Inleiding
PUR (polyurethaan) is een veelgebruikt isolatiemateriaal in de bouw- en renovatie-industrie vanwege zijn isolerende eigenschappen en eenvoudige toepassing. Het wordt vaak gebruikt voor vloerisolatie, spouwmuren en daken. Echter, in recente jaren zijn er steeds meer meldingen van gezondheidsklachten gekomen van zowel bewoners als professionals die PUR-schuim toepassen. Deze klachten variëren van lichte irritaties tot ernstige luchtwegklachten en benauwdheid.
Voor zover te beoordelen uit de beschikbare informatie, zijn de gezondheidsrisico’s vooral aanwezig tijdens en kort na de toepassing van PUR, wanneer schadelijke stoffen zoals isocyanaten vrijkomen. Deze stoffen kunnen zich opbouwen in de lucht binnen een woning, vooral bij onvoldoende ventilatie.
Deze artikelen presenteert een overzicht van PUR-isolatie, de klachten die daarmee gepaard gaan, mogelijke oorzaken en maatregelen om deze risico’s te beperken. Aan de hand van de beschikbare bronnen wordt geanalyseerd wat bekend is over de gezondheidsaspecten van PUR-isolatie en wat de aanbevelingen zijn voor toekomstige projecten.
PUR-isolatie: Toepassing en eigenschappen
PUR-schuim is een veelzijdig isolatiemateriaal dat wordt gebruikt voor het vullen van kieren en gaten, spouwmuren, vloeren en daken. Het wordt vaak gespoten op locatie, waarbij het schuim zich uitbreidt en vaste vorm aanneemt. Het voordeel hiervan is dat het een aardige thermische isolatie biedt en goed aansluit op onregelmatige oppervlakken.
Echter, zoals meerdere bronnen aangeven, kunnen er schadelijke stoffen vrijkomen tijdens en kort na de toepassing van PUR. Deze stoffen, vooral isocyanaten, kunnen gezondheidsklachten veroorzaken bij mensen die blootgesteld zijn aan de dampen.
In een rapport van TNO wordt onderzocht of PUR-isolatie een negatieve invloed heeft op de luchtkwaliteit binnen woningen. De conclusie is dat concentraties van schadelijke gassen na het toepassen van PUR wel hoger zijn, maar dat deze concentraties in de meeste gevallen niet zo hoog zijn dat ze schadelijk zijn voor mensen die niet overgevoelig zijn. Toch zijn er ook gevallen waarin mensen met astma of andere luchtwegaandoeningen meer last ervaren.
Gezondheidsklachten door PUR-isolatie
Er zijn meerdere klachten gemeld die aan PUR-isolatie worden gekoppeld. De meest voorkomende klachten zijn:
- Irritatie van de ogen
- Hooikoortsklachten
- Benauwdheid
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Kortademigheid
- Huidirritatie
- Irritatie van de slijmvliezen
Deze klachten kunnen zowel tijdens als kort na de toepassing van PUR-schuim optreden. Het is belangrijk om op te merken dat de klachten meestal verdwijnen als het PUR-schuim volledig is gehard, wat binnen 2 uur tot 2 dagen kan gebeuren. Echter, in sommige gevallen blijven klachten aanhangen, wat wijst op langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen of allergische reacties.
Bronnen duiden erop dat het aantal slachtoffers in Nederland schatbaar op enkele honderden tot misschien wel honderden duizenden ligt. De Stichting Meldpunt PUR-schlachtoffers rapporteert circa 400 meldingen, maar het echte aantal wordt door deskundigen vermoedelijk veel hoger geschat. De klachten kunnen variëren van lichte tot ernstige, afhankelijk van de persoonlijke gevoeligheid en de mate van blootstelling.
Risico’s tijdens de toepassing van PUR-schuim
De meeste gezondheidsklachten zijn gerelateerd aan de toepassing van PUR-schuim, vooral bij vloerisolatie. Tijdens het spuiten van PUR komen schadelijke stoffen vrij, zoals isocyanaten. Deze stoffen zijn giftig en kunnen bij inademing gezondheidsklachten veroorzaken.
In een onderzoek door Royal Haskoning DHV zijn verschillende afwijkingen in de werkwijze van PUR-isoleerbedrijven geconstateerd. Zowel gecertificeerde als niet-gecertificeerde bedrijven worden genoemd die zich niet altijd aan de veiligheidsvoorschriften houden. Een van de belangrijkste afwijkingen is dat bewoners vaak aanwezig zijn tijdens het toepassen van PUR-schuim, terwijl dit volgens de regelgeving niet is toegestaan.
Een aantal bedrijven laat bewoners zelfs een verklaring ondertekenen waarin zij aangeven dat zij zijn geïnformeerd over de risico’s en de wettelijke verplichting om de woning te verlaten. Dit is een controversieel fenomenon, aangezien het niet voldoet aan de veiligheidsstandaarden.
PUR en de GGD: Onderzoek en adviezen
De GGD speelt een belangrijke rol in het beoordelen van gezondheidsklachten die aan PUR-isolatie zijn gekoppeld. Volgens bronnen kan de GGD beoordelen of de gezondheidsklachten door PUR veroorzaakt worden. Er zijn ook initiatieven genomen om meer onderzoek te doen naar het verband tussen PUR-isolatie en gezondheidsklachten.
In een artikel op GGDLeeiomgeving.nl wordt verder uitgelegd dat PUR-schuim tijdens het aanbrengen schadelijke stoffen kan vrijgeven. Het is belangrijk om de woning te verlaten tot het schuim volledig is gehard. Pas dan is het veilig om weer in de woning te zijn.
