Inleiding
De bouwsector staat voor de uitdaging om duurzamere en circulaire oplossingen te ontwikkelen. Een opvallend innovatief concept in deze context is het gebruik van gerecyclede spijkerbroeken als isolatiemateriaal. Deze ongebruikelijke toepassing combineert afvalvermindering met uitstekende technische eigenschappen, waardoor het zowel ecologisch als functioneel voordelig is. In dit artikel worden de productie, technische specificaties, toepassingsmogelijkheden en voordelen van isolatiemateriaal gemaakt van oude spijkerbroeken onderzocht, gebaseerd op diverse projecten en ervaringen uit de bouwpraktijk.
Het Concept: Van Afvalwaarde naar Bouwaarde
Het idee om oude spijkerbroeken om te zetten in isolatiemateriaal is gebaseerd op een eenvoudig maar krachtig principe: kledingstukken van hoge dichtheid en hoge isolatiewaarde kunnen worden hergebruikt als bouwmateriaal. Spijkerbroeken zijn gemaakt van dik, dik gesponnen denim, een stof die bekendstaat om haar hoge isolatiewaarde. Dit maakt ze ideaal geschikt als grondstoffen voor isolatiematten. De technologie achter het omzetten van afgedankte kleding in isolatie is al jaren ontwikkeld, maar de toepassing op grootschalige bouwprojecten is nog relatief nieuw.
De inspiratie achter dit innovatieve gebruik van textiel komt voort uit de toenemende focus op duurzaam bouwen en circulaire economie in de bouwsector. Het vertegenwoordigt een creatieve oplossing voor twee problemen tegelijk: het verwerken van textielafval en het verminderen van de afhankelijkheid van traditionele isolatiematerialen die vaak energie-intensief worden geproduceerd.
Productieproces: Van Oude Broek tot Isolatiepaneel
Het productieproces van isolatiemateriaal uit spijkerbroeken wordt voornamelijk uitgevoerd door bedrijven zoals VRK isolatie. Het proces begint met de inzameling van uitgedragen spijkerbroeken. Deze verzameling kan op verschillende manieren plaatsvinden, via inzamelpunten zoals de modelwoning van Cazas Wonen in Woerden, of via grootschalere inzamelingen voor specifieke projecten.
Zodra de spijkerbroeken zijn verzameld, volgt een bewerkingsproces:
Voorbereiding: Bij Miedema Bouwmaterialen begint het proces op een sociale werkplaats waar mensen met een beperking de knopen en spijkers van de broeken verwijderen.
Vermalen: Het oude textiel wordt vervolgens vermalen tot vezels of pulp met behulp van een shredder.
Additieven toevoegen: Aan de vezels worden verschillende stoffen toegevoegd die zorgen voor brand- en schimmelwerendheid en dienen als bindingsmiddel. VRK gebruikt hiervoor brand- en schimmelwerende stoffen in hun Métisse isolatieproduct.
Vormgeven: Dit mengsel wordt geperst tot panelen, stroken of een andere gewenste vorm voor isolatiemateriaal. De dikte van deze panelen kan variëren, afhankelijk van de toepassing en vereiste isolatiewaarde.
Recyclebaarheid: Een belangrijk voordeel van dit materiaal is dat het na gebruik volledig gerecycled kan worden, wat bijdraagt aan de circulaire karakter van het product.
Het product dat uit dit proces ontstaat, bekend als Métisse isolatie bij VRK, bestaat voor 90% uit oude spijkerbroeken (minstens 80% katoen), aangevuld met brand- en schimmelwerende stoffen. Deze samenstelling zorgt voor een hoogwaardig isolatiemateriaal met uitstekende technische eigenschappen.
Technische Specificaties en Eigenschappen
Het isolatiemateriaal dat wordt geproduceerd uit spijkerbroeken heeft verschillende technische specificaties die het geschikt maken voor diverse toepassingen in de bouw.
Isolatiewaarde (R-waarde)
De isolatiewaarde van spijkerbroenisolatie is significant. In het project "De Goudse Waarden" in Gouda wordt gebruikgemaakt van isolatie met een R-waarde van 5,1. In een ander project in Drachten worden 16 cm dikke platen gebruikt met een R-waarde van 4,10. Deze waarden zijn vergelijkbaar met traditionele isolatiematerialen, wat aangeeft dat spijkerbroenisolatie effectieve thermische eigenschappen bezit.
