Het gebruik van PUR-schuim als isolatiemateriaal is in de afgelopen jaren toegenomen vanwege de hoge isolatiewaarde, naadloze afdichting en eenvoudige toepassing. Toch zijn er ook zorgen over mogelijke gezondheidsrisico’s en schadelijke stoffen die bij de productie of verwerking van PUR kunnen vrijkomen. In dit artikel bespreken we de feiten op basis van beschikbare informatie, waarbij we ons richten op de veiligheid van PUR-schuim, mogelijke gezondheidsklachten en voorwaarden voor het veilig gebruik.
De nadruk ligt op de chemische samenstelling van PUR, mogelijke risico’s bij verkeerde toepassing of verkeerde verhouding van componenten, en maatregelen om gezondheidsklachten te voorkomen. We geven ook aan hoe professionele toepassing en certificering van bedrijven een rol spelen bij de veiligheid van PUR-schuim isolatie.
Wat is PUR-schuim?
PUR, of polyurethaanschuim, is een isolatiemateriaal dat ter plaatse wordt aangebracht door het mengen van twee vloeistoffen: isocyanaten en polyolen. Bij het mengen ontstaat een exotherme reactie, waardoor het schuim snel opblaast en uithardt. Het resultaat is een stevig, naadloos schuim dat goed isolerend is en naden, kieren of ruimtes kan vullen.
Het isomere schuim wordt vaak gebruikt voor vloerisolatie, spouwmuurisolatie en het dichten van kieren. Vanwege de hoge isolatiewaarde (meestal tussen R 3.0 en R 5.0) is PUR-schuim een efficiënt product om energieverbruik te verminderen en comfort in de woning te vergroten.
Chemische samenstelling en mogelijke schadelijke stoffen
Het PUR-schuim bestaat uit verschillende chemische componenten die bij verkeerde toepassing schadelijke effecten kunnen hebben. De belangrijkste componenten zijn:
- Isocyanaten: Deze stoffen vormen de basis van PUR-schuim. Ze zijn giftig en kunnen bij inademing irritatie van de luchtwegen, huid en ogen veroorzaken. In hogere concentraties kunnen ze zelfs leiden tot allergieën of astmatische klachten.
- Polyolen: Deze vloeistof reageert met isocyanaten om het schuim te vormen. Het is minder giftig dan isocyanaten, maar kan bij langdurige blootstelling ook gezondheidsklachten veroorzaken.
- Vlamvertragers: Deze stoffen worden toegevoegd om het schuim minder brandbaar te maken. De schadelijke effecten van vlamvertragers variëren per chemische samenstelling, maar in de EU zijn er regels die bepalen welke vlamvertragers veilig genoeg zijn voor gebruik in consumentenproducten.
- Blaasmiddelen: Deze zorgen voor de expansie van het schuim. Ook hier gelden EU-normen om milieu- en gezondheidsrisico’s te beperken.
De Europese Unie heeft duidelijke richtlijnen opgesteld voor het gebruik van PUR-schuim in woningen. PUR-schuim dat volgens deze richtlijnen is geproduceerd en toegepast, wordt beschouwd als veilig voor de gebruiker, zolang er geen verkeerde verhouding is tussen de componenten.
Gezondheidsrisico’s bij verkeerde toepassing
Een van de grootste zorgen bij het gebruik van PUR-schuim is de mogelijke impact op de gezondheid van zowel de toepasser als de bewoners van de woning. Onderstaande klachten zijn mogelijk bij verkeerde toepassing of verkeerde verhouding van de componenten:
- Irritatie van de luchtwegen, ogen en huid: Dit is een veelvoorkomende klacht, vooral bij mensen met bestaande allergieën of luchtwegaandoeningen.
- Hoofdpijn en misselijkheid: Deze klachten kunnen optreden bij blootstelling aan schadelijke dampen die vrijkomen tijdens of kort na de toepassing.
- Langdurige klachten: Bij herhaalde blootstelling of verkeerde verwerking van PUR kan het schuim leiden tot allergische reacties of chronische klachten zoals astma.
De klachten worden vaak veroorzaakt door het vrijkomen van isocyanaten, die bij verkeerde mengverhouding of verkeerde verwerking in hoge concentraties aanwezig kunnen zijn. Dit gebeurt vooral bij vloerisolatie, waarbij twee vloeistoffen worden gemengd. Als de verhouding niet klopt, kunnen schadelijke stoffen vrijkomen.
Veiligheidsmaatregelen bij het aanbrengen van PUR-schuim
Om gezondheidsklachten te voorkomen, zijn er een aantal essentiële veiligheidsmaatregelen die bij het aanbrengen van PUR-schuim moeten worden genomen. Deze maatregelen gelden zowel voor professionals als voor particulieren die zelf spuitbussen gebruiken.
1. Beschermende kledij en uitrusting
- Handschoenen en veiligheidsbril: Deze moeten altijd worden gebruikt bij het aanbrengen van PUR-schuim om directe huidcontact met chemische stoffen te voorkomen.
