Inleiding
MRSA, of methicillineresistente Staphylococcus aureus, is een bacterie die resistent is tegen veel antibiotica en die in sommige gevallen leidt tot ernstige infecties. In medische omgevingen wordt MRSA-geinfecteerde of -gekoloniseerde patiënten vaak in strikte isolatie geplaatst om de verspreiding van de bacterie te beperken. In deze context is het van essentieel belang dat medische professionals, bezoekers en zorgverleners zich strikt houden aan hygiënematenregelen en isolatieprotocollen. Deze maatregelen zijn niet alleen van toepassing in ziekenhuizen, maar ook bij renovatieprojecten in gebouwen die vroeger medisch waren of die MRSA-gebruik kenden. Voor zowel bouwvakmensen, eigenaren van woningen of ondernemers die met zorginstellingen werken, zijn kennis en naleving van deze hygiënematenregelen cruciaal om mogelijke risico’s op infectieoverdracht te beperken.
In dit artikel geven we een overzicht van de nationale richtlijnen voor de preventie van MRSA-verspreiding in medische zorginstellingen, zoals opgesteld door de Werkgroep Infectiepreventie (WIP). We bepalen welke maatregelen van toepassing zijn op MRSA-patiënten in strikte isolatie, en hoe deze richtlijnen kunnen worden toegepast in de context van renovatieprojecten in vroegere ziekenhuis- of zorggebouwen. We richten ons op de rol van hygiëne, isolatie, reiniging en communicatie in het voorkomen van MRSA-verspreiding. Het doel is om een duidelijk en handboek-achtig overzicht te bieden voor professionals in de bouw- en renovatiebranche die te maken hebben met MRSA-gevoelige situaties.
Wat is strikte isolatie bij MRSA?
Strikte isolatie bij MRSA houdt in dat patiënten met methicillineresistente Staphylococcus aureus in een gesloten omgeving worden geplaatst, meestal een eenpersoonskamer met een extra ruimte (sluis). Dit maakt de kans op verspreiding van de bacterie naar andere patiënten, bezoekers of medewerkers sterk kleiner. Deze maatregel is essentieel in ziekenhuizen, waar de kans op bacteriële overdracht via oppervlakken of handcontact hoger is dan in de openbare omgeving.
In strikte isolatie gelden duidelijke richtlijnen voor zowel zorgpersoneel als bezoekers. Het zorgteam dat de patiënt verzorgt, draagt altijd persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), zoals een mondneusmasker, beschermende kleding, handschoenen en soms een hoofdbedekking. De volgorde van aantrekken en uittrekken van deze PBM’s kan per ziekenhuis variëren, maar alle protocollen zijn bedoeld om besmetting tijdens het uittrekken te voorkomen. Bezoekers moeten zich eveneens aan bepaalde regels houden, zoals handhygiëne met handalcohol en het dragen van beschermende uitrusting bij bezoeken aan de patiënt.
Bij een MRSA-patiënt die in strikte isolatie wordt verpleegd, wordt zorgverlening zo beperkt mogelijk gedaan door een klein team van ervaren verpleegkundigen. Dit vermijdt het risico dat meerdere medewerkers blootgesteld worden aan de bacterie, wat de kans op verspreiding verder verkleint.
Hygiënematenregelen voor zorgpersoneel
Het zorgpersoneel heeft een essentiële rol bij het voorkomen van MRSA-verspreiding. De hygiënematenregelen voor MRSA-patiënten zijn uitgebreid en zijn afhankelijk van de situatie en het ziekenhuisprotocol. Echter, er zijn een aantal kernmaatregelen die algemeen gelden, zoals het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), het uitvoeren van handhygiëne en het vermijden van direct contact bij huidafwijkingen.
Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)
Het gebruik van PBM is verplicht bij elke aanraking van de MRSA-patiënt of zijn omgeving. De volgende PBM’s zijn standaard:
- Mondneusmasker: dit verhindert het verspreiden van bacteriën via druppels bij spreken of hoesten.
- Overschort of beschermende kleding: dit voorkomt direct contact met de patiënt of met oppervlakken die besmet zijn.
- Handschoenen: deze zijn essentieel bij alle fysieke contacten met de patiënt of zijn kleding, sputum, urine, feces, enz.
