Inleiding
PUR-isolatie (polyurethaan) is sinds enkele jaren een veelgebruikt middel in de renovatie en isolatie van woningen. Het wordt vaak toegepast bij vloerisolatie, vooral in bestaande woningen, vanwege zijn goede thermische isolatie, lage dikte en relatief eenvoudige toepassing. Echter, de laatste jaren zijn er steeds meer meldingen van gezondheidsklachten bij bewoners van woningen waarin PUR-isolatie is gebruikt, waardoor de discussie rond de veiligheid van dit type isolatie is opnieuw op gang gekomen.
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van het gebruik van PUR-isolatie bij vloeren, de potentiële gezondheidsrisico’s, de klachten die worden gemeld, en hoe de toepassing van PUR veilig en op maat kan worden uitgevoerd. Het artikel is gebaseerd op recente rapporten, adviezen van deskundigen en ervaringen van slachtoffers, zoals uitgebreid wordt beschreven in de beschikbare bronnen.
Wat is PUR-isolatie?
PUR-isolatie, ook wel PUR-schuim genoemd, is een synthetisch isolatiemateriaal dat wordt verkregen door twee chemische componenten te mengen, die bij reactie een schuimvormende laag vormen. Deze schuimlaag vult kieren en gaten volledig, waardoor het ideaal is voor het isoleren van vloeren, spouwmuren, daken en andere oppervlakken.
Een van de voordelen van PUR-isolatie is de hoge isolatiewaarde per centimeter dikte. Hierdoor kan men relatief dunne lagen aanbrengen om een goede thermische isolatie te verkrijgen. Bovendien is PUR vochtbestendig, wat het geschikt maakt voor toepassing in natte of vochtige ruimtes zoals kruipruimtes. Het is licht en eenvoudig te verwerken, wat de aantrekkelijkheid verder vergroot voor zowel professionele scheidingsbedrijven als ervaren DIY-ers.
Toch is PUR-isolatie niet zonder risico, vooral als het niet goed wordt aangebracht. Tijdens het aanbrengen kan het schuim schadelijke stoffen vrijgeven, waaronder vluchtige organische stoffen (VOS) en isocyanaatderivaten, die in hoge concentraties gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid van bewoners.
Gezondheidsklachten en PUR-isolatie
Een aantal bewoners heeft gezondheidsklachten gemeld na de aanleg van PUR-isolatie in hun woning. Deze klachten variëren van lichte tot ernstige symptomen, afhankelijk van de mate van blootstelling en de luchtvochtigheid in de kruipruimte.
Opgelijste klachten
De volgende klachten zijn beschreven in de bronnen:
- Oogirritatie en traanvorming
- Huidirritatie
- Luchtweginfecties, kortademigheid en benauwdheid
- Hoofdpijn en vermoeidheid
- Geïrriteerde slijmvliezen
Een rapport in handen van RTL Nieuws wijst uit dat deze klachten kunnen voorkomen bij onjuiste toepassing van PUR-isolatie. Het probleem ontstaat vaak wanneer PUR-schuim wordt aangebracht in een vochtige kruipruimte of wanneer er geen voldoende ventilatie is tussen de kruipruimte en de woning. In dergelijke situaties kunnen schadelijke stoffen, zoals isocyaanzuur en methylisocyanaat, vrijkomen en in de woning terechtkomen, waardoor de luchtkwaliteit verslechtert.
Oorzaak van de klachten
Dr. Wil ten Berge, gerespecteerd toxicoloog en chemicus, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar het PUR-dossier en heeft een aantal belangrijke conclusies getrokken. Hij stelt dat het probleem vooral ontstaat in situaties waarin de PUR-isolatie wordt aangebracht in een vochtige kruipruimte. Het residuaire isocyanaat in de PUR-reactie reageert met water, wat leidt tot een exotherme reactie (warmteontwikkeling). Hierbij komen isocyanaatderivaten vrij, zoals isocyaanzuur en methylisocyanaat, die in hoge concentraties schadelijk zijn voor de gezondheid.
De concentratie van isocyaanzuur in een woning met PUR-klachten kan volgens berekeningen van Ten Berge rond de 555 µg/m³ liggen, wat aanzienlijk hoger is dan de advieswaarden van de Gezondheidsraad, die op 0,1 µg/m³ liggen. Dit overschrijdt dus met een factor van 5550 de veilige grens.
Verantwoord toepassen van PUR-isolatie
Hoewel PUR-isolatie een aantal risico’s met zich meebrengt, is het onder de juiste voorwaarden een veilig en effectief isolatiemateriaal. De Gezondheidsraad en andere deskundige instellingen benadrukken dat een correcte aanleg van PUR-isolatie cruciaal is voor de gezondheid van bewoners en werknemers.
Belangrijke voorwaarden
Tijdens de aanleg van PUR-isolatie moeten de volgende voorwaarden aan voldaan worden:
- Droge kruipruimte: De kruipruimte moet droog zijn en geen water bevatten, omdat vocht een reactie kan teweegbrengen met de PUR-componenten, wat schadelijke stoffen kan vrijgeven.
