Inleiding
Het isoleren van historische gebouwen vereist een zorgvuldige en doordachte aanpak. In de wereld van isolatie bestaan drie hoofdmethoden: dampdicht, dampopen en dampopen capillair actief. Echter, in de praktijk blijkt er veel verwarring te bestaan over de verschillen tussen deze methoden. Capillaire actieve isolatiesystemen zijn speciaal ontwikkeld om risico's zoals vorstschade en het rotten van houten balkkoppen te beperken. Deze isolatievorm heeft unieke eigenschappen die het onderscheiden van traditionele isolatiemethoden. In dit artikel gaan we dieper in op de werking, materialen, toepassingsmogelijkheden en aandachtspunten van capillair actieve isolatiesystemen, met name voor historische gebouwen waar een zorgvuldige benadering essentieel is.
Wat is Capillair Actieve Isolatie?
Capillaire actieve isolatie is een gespecialiseerde isolatiemethode die specifiek is ontwikkeld voor steenachtige gevels en bouwdelen. In tegenstelling tot traditionele isolatiemethoden, die bestaan uit isolatiemateriaal gecombineerd met een dampremmende laag om inwendige condensatie te voorkomen, werken capillaire actieve systemen anders. Bij deze systemen is inwendige condensatie vaak onvermijdelijk, maar doordat de materialen het water goed kunnen opnemen en herverdelen naar binnen toe, geeft dit meestal geen schade.
Capillaire actieve isolatiematerialen zijn op de markt gebracht om specifieke risico's bij historische gebouwen te beperken. De werking berust op het herverdelen van condensatie en het transporteren van water naar binnen toe. Dit maakt deze systemen bijzonder geschikt voor gebouwen waar traditionele isolatiemethoden tot problemen kunnen leiden.
Een cruciaal onderscheid moet worden gemaakt tussen "dampopen" en "capillair actief" isolatiematerialen. Hoewel capillaire actieve materialen per definitie dampopen zijn, is het omgekeerde niet waar. Veel dampopen materialen, zoals dekens van minerale wol, kunnen waterdamp wel goed geleiden, maar geen water vasthouden. Ze hebben een ander capillair gedrag. Het is essentieel om dit verschil te kennen om voor elke situatie een geschikte methode te kiezen op lange termijn geen bouwfysische problemen ontstaan.
Werking van Capillaire Actieve Systemen
De werking van capillaire actieve isolatiesystemen berust op twee belangrijke principes: een hoge waterabsorptiecoëfficiënt en een laag waterdampdiffusieweerstandsgetal. Deze eigenschappen maken het mogelijk dat het materiaal water kan opnemen en herverdelen naar binnen toe.
Een van de belangrijkste voordelen van capillaire actieve systemen is hun vermogen om de regenbelasting van gevels te reguleren. Het door het metselwerk opgenomen regenwater kan via het capillaire isolatiemateriaal verder naar binnen worden getransporteerd. Dat resulteert in een lagere vochtbelasting van de gevel, wat bijdraagt aan de duurzaamheid van het gebouw.
Bij traditionele dampdichte isolatiesystemen wordt inwendige condensatie zoveel mogelijk voorkomen. Bij capillaire actieve systemen is dit echter vaak onvermijdelijk, maar doordat de materialen het water goed kunnen bufferen en herverdelen, leidt dit zelden tot schade. Dit principe maakt deze systemen bijzonder geschikt voor historische gebouwen waar een dampdichte aanpak tot vochtproblemen kan leiden.
Voor een juiste werking van capillaire actieve isolatiesystemen is een essentiele voorwaarde dat de binnenafwerking ook dampopen is én blijft. Om deze reden bieden fabrikanten vaak één compleet systeem aan: lijm, isolatie en afwerking. Het is belangrijk dat bewoners hiervan op de hoogte zijn, en bij verkoop is dit een aspect dat doorgegeven moet worden aan de nieuwe bewoners.
Materialen en Eigenschappen
De belangrijkste eigenschap van elke isolatiemethode is een lage warmtegeleidingscoëfficiënt (het materiaal laat weinig warmte door). Daarnaast vereist een capillair actief isolatiemateriaal specifieke vochteigenschappen:
- Een laag waterdampdiffusieweerstandsgetal (μ = 5-15), wat betekent dat het materiaal waterdamp makkelijk doorlaat
- Een hoge waterabsorptiecoëfficiënt (A = 0,5-1,0 kg/m²s^1/2), wat betekent dat het materiaal water goed kan opnemen
Er zijn isolatiematerialen die verkocht worden als capillair actief of vochtbufferend, maar een lagere waterabsorptiecoëfficiënt en een hoger waterdampdiffusieweerstandsgetal hebben. Deze materialen zijn dus niet of beperkt capillair actief, waardoor de herverdeling van condensatie niet of beperkter mogelijk is.