Andere Technische Eigenschappen
Naast de thermische isolatiewaarde heeft materiaal van spijkerbroeken verschillende andere voordelige eigenschappen:
Vochtregulerende werking: Het volledig bio-based materiaal heeft een vochtregulerende werking, waardoor het in de zomer de warmte ongeveer 6 tot 8 buiten kan houden. Dit maakt het geschikt voor woningen met lagetemperatuurverwarming, zoals een warmtepomp.
Geluidsisolatie: Het materiaal heeft een hoge geluidsabsorberende waarde, wat bijdraagt aan een stiller binnenklimaat.
Comfort: Isolatiemateriaal van katoen prikt niet en werkt daardoor veel fijner dan bijvoorbeeld steenwol, wat de verwerking aangenamer maakt voor installateurs.
Geen afdekfolie nodig: Er is geen afdekfolie nodig, wat extra bijdraagt aan een comfortabel binnenklimaat en vereenvoudigt de installatie.
Beperkingen
Ondanks de voordelen heeft het materiaal ook enkele beperkingen:
Contact met grondwater: Het mag niet in contact komen met grondwater, omdat het dan volzuigt.
Volume: Qua volume is het groter dan bijvoorbeeld Rockwool, hoewel dit volgens leveranciers met een just-in-time-leveringssysteem goed te managen is op de bouwplaats.
Toepassingsmogelijkheden en Projecten
Spikerbroenisolatie wordt in verschillende projecten toegepast, zowel bij renovaties als bij nieuwbouw. De toepassing gebeurt op de gebruikelijke wijze voor isolatiemateriaal, wat het gebruik ervan aanzienlijk vereenvoudigt.
Project De Goudse Waarden (Gouda)
Een opvallend project is de herinrichting van een middelbare school in Gouda, "De Goudse Waarden", waar 6.000 gerecyclede spijkerbroeken worden gebruikt voor de isolatie van de gevel. Dit project dient als een aantoonbare duurzaamheidsmaatregel. De exacte hoeveelheid die is ingezameld bedraagt 6.273 broeken, wat een kleine marge van 27 broeken boven het doel is. Dit geeft aan dat het doel van 6.000 broeken realistisch en haalbaar is, en dat de gemeenschap actief meewerkt.
Het project heeft niet alleen als doel duurzaam bouwen te bevorderen, maar ook bewustzijn te creëren bij leerlingen en de lokale gemeenschap. Het gebruik van spijkerbroeken als isolatiemateriaal is een visueel krachtig symbool voor circulariteit. De ideeën achter dit initiatief worden gesteund door een combinatie van duurzaamheidsbeleid, innovatie in materialen en maatschappelijke betrokkenheid.
Project Woerden
Cazas Wonen werkt aan een beter milieu door circulair te bouwen en te onderhouden. Bij het opknappen van woningen in de Schilderskwartier in Woerden gebruiken zij oude spijkerbroeken als isolatiemateriaal. De organisatie heeft een inzamelpunt ingericht waar bewoners hun oude spijkerbroeken kunnen inleveren voor dit doel.
Jos Koene, procesleider groot onderhoud bij Cazas Wonen, verklaarde: "Nadat ik een artikel had gelezen over een bedrijf dat van oude spijkerbroeken isolatiemateriaal maakt, was ik meteen enthousiast. Vanwege het milieu werken wij het liefst met gebruikte materialen. Circulair bouwen heet dat. Maar de mogelijkheden zijn beperkt. Vaak zijn die materialen nog te duur of niet goed genoeg."
Project Drachten
In Drachten heeft Wits Noord ervaring opgedaan met het gebruik van Métisse isolatie. Greg van het bedrijf geeft aan: "We hebben op de zaak al wat proefstukken gemaakt en de jongens waren enthousiast over de verwerking, we hebben er vertrouwen in."
Johan Douma van Miedema Bouwmaterialen, die de technische specificaties uitlegt, benadrukt: "Het isolatiemateriaal heet Métisse en komt uit Frankrijk. Het proces start op de sociale werkplaats waar mensen met een beperking de knopen en spijkers van de broeken verwijderen. Via een shredder wordt de stof vermalen tot pulp. De vezelpulp wordt vermengd met een brandvertragende zoutoplossing en een smeltvezel, zodat er stevige platen met een hoge brandwerendheid ontstaan."
Vloerisolatie bij De Woonplaats
Een andere toepassing is vloerisolatie. De Woonplaats heeft ervaren dat isolatiemateriaal van katoen fijner aanvoelt dan steenwol omdat het niet prikt. Voor het isoleren van de vloer van één woning zijn ongeveer 250 oude spijkerbroeken nodig. De Woonplaats heeft besloten dit materiaal vaker in te zetten bij vloerisolatie, wat aangeeft dat tevredenheid over de prestaties en verwerking.
