Inleiding
PUR-schuim, ook wel bekend als polyurethaan-schuim, is een veelgebruikt isolatiemateriaal in de bouwsector. Het wordt waardering genieten omwille van zijn hoge isolatiewaarde, het naadloze afdichtend effect en de relatief eenvoudige toepassing. Echter, in de afgelopen jaren zijn er steeds meer meldingen van gezondheidsklachten die verband houden met het gebruik van PUR-schuim bij isolatieprojecten. Deze klachten kunnen variëren van lichte irritaties tot ernstigere luchtwegproblemen, afhankelijk van factoren zoals de kwaliteit van de toepassing, de ventilatie tijdens en na het aanbrengen van PUR, en de individuele gevoeligheid van de betrokkene.
In dit artikel worden de gezondheidsrisico’s van PUR-schuim besproken, het Bouwbesluit en de nieuwe regels vanaf 1 januari 2024, het belang van een gecertificeerd bedrijf bij de toepassing, en alternatieve isolatiematerialen. De informatie is gebaseerd op verslagen, adviezen en richtlijnen uit betrouwbare bronnen, zoals overheidsinstellingen, certificatieorganisaties en erkende experts in de bouwsector.
Wat is PUR-schuim en waarvoor wordt het gebruikt?
PUR-schuim wordt verkregen door het mengen van twee chemische componenten: PMDI (polymeric methylene diphenyl diisocyanate) en polyolen. Deze stoffen reageren bij aanraking met elkaar en vormen een vloeibaar schuim dat snel verhard tot een stevig, hardschuim. Het is ideaal voor het vullen van kieren en gaten en wordt vaak gebruikt bij vloerisolatie, spouwmuurisolatie en dakschouwisolatie.
Een van de voornaamste voordelen van PUR-schuim is de hoge thermische isolatiewaarde, waardoor energieverbruik kan worden verminderd. Bovendien dicht het schuim naadloos alle ruimtes, wat leidt tot een betere luchtdichtheid van het gebouw.
Toch zijn er ook nadelen. PUR-schuim is een chemisch product en bij onjuiste verwerking kan het schadelijke stoffen vrijkomen. De belangrijkste zorg is de mogelijke impact op de gezondheid van zowel installateurs als bewoners. Daarom is het essent om aandacht te besteden aan de kwaliteit van de toepassing en de naleving van veiligheidsrichtlijnen.
Gezondheidsrisico’s van PUR-schuim
De belangrijkste gezondheidsrisico’s die verband houden met PUR-schuim zijn het vrijkomen van isocyanaten tijdens en direct na het aanbrengen van het schuim. Isocyanaten zijn chemische stoffen die bekend staan als irritanties en allergenen. Zowel installateurs als bewoners kunnen hier last van ondervinden, vooral bij onvoldoende ventilatie of bij gebruik van niet-gecertificeerde bedrijven.
Mogelijke gezondheidsklachten
Volgens diverse rapporten en adviezen, waaronder GGD, zijn de volgende klachten mogelijk bij blootstelling aan PUR-schuim:
- Irritatie van de luchtwegen, ogen en huid
- Hoofdpijn en duizeligheid
- Misselijkheid en kortademigheid
- Langdurige klachten, zoals allergische reacties of astmatische klachten
Deze klachten kunnen optreden bij zowel de installateur tijdens het aanbrengen van PUR, als bij bewoners wanneer het schuim in hun woning is aangebracht en er onvoldoende ventilatie of onjuiste verwerking heeft plaatsgevonden.
Hoe ontstaan deze risico’s?
De risico’s kunnen voornamelijk ontstaan bij de volgende omstandigheden:
- Foute verhouding tussen PMDI en polyolen: Als de verhouding van de twee componenten niet correct is, kunnen er schadelijke dampen vrijkomen.
- Onvoldoende ventilatie tijdens en na de toepassing: Dit kan leiden tot opstapeling van schadelijke dampen in de woning.
- Gebruik van ongecertificeerd personeel of bedrijven: Niet-gecertificeerde bedrijven kunnen minder strikt zijn in de naleving van veiligheidsmaatregelen.
Nieuwe regels in het Bouwbesluit vanaf 1 januari 2024
In reactie op de steeds groeiende zorg over de gezondheidsrisico’s van PUR-schuim, heeft minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting maatregelen genomen om het gebruik van PUR veiliger te maken. Vanaf 1 januari 2024 zijn er strengere regels opgenomen in het Bouwbesluit van Nederland. Deze regels richten zich op het veilig aanbrengen van PUR en het minimaliseren van gezondheidsrisico’s.
Strengere regels
De nieuwe regels bepalen onder meer:
- Verplichte afwezigheid van bewoners tijdens en na de toepassing: Bewoners moeten de woning verlaten tijdens het isolatieproces en gedurende minstens 2 uur daarna. Bovendien is het verboden om de kruipruimte binnen 14 dagen te betreden nadat PUR is aangebracht.