Typische materialen voor capillaire actieve isolatiesystemen zijn: - Calciumsilicaat - Combinaties van calciumsilicaat met PUR of vacuümpanelen - Speciale platenmaterialen die een combinatie zijn van dampremmend en dampopen capillair actief materiaal
Calciumsilicaat isolatiematerialen worden vaak gebruikt in combinatie met andere materialen zoals PUR of hennep voor een optimale luchtdichting, met name rondom gevoelige details zoals balkkoppen.
Toepassingsmogelijkheden en Beperkingen
Capillaire actieve isolatiesystemen zijn alleen geschikt voor steenachtige materialen en worden alleen toegepast bij steenachtige gevels. Dit beperkt hun toepassingsgebied, maar binnen deze context bieden ze unieke voordelen.
Een van de belangrijkste toepassingsmogelijkheden is de isolatie rondom houten balkopleggingen. Mits de kieren rondom zorgvuldig zijn gedicht, kan capillair actief isolatiemateriaal hier effectief worden toegepast. Doordat dit materiaal in staat is vocht vanaf het condensatievlak naar binnen te transporteren, kan de relatieve luchtvochtigheid aan het binnenoppervlak oplopen. Dit maakt het materiaal echter minder geschikt wanneer er aan de binnenzijde vochtgevoelige materialen worden gebruikt of objecten worden geplaatst. Ook de relatieve luchtvochtigheid in de ruimte kan daardoor iets hoger zijn.
Een andere toepassing is bij gevels waar reginbelasting een probleem vormt. Het capillaire actieve systeem kan het door het metselwerk opgenomen regenwater verder naar binnen transporteren, wat resulteert in een lagere vochtbelasting van de gevel.
Echter, bij combinatie van dampremmende en dampopen capillair actieve isolatiematerialen zijn de gevolgen voor monumentale waarden doorgaans groter dan bij systemen met hulpconstructie. De reden hiervoor is dat voor een goede verlijming de ondergrond vlak moet zijn en dat een hydraulisch contact tussen de lijmmortel en het metselwerk (alsook tussen de lijmmortel en het isolatiemateriaal) aanwezig moet zijn. Dit vereist dat bestaande afwerkingslagen verwijderd moeten worden en dat gebreken aan het metselwerk hersteld moeten zijn voor een juiste werking. Door de combinatie van twee verschillende materialen met verschillende vochteigenschappen wordt het bouwfysische gedrag onvoorspelbaar en dus risicovol.
Installatie en Aandachtspunten
De installatie van capillaire actieve isolatiesysteem vereist aandacht voor verschillende details om de werking te garanderen en problemen te voorkomen.
Een cruciaal aandachtspunt is de luchtdichting rondom gevoelige details. Uit onderzoek blijkt dat een zorgvuldige luchtdichting van calcium silicaat isolatiemateriaal rondom de balkkop, bijvoorbeeld met tape en PUR of hennep, belangrijk is om een hoge relatieve luchtvochtigheid bij de balkkop te voorkomen. Zeker wanneer er een luchtdrukverschil over de gevel aanwezig is, wat veel voorkomt.
Het is zaak het capillair actieve isolatiemateriaal goed luchtdicht op houten balken te laten aansluiten. Bij opgelegde houten balken moet hier extra aandacht aan worden besteed om vochtproblemen te voorkomen.
Een ander belangrijk aandachtspunt is de afwerking. Voor een goede werking dient het systeem aan de binnenzijde dampopen te worden afgehandeld en te blijven. Door een dampdichte verflaag gaat de werking van het capillaire actieve systeem verloren. Dit is een cruciaal punt dat bewoners op de hoogte moeten worden gebracht, zeker bij verkoop van het pand.
Bij de installatie van isolatiepanelen met een dikte vanaf 50 mm moet het systeem altijd goed gepland en herberekend worden, om ervoor te zorgen dat het resultaat op de lange termijn blijft voldoen. Berekeningen kunnen eenvoudig bewijzen welke koudebruggen zich vestigen.