- Hoofdbedekking: afhankelijk van het ziekenhuisprotocol kan ook een muts of hoofdbedekking verplicht zijn.
Het is belangrijk om de juiste volgorde van aantrekken en uittrekken van deze middelen te volgen, om te voorkomen dat het eigen lichaam besmet raakt bij het uittrekken. Deze procedures worden meestal opnieuw doorgenomen bij de opname of bij trainingen voor zorgpersoneel.
Handhygiëne
Handhygiëne is een van de meest effectieve maatregelen om MRSA-verspreiding te voorkomen. Bezoekers en zorgpersoneel moeten hun handen reinigen met handalcohol vóór het betreden van de isolatiekamer en weer ná hun vertrek. Dit geldt ook bij het verlaten van de sluis. In sommige ziekenhuizen is handalcohol beschikbaar in de sluis of op het kamerdeur.
Contact met MRSA-patiënten
Om te voorkomen dat MRSA verder verspreid raakt, wordt het contact met MRSA-patiënten zo beperkt mogelijk gehouden. In het bijzonder wordt iemand met huidafwijkingen zoals eczeem of psoriasis afgeraden om contact te maken met een MRSA-patiënt, omdat open huid een risico vormt op infectieoverdracht. In dergelijke gevallen dient iemand contact op te nemen met de bedrijfsarts of arts-microbioloog.
Hygiënematenregelen voor bezoekers
Bezoekers aan MRSA-patiënten moeten zich ook aan specifieke hygiënematenregelen houden. Deze regels zijn bedoeld om zowel de patiënt als de bezoeker te beschermen tegen eventuele MRSA-uitstoot of -aanraking. In veel ziekenhuizen is het verplicht dat bezoekers zich melden bij de verpleging voordat ze de kamer binnenkomen. De verpleging instrueert de bezoeker vervolgens over de te nemen maatregelen en levert vaak ook een informatiefolder over MRSA.
Na het bezoek dient de bezoeker de handhygiëne correct uit te voeren, meestal door de handen in te wrijven met handalcohol. Dit is van belang om eventuele bacteriën die op de kleding of handen zijn terechtgekomen, te neutraliseren.
In sommige ziekenhuizen is er ook een beperking op het aantal bezoekers of op de leeftijd van bezoekers. Kinderen onder de 12 jaar mogen bijvoorbeeld alleen op bezoek komen als dit eerst is besproken met de verpleegkundige. Dit dient om te voorkomen dat kinderen met een zwakker immuunsysteem in contact komen met MRSA-bacteriën.
Reiniging en desinfectie van isolatiekamer
De isolatiekamer van een MRSA-patiënt vereist extra aandacht voor reiniging en desinfectie. Deze ruimte is vanwege de aanwezigheid van MRSA-bacteriën extra risicovol voor eventuele besmetting. De volgende richtlijnen zijn algemeen aan te raden voor de reiniging van dergelijke ruimtes:
- Reiniging en desinfectie: de kamer moet als laatste worden gereden, zodat het risico op besmetting van andere ruimtes wordt verkleind.
- Oppervlakken: alle horizontale en verticale oppervlakken die veelvuldig aanraking hebben gekregen, zoals deurklinken, bedrails en tafels, moeten worden gereinigd met vochtige hulpmiddelen.
- Schoonmaakmateriaal: schoonmaakmateriaal mag de kamer niet verlaten. Dit kan in een natte ruimte worden opgeslagen of er kan gekozen worden voor wegwerpmaterialen.
- Medische apparatuur: alle medische apparatuur en instrumentarium moet worden gedesinfecteerd voordat het wordt verwijderd uit de kamer.
Na de reiniging dient de kamer zorgvuldig te worden afgevoerd, zodat er geen resterende bacteriën op de oppervlakken achterblijven.
Inventarisatiekweken en MRSA-behandeling
Een belangrijk onderdeel van MRSA-beheer is de afname van inventarisatiekweken. Deze kweken worden afgenomen bij patiënten die risicofactoren hebben, zoals een voorgeschiedenis van MRSA-infecties of langdurige zorgbehoefte. De kweken worden gebruikt om te bepalen of een persoon MRSA-positief is of niet. Indien MRSA wordt aangetroffen, wordt de patiënt in isolatie geplaatst, en kan een specifieke behandeling worden ingezet.
