een patiënt in strikte isolatie ligt op een afgezonderde eenpersoonskamer met een daaraan gekoppelde sluis. De deur van de kamer blijft tijdens verpleging dicht. Buiten de deur is een rode kaart met instructies voor medewerkers en bezoekers aanwezig voor duidelijkheid in de praktijk van handenhygiëne en toegang.
Als de patiënt verhuist naar een behandelsaal of medische ruimte, wordt er zorg voor genomen dat schone kleding en een mondkapje gedragen worden. Het verslepen van eventueel besmettelijke voorwerpen of het dragen van besmette kleding is daarom taboe in de zorgruimte.
Ook bij de huiskamer of in het gemeenschappelijke gedeelte van de afdeling is bij strikte isolatie een beperkte toegang. De patiënt kan pas toegang krijgen na overleg en voorzien van een chirurgisch masker en handondesinfectie.
Hygiënemaatregelen en handenwassen
Een van de belangrijkste hygiënemaatregelen bij strikte isolatie is handen wassen met zeep en water, of het gebruik maken van handalcohol. Dit geldt zowel voor medewerkers als bezoekers.
Bij het bezoeken van een patiënt in isolatie wordt vooraf gevraagd om deze maatregelen op te volgen. Dit is bedoeld om de patiënt en zijn omgeving te beschermen. Tijdens het verlaten van de kamer moet handalcohol worden gebruikt voor desinfectie, en kan er geen verdere interactie plaatsvinden met andere afdelingen of patiënten.
Eindiging van de isolatie
De tijd dat de patiënt in isolatie ligt, is vanaf het moment van opname of aansluiten in de isolatiekamer afhankelijk van het herstel of het testresultaat. De afdeling Infectiepreventie of Medische Microbiologie bepaalt op basis van wetenschappelijke data wanneer het ziekenhuis veilig is gesteld voor verdere zorgzame omgang.
Indien er geen sprake is meer van ziekte of verlaagde weerstand, wordt de isolatie beëindigd. Dan is het ziekenhuis verklard om de patiënt veilig over te dragen naar een reguliere kamer.
Belang van wetenschappelijke toetsing en beleidsrichtlijnen
De richtlijnen voor isolatiemaatregelen worden mede onderbouwd door wetenschappelijke evaluaties en onderzoek. De SRI-richtlijnen tonen aan dat in het merendeel van de gevallen (ca. 90%) de huidige normen al voldoen aan de eisen van infectiepreventie. Daarmee is volgens deze instelling geen verder budgetnodig voor aanpassingen, maar wordt er wel gecontroleerd of bestaande procedures in het praktische veld effectief zijn.
In dit kader worden richtlijnen voor isolatiekamers en voorkoelinstallaties, zoals luchtroosters en drukverschil, al van tevoren meegenomen als zorgkwaliteitsvorm. De toetsterwijntlijnen zoals geproduceerd door GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) bepalen hoeveel er wetenschappelijk is onderbouwd bij het opstellen van richtlijnen.
Samenwerking tussen ziekenhuizen en externe zorg
Ondereen instellingen werken nauw met elkaar samen op het vlak van isolatie en beschermingsmaatregelen. Het Maastricht UMC+ en het LUMC tonen aan dat isolatiemaatregelen bij overzeese opnames of bij diercontact worden doorgegeven aan medici en zorgverleners die verder verantwoordelijk zijn. Ook in het bezoeksbeleid wordt aandacht getoond voor mensen die, bijvoorbeeld wegens zwangerschap, extra bescherming nodig hebben of bij wie aandacht is voor voorkomen van risico’s met ziekmakende microbiënten.
Een voorbeeld is dat voor zwangere vrouwen het dragen van een mondneusmasker en een chirurgische schort niet verwerd is. Daarom wordt iedereen opgeroepen om zich aan de aanwijzingen voor het bezoek aan patiënten in isolatie te houden.
Technische isolatieprestaties
In het ziekenhuisbedrijf wordt aandacht besteed aan isolatiekamer-techniek. Hierbij valt onder andere het drukdiffentiesstelsel, waarbij er een constante drukverschil aandacht wordt besteed. De LUMC en het Maastricht UMC+ voegen toe dat deze technieken niet leiden tot extra verbrandingskosten, aangezien de meeste zorginstellingen al voorzien zijn van geschikte ventilatiesystemen.
Ondersteuning voor patiënten en bezoekers
Naast de hygiënemaatregelen is er ook aandacht voor de psychologische zorg. Het ervaren van isolatie kan emotioneel zwaar zijn voor de patiënt en hun naaste. Daarom leggen zorginstellingen het nadruk op om contact en ondersteuning te beogen via muren, schermen of via digitale contactmomenten.
Strikte isolatie betekent dus nog lang niet dat er geen menselijke uitwisseling plaatsvindt. Integendeel, juist via creatieve oplossingen kan er zorg worden geboden die niet alleen de ziekte bestrijdt, maar ook de psychische toestand van de patiënt beter wordt.
Kwaliteitsborging en beoordeling van zorgprocedures
Zowel het LUMC als het Radboudumc en SRI-richtlijnen benadrukken dat een goede procedurebeoordeling essentieel is voor kwaliteitsondersteuning in de ziekenzorg. Dit gebeurt op basis van wetenschappelijke onderbouwing. In dit kader worden zorgprocessen getest of aan de normen voldoen, zodat de zorg voor patiënten op een consistente manier wordt uitgevoerd.
Toekomstmaatregelen en het beheer van het risicoveld
Met de continuïteit van ziektebeelden, en de voortdurende toename van resistentie van micro-organismen tegen geneesmiddelen, is het noodzakelijk om de isolatiemaatregelen flexibel te blijven aanpassen. De SRI-richtlijnen en ziekenhuizen voegen toe dat er in de toekomst aandacht kan zijn voor preventie op het niveau van zorginstellingen zelf, wat de effectiviteit van beveiligde praktijk verder kan verbeteren.
Strikte isolatie is daarom op zichzelf ook een investering in de toekomstige zorgbeleidsmodellen, waarop er aandacht wordt gesteld door zowel technologische vooruitgang als versterking van de kennisbijstand in medische microbiologie en hygiënische richtlijnen.
Conclusie
Strikte isolatie is een cruciale maatregel in de strijd tegen de verspreiding van besmettelijke ziekten in ziekenhuizen. Het betreft een complexe combinatie van medische en technische maatregelen, waarbij zowel patiënten, bezoekers als medewerkers een rol spelen. Door het toepassen van beschermende middelen, observatie via de isolatiekaart, en aanpassing van het zorgproces wordt de gezondheidszorgssfeer aanzienlijk veilig gesteld.
Strikte isolatie kan zowel als preventieve maatregel als als therapeutisch onderdeel worden gesehen tijdens de opname van een patiënt. Het is belangrijk haar steeds met betrouwbare richtlijnen en onderzoek te onderbouwen, waardoor er een sterke basis is voor toekomstige preventieve zorgen.
De samenwerking tussen ziekenhuizen, het beleid op het vlak van hygiëne, en aandacht voor de psychologische gevolgen van isolatie tonen aan dat de medische zorg complex, multifacetaal, en voorzichtig geformuleerd moet worden.
Maar met het opstellen van duidelijke maatregelen, het verloop van de proceskosten op het technische vlak, en het verdiepen van de wetenschappelijke toetsing, is strikte isolatie een waardevolle strategie gegenereerd als onderdeel van de gezondheidszorg.