Hoewel het gebruik van PUR-schuim in kleine hoeveelheden, zoals in een spuitbus, relatief veilig is, kan het risico groter worden bij grotere toepassingen zoals vloerisolatie. De GGD raadt aan om voorzichtig te zijn bij de toepassing van PUR en om in acht te nemen dat sommige mensen allergisch of overgevoelig kunnen zijn voor isocyanaten.
PUR-isolatie en luchtkwaliteit in woningen
Een belangrijk aspect van PUR-isolatie is de invloed op de luchtkwaliteit binnen de woning. PUR-schuim kan schadelijke stoffen vrijgeven die zich opbouwen in de lucht, vooral bij onvoldoende ventilatie. De Gezondheidsraad heeft in 2018 en 2020 adviezen gegeven over de risico’s van PUR-isolatie in droge kruipruimtes.
Volgens een onderzoek door een toxicoloog en chemicus (dr. W.F. ten Berge) kan PUR-isolatie gunstige effecten hebben op de verwarmingskosten en het wooncomfort, maar moet men veel aandacht besteden aan de gasdoorlaatbaarheid van de vloer. Houten vloeren en vloeren met poreuze materialen kunnen schadelijke stoffen uit PUR laten doorstromen naar de woonruimte.
De concentratie isocyaanzuur in woningen met PUR-klachten kan volgens enkele rapporten de voorgestelde waarden van de Gezondheidsraad overschrijden met een factor van 5000. Dit wijst op ernstige gezondheidsrisico’s, vooral voor mensen die gevoelig zijn voor deze stoffen.
Aanbevelingen voor het gebruik van PUR-isolatie
Bij het gebruik van PUR-isolatie zijn er verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om gezondheidsklachten te voorkomen. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op de beschikbare informatie uit de bronnen en adviseringen van deskundigen.
Verplichte afwezigheid tijdens toepassing: Bewoners en isoleerders moeten de woning verlaten tijdens en minimaal 2 uur na de toepassing van PUR-schuim. Dit is niet alleen een advies, maar een wettelijke verplichting.
Voldoende ventilatie: Na de toepassing van PUR is het belangrijk om de woning goed te luchten. Dit helpt om schadelijke stoffen te onttrekken en de luchtkwaliteit te verbeteren.
Gebruik van gecertificeerde bedrijven: Deskundigen adviseren om PUR-isolatie alleen toe te passen door gecertificeerde bedrijven die zich aan veiligheidsvoorschriften houden. Helaas zijn er volgens enkele bronnen nog geen bedrijven die gecertificeerd zijn voor PUR-isolatie.
Alternatieve isolatiematerialen: Voor mensen die gevoelig zijn voor isocyanaten of andere schadelijke stoffen, is het verstandig om alternatieve isolatiematerialen te overwegen. Informatie over de voor- en nadelen van verschillende isolatiematerialen is beschikbaar op websites zoals Milieucentraal.
Gebruiksaanwijzingen en voorzichtigheid: Bij het zelf toepassen van PUR-schuim (bijvoorbeeld via een spuitbus) is het belangrijk om de gebruiksaanwijzing op de verpakking te lezen. Voor mensen die allergisch zijn voor isocyanaten is het beter om PUR-schuim helemaal niet zelf aan te brengen.
PUR-isolatie en de impact op de bouwsector
De toepassing van PUR-isolatie heeft een grote impact op de bouw- en renovatie-industrie. Het is een efficiënte manier om woningen te isoleren en energiezuiniger te maken. Echter, de gezondheidsrisico’s en de controverse om PUR-isolatie hebben geleid tot meer aandacht voor veiligheid en kwaliteit.
In Nederland zijn er initiatieven genomen om de risico’s van PUR-isolatie te verminderen. Zo zijn er onderzoeken gestart naar de luchtkwaliteit in woningen met PUR-isolatie en zijn er maatregelen genomen om de toepassing van PUR te reguleren.
Een van de belangrijkste conclusies uit deze initiatieven is dat PUR-isolatie veilig kan zijn, mits het correct wordt toegepast. Het is echter essentieel om zich aan veiligheidsvoorschriften te houden en om risico’s te beperken bij de toepassing.
Conclusie
PUR-isolatie is een efficiënte manier om woningen te isoleren, maar het kan ook gezondheidsklachten veroorzaken bij onjuiste toepassing. De schadelijke stoffen die vrijkomen tijdens het spuiten van PUR-schuim kunnen leiden tot irritaties van ogen, huid en luchtwegen, en in sommige gevallen zelfs tot ernstige benauwdheid.
De meeste gezondheidsklachten verdwijnen zodra het PUR-schuim volledig is gehard, maar in sommige gevallen blijven klachten aanhangen. Het is daarom belangrijk om voorzichtig te zijn bij de toepassing van PUR-isolatie en om veiligheidsmaatregelen te volgen, zoals verplichte afwezigheid en voldoende ventilatie.
Alternatieve isolatiematerialen kunnen worden overwogen, vooral voor mensen die gevoelig zijn voor schadelijke stoffen. Het is aan te raden om PUR-isolatie alleen toe te passen door gecertificeerde bedrijven en om gebruiksaanwijzingen en veiligheidsrichtlijnen zorgvuldig te volgen.
De impact van PUR-isolatie op de bouwsector is groot, en het is noodzakelijk om verder onderzoek te doen naar de risico’s en de veiligheid van PUR. Het is de verantwoordelijkheid van professionals, bewoners en overheden om ervoor te zorgen dat isolatiematerialen worden toegepast op een