Na behandeling worden controlekweken genomen om te controleren of de patiënt MRSA-negatief is geworden. Deze kweken worden verspreid over een periode van 12 maanden genomen. Tijdens deze periode blijven isolatiemaatregelen gelden bij eventuele opnames in het ziekenhuis of bezoeken aan de polikliniek. Pas als alle controlekweken negatief zijn, wordt de patiënt officieel MRSA-negatief verklard, en kunnen isolatiemaatregelen worden gestaakt.
MRSA in de bouw- en renovatiepraktijk
Hoewel MRSA een medische aandrift heeft, zijn de hygiënematenregelen en isolatiemethoden ook van toepassing in de bouw- en renovatiepraktijk. Bijvoorbeeld bij renovatieprojecten in vroegere ziekenhuizen of zorggebouwen, waar MRSA-bacteriën mogelijk nog aanwezig zijn, moeten bouwvakmensen en ondernemers zich houden aan vergelijkbare hygiëne- en veiligheidsmaatregelen. Denk aan de reiniging van oppervlakken, het gebruik van beschermende kleding, en de juiste afvalverwerking.
Bij renovatieprojecten waar MRSA een mogelijk risico is, is het verstandig om een hygiëneplan op te stellen, waarin duidelijk is gesteld hoe de bouwplaats kan worden schoongemaakt, hoe bouwvakmensen zich kunnen beschermen en hoe eventueel MRSA-gerelateerd afval kan worden afgevoerd. Het is verder aan te raden om contact op te nemen met de oorspronkelijke zorginstelling of de gemeente om te zien of er historische MRSA-gegevens beschikbaar zijn die van invloed kunnen zijn op de renovatieplanning.
Communicatie en instructies
Een essentieel onderdeel van de MRSA-beheerstrategie is duidelijke communicatie. Zowel zorgverleners als bezoekers moeten precies weten welke maatregelen zij moeten nemen, en waarom deze maatregelen belangrijk zijn. In ziekenhuizen wordt hiervoor vaak gebruikgemaakt van informatiefolders, rode kaarten bij de deur van de isolatiekamer en trainingen voor zorgpersoneel.
In de bouw- en renovatiepraktijk is het aan te raden om vergelijkbare communicatiekanalen in te zetten. Bijvoorbeeld door het ophangen van hygiëne-instructies op de bouwplaats, het uitreiken van informatiefolders aan medewerkers en het organiseren van korte trainingen over MRSA en hygiëne. Dit zorgt voor een beter begrip van de risico’s en vermindert het risico op foutieve handelingen of nalatigheden.
MRSA na ontslag of na renovatie
Na ontslag uit het ziekenhuis kan een MRSA-drager zich op de woning of in de gemeenschap vrij bewegen, zolang er geen extra risico’s zijn. In gezonde huishoudens is MRSA meestal geen probleem, maar bij woningzorg of fysiotherapie is het verstandig om het MRSA-positieve karakter te melden aan de zorgverleners. Dit zorgt voor een betere voorbereiding en voorkomt eventuele besmettingsrisico’s.
In renovatieprojecten kan de aanwezigheid van MRSA-bacteriën ook blijven bestaan na afwerking. In dergelijke gevallen is het verstandig om de bouwplaats te testen op MRSA en eventueel extra reinigingsmaatregelen te nemen. Dit is vooral van toepassing op ruimtes waar MRSA-gerelateerde activiteit voorheen heeft plaatsgevonden, zoals ziekenzalen, wachtkamers of operatiekamers.
Conclusie
MRSA is een bacterie die in medische omgevingen strikte isolatie en hygiënematenregelen vereist. Deze maatregelen zijn niet alleen van toepassing op ziekenhuizen, maar ook op renovatieprojecten in vroegere zorggebouwen. In beide gevallen is het van essentieel belang dat de juiste protocollen worden gevolgd, zowel door zorgverleners als bouwvakmensen. Hygiëne, isolatie, reiniging en communicatie zijn de kernconcepten die ervoor zorgen dat MRSA niet verder verspreid raakt. Voor professionals in de bouw- en renovatiebranche is het belangrijk om kennis te maken met deze richtlijnen en deze te integreren in hun werkschema’s en hygiëneplannen.