Voordelen van Spikerbroenisolatie
Het gebruik van gerecyclede spijkerbroeken als isolatiemateriaal biedt meerdere voordelen, zowel ecologisch als technisch:
Ecologische Voordelen
Afvalvermindering: Door oude spijkerbroeken te hergebruiken, worden ze niet afval en wordt de afvalberg verkleind.
Behoud van grondstoffen: Het hergebruik vermindert de noodzaak om nieuwe materialen te produceren, wat bespaart op natuurlijke grondstoffen.
CO2-reductie: Het draagt bij aan de doelstelling om de uitstoot van broeikasgas (CO2) met 95% te verminderen in 2050 vergeleken met 1990. Dit is een doel dat overheden in 2016 in Parijs hebben afgesproken.
Circulair bouwen: Het sluit aan bij het principe van circulair bouwen, waarbij materialen aan het einde van hun levenscyclus worden hergebruikt in nieuwe producten.
Technische Voordelen
Uitstekende isolerende eigenschappen: Katoen van nature uitstekende isolerende eigenschappen. Kleding van katoen houdt ons in de winter warm en in de zomer koel, eigenschappen die voor een huis net zo zinvol zijn.
Geluidsisolatie: Het materiaal heeft een hoge geluidsabsorberende waarde, wat bijdraagt aan een stiller binnenklimaat.
Vochtregulatie: Het materiaal heeft vochtregulerende eigenschappen, wat bijdraagt aan een comfortabel binnenklimaat en kan helpen bij het voorkomen van schimmelvorming.
Eenvoudige verwerking: Het materiaal is makkelijker te verwerken dan sommige traditionele isolatiematerialen omdat het niet prikt en comfortabel aanvoelt.
Veiligheid: Het materiaal heeft een hoge brandwerendheid dankzij de toegevoegde brandvertragende stoffen.
Rol van Gemeenschapsbetrokkenheid
Een opmerkelijk aspect van verschillende projecten met spikerbroenisolatie is de rol van gemeenschapsbetrokkenheid. In projecten zoals "De Goudse Waarden" in Gouda en de inzamelingen door Cazas Wonen in Woerden spelen burgers en leerlingen een actieve rol in het leveren van de grondstof: oude spijkerbroeken.
Dit gemeenschapsaspect heeft meerdere voordelen:
Bewustwording: Het draagt bij aan bewustwording over duurzaamheid en circulariteit bij de betrokkenen.
Maatschappelijke betrokkenheid: Het creëert een gevoel van gemeenschapszin en gedeelde verantwoordelijkheid voor het milieu.
Praktische implementatie: Het maakt het mogelijk om grote hoeveelheden spijkerbroeken te verzamelen voor grootschalige projecten.
Educatieve waarde: In het geval van scholen kan het dienen als educatief instrument over duurzaamheid en circulaire economie.
Conclusie
Het gebruik van oude spijkerbroeken als isolatiemateriaal vertegenwoordigt een innovatieve en duurzame oplossing in de bouwsector. Het productieproces, dat het omzetten van textielafval naar hoogwaardig isolatiemateriaal mogelijk maakt, is zowel technisch als ecologisch verantwoord. De technische specificaties, waaronder een hoge isolatiewaarde, vochtregulerende eigenschappen en geluidsisolatie, maken het materiaal geschikt voor diverse toepassingen in zowel renovatie als nieuwbouw.
De voordelen van dit materiaal zijn tweeledig: het biedt technische prestaties die vergelijkbaar zijn met traditionele isolatiematerialen, terwijl het tegelijkertijd bijdraagt aan circulaire doelstellingen en CO2-reductie. De groeiende toepassing in projecten als "De Goudse Waarden" in Gouda, de renovaties in Woerden en de ervaringen in Drachten tonen aan dat dit materiaal niet alleen theoretisch haalbaar is, maar ook in de praktijk uitstekende resultaten oplevert.
De toekomst van spikerbroenisolatie lijkt rooskleurig, met een toenemende erkenning van zijn voordelen en een groeiende acceptatie in de bouwpraktijk. Naarmate de druk op de bouwsector om duurzamere oplossingen te ontwikkelen verder toeneemt, zal dit type innovatieve, circulaire materialen waarschijnlijk een steeds belangrijkere rol gaan spelen in de zoektocht naar een duurzamere bouwsector.