Het iPor-systeem als Voorbeeld
Het iPor-systeem is een voorbeeld van een capillair-actief binnenisolatiesysteem dat eenvoudig te creëren is en dat openstaat voor diffusie. Ingewikkelde installatiedetails voor het creëren van een dampdicht niveau zijn niet nodig. Om te voorkomen dat er koudebruggen ontstaan op stijlen of geïntegreerde binnenmuren, zijn er betrouwbare accessoires verkrijgbaar.
Een belangrijk onderdeel van het iPor-systeem is de KEIM Mycal-Top, een hoog gespecialiseerde silicaat binnenmuurverf met verschillende werkingsmechanismen tegen schimmelgroei. Deze verf zorgt voor droge muren dankzij zijn enorme dampdoorlaatbaarheid en vochtregulerende eigenschappen. Het creëert een alkalidepot en het is bewezen dat het schimmel geen voedingsbodem geeft. De fotokatalytisch actieve pigmenten kunnen verontreinigende stoffen afbreken. KEIM Mycal-Top is officieel aanbevolen door het Sentinel House Institute.
De verf is verkrijgbaar in verschillende kleuren, waaronder wit en gekleurde varianten. De verwerking kan gebeuren met kwast, airless spuitwerk of roller. Het verbruik bedraagt circa [geen specifiek aantal vermeld in bronnen].
Vergelijking met Andere Isolatiemethoden
Om de unieke eigenschappen van capillaire actieve isolatie te begrijpen, is het nuttig om deze te vergelijken met andere isolatiemethoden.
Bij traditionele dampdichte isolatiesystemen wordt inwendige condensatie zoveel mogelijk voorkomen door het gebruik van een dampremmende laag. Dit vereist een zeer zorgvuldige installatie om vochtproblemen te voorkomen. Een klein defect in de dampdichte laag kan al leiden tot ernstige vochtschade.
Dampopen isolatiesystemen, zonder de capillaire actieve eigenschappen, hebben een laag waterdampdiffusieweerstandsgetal, wat betekent dat ze waterdamp goed kunnen doorlaten. Echter, ze hebben niet per se een hoge waterabsorptiecoëfficiënt. Minerale wol is een voorbeeld van een dampopen materiaal dat waterdamp goed kan geleiden, maar water niet kan vasthouden.
Capillaire actieve systemen combineren de eigenschappen van dampopen systemen met een hoge waterabsorptie. Dit maakt ze in staat niet alleen waterdamp door te laten, maar ook water op te nemen en te herverdelen. Dit geeft ze een unische buffercapaciteit die bijdraagt aan een beter binnenklimaat en minder risico op vochtschade.
Eén vaststelling wordt steeds duidelijker: capillair-actieve systemen, die het vocht in de omgevingslucht kunnen verwerken, blijken veel minder gevoelig te zijn voor installatiefouten of indringing achteraf en hebben een bijzonder positieve invloed op het ruimteklimaat. Dit maakt ze bijzonder geschikt voor historische gebouwen waar een zorgvuldige en duurzame oplossing gewenst is.
Conclusie
Capillaire actieve isolatiesystemen bieden een waardevolle oplossing voor het isoleren van historische gebouwen, met name bij steenachtige gevels. De unieke eigenschappen van deze materialen - een combinatie van een laag waterdampdiffusieweerstandsgetal en een hoge waterabsorptiecoëfficiënt - maken ze in staat om vocht effectief te bufferen en herverdelen, wat resulteert in een lagere vochtbelasting van de gevel en een beter binnenklimaat.
Belangrijke aandachtspunten bij de toepassing zijn de zorgvuldige luchtdichting rondom gevoelige details zoals balkkoppen, het gebruik van een dampopen afwerking aan de binnenzijde, en het realiseren van een vlakke ondergrond voor een goede verlijming. Hoewel deze systemen unieke voordelen bieden, zijn ze niet geschikt voor alle situaties, met name niet bij vochtgevoelige materialen aan de binnenzijde.
Voor historische gebouwen waar de cultuurhistorische waarde een rol speelt bij de keuze voor isolatie, bieden capillaire actieve systemen een duurzame oplossing die de karakteristieke eigenschappen van het gebouw kan behouden terwijl de energieprestaties worden verbeterd. De toepassing van complete systemen zoals het iPor-systeem, inclusief geschikte afwerkingen zoals KEIM Mycal-Top, kan hierbij een waardevolle bijdrage leveren.