- Certificering van bedrijven: Het gebruik van gecertificeerd personeel wordt verplicht. Bedrijven moeten voldoen aan de richtlijnen van certificatieorganisaties zoals SKG-IKOB en Insula Certificatie.
- Meldpunt voor PUR-klachten: Er is aandacht besteed aan de oprichting van een centraal meldpunt waar mensen terechtkunnen met gezondheidsproblemen die verband houden met PUR.
Veiligheid bij het aanbrengen van PUR-schuim
Om de risico’s te beperken bij het aanbrengen van PUR-schuim, zijn er een aantal veiligheidsmaatregelen en richtlijnen die moeten worden gevolgd. Deze richtlijnen zijn voornamelijk bedoeld voor installateurs, maar ook voor bewoners is het belangrijk om deze te kennen.
Voor installateurs
- Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM): Installateurs moeten beschermende helm, veiligheidsbril, handschoenen en ademhalingsbescherming gebruiken.
- Goede ventilatie: Tijdens het aanbrengen van PUR moet er voldoende luchtcirculatie zijn om het vrijkomen van schadelijke dampen te beperken.
- Naleving van de verhouding tussen PMDI en polyolen: Het mengsel moet correct worden berekend om schadelijke dampen te voorkomen.
- Training en certificering: Installateurs moeten gecertificeerd zijn en gespecialiseerd in PUR-isolatie zijn.
Voor bewoners
- Verlaten van de woning tijdens het isolatieproces: Bewoners mogen de woning niet tijdens de toepassing van PUR en gedurende 2 uur daarna betreden.
- Afsluiten van gaten en naden: Alleen gecertificeerde bedrijven mogen dit doen, om schadelijke dampen te voorkomen.
- Verlaten van de kruipruimte gedurende 14 dagen: Gedurende 14 dagen mag de kruipruimte niet worden betreden om het PUR-schuim goed te laten uitharden.
Alternatieve isolatiematerialen
Hoewel PUR-schuim een efficiënt isolatiemateriaal is, zijn er ook alternatieven die minder risico’s bieden. Deze materialen kunnen worden overwogen bij het isoleren van een woning, vooral bij personen die allergisch zijn voor isocyanaten of die liever een duurzamere oplossing willen kiezen.
Populaire alternatieve isolatiematerialen
Mineralen wol (glaswol of steenwol)
- Voordelen: Goede isolatiewaarde, duurzaam, brandvertragend.
- Nadelen: Niet naadloos, kan leiden tot luchtlekkage.
Cellulose-isolatie
- Voordelen: Gemaakt van herbewerkte papiervezels, milieuvriendelijk.
- Nadelen: Kan minder effectief zijn bij vochtige omstandigheden.
Polyurethaanplaten (PUR-platen)
- Voordelen: Goede isolatiewaarde, stevige structuur.
- Nadelen: Niet zo flexibel als PUR-schuim bij het vullen van gaten.
Polyester-isolatie
- Voordelen: Milieuvriendelijk, makkelijk te verwerken.
- Nadelen: Lagere isolatiewaarde in vergelijking met PUR-schuim.
Fenolformaldehyde (PF)-platen
- Voordelen: Hoge thermische isolatiewaarde.
- Nadelen: Kan vrijkomen van schadelijke stoffen bij verkeerde verwerking.
Hoe te kiezen voor een gecertificeerd bedrijf?
Het kiezen van een gecertificeerd bedrijf is essent bij het aanbrengen van PUR-schuim. Niet-gecertificeerde bedrijven kunnen minder strikt zijn in de naleving van veiligheidsmaatregelen, wat kan leiden tot gezondheidsklachten en mogelijke schade aan de woning.
Waar vind je gecertificeerde bedrijven?
- SKG-IKOB: De certificatieorganisatie SKG-IKOB houdt een lijst bij van gecertificeerde bedrijven die PUR-schuim veilig kunnen toepassen.
- Insula Certificatie: Ook Insula Certificatie biedt een lijst met gecertificeerde bedrijven.
Het is aan te raden om vooraf te controleren of een bedrijf gecertificeerd is door deze organisaties. Dit kan worden gedaan via de websites van SKG-IKOB en Insula Certificatie.
Conclusie
PUR-schuim is een veelgebruikt isolatiemateriaal vanwege zijn hoge thermische isolatiewaarde en naadloos afdichtend effect. Echter, bij onjuiste verwerking of onvoldoende ventilatie kan het schadelijke stoffen vrijkomen, wat gezondheidsklachten kan veroorzaken. Vanaf 1 januari 2024 gelden strengere regels in het Bouwbesluit om het gebruik van PUR veiliger te maken. Het is essent om een gecertificeerd bedrijf in te schakelen bij de toepassing van PUR-schuim en de veiligheidsrichtlijnen strikt te volgen. Voor personen die liever minder risico lopen, zijn er alternatieve isolatiematerialen beschikbaar. Het kiezen van een veilige en duurzame oplossing is essent bij het isoleren van woningen, zowel voor de gezondheid als voor de energiebesparing.