- Absence of openingen naar woonruimtes: De kruipruimte mag geen directe openingen hebben naar de woning. Dit vermindert het risico op luchtverstoring en blootstelling aan schadelijke stoffen.
- Voldoende ventilatie: Na de aanleg van PUR-isolatie moet de kruipruimte en woning goed geventileerd worden, vooral in de eerste uren en dagen na de toepassing.
- Gecontroleerde werkomstandigheden: De isolatie moet onder gecontroleerde condities worden aangebracht, waarbij de werknemers geschikt uitrusting en bescherming gebruiken.
Gecertificeerde bedrijven
De Gezondheidsraad en andere instanties adviseren dat verbruikers hun vertrouwen kunnen stellen in gecertificeerde bedrijven die zich aan de richtlijnen houden. Deze bedrijven zijn opgeleid in de juiste toepassing van PUR-isolatie en weten hoe ze dit materiaal veilig kunnen aanbrengen.
Klachten en de rol van de Gezondheidsraad
In december 2020 heeft de Gezondheidsraad een advies gegeven over de toepassing van PUR-isolatie in woningen. Het advies luidt dat bij juiste toepassing van PUR-isolatie het onwaarschijnlijk is dat bewoners nadelige gezondheidseffecten ondervinden. Echter, bij onjuiste toepassing kunnen de grenswaarden voor schadelijke stoffen worden overschreden, wat leidt tot gezondheidsklachten.
De raad benadrukt ook dat de registratie van klachten tot nu toe onvoldoende is en moet worden verbeterd. Daarnaast adviseert de raad dat bewoners een garantie krijgen dat isolatiebedrijven veilig werken volgens de richtlijnen. Bovendien wordt aangeraden om de risico’s voor werknemers nader te onderzoeken, aangezien zij het dichtst bij de bron van schadelijke stoffen zijn.
Adviezen voor bewoners en scheidingsbedrijven
Zowel bewoners als scheidingsbedrijven moeten zich bewust zijn van de risico’s en maatregelen nemen om deze te beheersen. Hieronder volgt een overzicht van aanbevolen stappen.
Voor bewoners
- Controleer de geschiktheid van de woning: Niet alle woningen zijn geschikt voor PUR-isolatie. Vooral wanneer de kruipruimte vochtig is of de vloer poreus is (zoals houten vloeren of vloeren van betonbroodjes), is het risico op gezondheidsklachten groter.
- Kies een gecertificeerd bedrijf: Werk altijd met bedrijven die gecertificeerd zijn en ervaring hebben met PUR-isolatie. Dit vermindert het risico op onjuiste toepassing.
- Vraag naar de procedures: Vraag aan het bedrijf hoe het de kruipruimte voorbereidt, of er openings naar woonruimtes zijn, en hoe de ventilatie verloopt.
- Blijf in de buurt tijdens de toepassing: Indien mogelijk, blijf in de buurt tijdens de aanleg van de isolatie om eventuele rook- of geurklachten direct te kunnen registreren.
- Rapporteer klachten snel: Meld eventuele gezondheidsklachten aan het bedrijf en bij de Gezondheidsraad of het Meldpunt PURslachtoffers.
Voor scheidingsbedrijven
- Volg richtlijnen strikt na: Zorg dat de toepassing van PUR-isolatie strikt volgens de richtlijnen en veiligheidsmaatregelen gebeurt.
- Controleer de kruipruimte op vocht: Voordat PUR-isolatie wordt aangebracht, controleer of de kruipruimte droog is en geen openings naar woonruimtes heeft.
- Zorg voor voldoende ventilatie: Na de toepassing van PUR-isolatie is het belangrijk om voldoende ventilatie te garanderen.
- Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen: Zorg dat werknemers geschikte uitrusting gebruiken, zoals helm, beschermende maskers en handschoenen.
- Documenteer het proces: Houd het proces van de isolatie nauwkeurig bij, zodat eventuele klachten later goed kunnen worden geïnventariseerd.
Conclusie
PUR-isolatie is een veelbelovend en efficiënt middel voor de isolatie van vloeren, vooral in bestaande woningen. Het biedt een aantal voordelen, zoals hoge isolatiewaarde, vochtbestendigheid en eenvoudige toepassing. Echter, bij onjuiste toepassing kan het ook gezondheidsklachten teweegbrengen, vooral wanneer het wordt aangebracht in vochtige kruipruimtes of wanneer er geen ventilatie is tussen de kruipruimte en de woning.
De Gezondheidsraad en andere deskundigen benadrukken dat PUR-isolatie veilig is bij correcte toepassing. Het is daarom belangrijk dat zowel bewoners als scheidingsbedrijven de richtlijnen en veiligheidsmaatregelen strikt volgen. Door aandacht te besteden aan de voorwaarden van de kruipruimte, de ventilatie en de ervaring van het bedrijf, kan PUR-isolatie een waardevolle bijdrage leveren aan de energiebesparing en het wooncomfort van een woning.