- Respirator of veiligheidsmasker: Dit is essentieel bij het verwerken van PUR-schuim om inademing van schadelijke dampen te voorkomen.
- Beschermende kleding: Lang mouwige kleding en schorten helpen om huidcontact te beperken.
2. Goede ventilatie
Tijdens het aanbrengen van PUR-schuim is het belangrijk om de werkkamer goed te ventileren. Dit helpt bij het verdunnen van schadelijke dampen en zorgt voor een veiligere werkomgeving. Na het aanbrengen is het aan te raden om de woning tijdelijk te verlaten (meestal 2 tot 4 uur) om blootstelling aan schadelijke stoffen te vermijden.
3. Correcte verhouding van componenten
Bij vloerisolatie en andere vormen van PUR-isolatie is het belangrijk om de juiste verhouding tussen isocyanaten en polyolen te gebruiken. Een verkeerde verhouding kan leiden tot het vrijkomen van schadelijke stoffen. Dit is vooral van toepassing bij vloerisolatie, waarbij professionals gebruik maken van gespecialiseerde apparatuur om de verhouding nauwkeurig te regelen.
Risico’s bij DIY-toepassing
Voor particulieren die PUR-schuim in spuitbussen gebruiken, zijn de gezondheidsrisico’s in de meeste gevallen beperkt. Bij het leegspuiten van een spuitbus komt er slechts een kleine hoeveelheid schadelijke stoffen vrij, zolang er sprake is van correcte toepassing en voldoende ventilatie.
Toch is het aan te raden om voorzichtig te zijn bij het gebruik van PUR-spuitbussen, vooral bij mensen die allergisch zijn voor isocyanaten. In dat geval is het beter om het PUR-schuim niet zelf aan te brengen, maar om een gecertificeerd bedrijf in te schakelen.
Gecertificeerde bedrijven en professionele toepassing
Een van de belangrijkste factoren bij het veilig gebruik van PUR-schuim is het inzetten van een gecertificeerd bedrijf. Gecertificeerde bedrijven volgen strikte veiligheidsrichtlijnen en gebruiken professionele apparatuur om schadelijke dampen en stoffen te beperken.
1. Waarom gecertificeerde bedrijven?
Gecertificeerde bedrijven zijn verplicht om aan bepaalde veiligheidsstandaarden te voldoen. Dit betekent dat ze:
- Correcte verhouding van componenten gebruiken.
- Beschermende uitrusting en veiligheidsmaatregelen hanteren.
- Professionele apparatuur gebruiken om de verwerking van PUR-schuim te optimaliseren.
- De woning veilig en gezond verlaten na de isolatie.
2. Waar vind je gecertificeerde bedrijven?
Lijsten met gecertificeerde bedrijven zijn beschikbaar via organisaties zoals:
- SKG-IKOB: Deze organisatie biedt een lijst met gecertificeerde isolatiebedrijven die aan veiligheids- en kwaliteitseisen voldoen.
- Insula Certificatie: Ook hier vind je een overzicht van bedrijven die gecertificeerd zijn voor het aanbrengen van PUR-isolatie.
Door gecertificeerde bedrijven in te schakelen, verminder je het risico op gezondheidsklachten en schadelijke stoffen in de woning.
Alternatieven voor PUR-schuim
Als PUR-schuim te risicovol of ongeschikt is voor een bepaalde toepassing, zijn er ook andere isolatiematerialen beschikbaar. Deze alternatieven hebben hun eigen voor- en nadelen, afhankelijk van de situatie en de behoeften van de huiseigenaar.
1. Minerale wol
Minerale wol is een veelgebruikt isolatiemateriaal dat niet chemisch is en geen schadelijke dampen vrijkomt. Het is echter minder afdichtend dan PUR en moet goed worden aangebracht om lekkages en luchtdoorlaat te voorkomen.
2. Cellulose isolatie
Cellulose isolatie is een duurzamer alternatief dat vaak wordt gemaakt van gerecycled papier. Het is niet giftig en kan worden toegepast in verschillende ruimtes, maar heeft wel een lagere isolatiewaarde dan PUR-schuim.
3. Stijve PUR-platen
Stijve PUR-platen zijn een alternatief voor gespoten PUR-schuim. Ze worden vervaardigd in fabrieken en zijn dus niet ter plaatse aangebracht. Hierdoor zijn de risico’s op schadelijke dampen beperkt, maar is de toepassing complexer dan bij gespoten PUR.
Gezondheidsklachten: wat te doen?
Als huiseigenaren of bewoners last krijgen van gezondheidsklachten na het aanbrengen van PUR-schuim, is het belangrijk om dit snel aan te melden. De GGD kan helpen bij het beoordelen van de klachten en het onderzoeken of deze door PUR zijn veroorzaakt.
1. Tijdelijk verlaten van de woning
Bij vermoedelijke gezondheidsklachten is het aan te raden om de woning tijdelijk te verlaten totdat de klachten verdwijnen en het PUR-schuim volledig is uitgehard. Na goed uitverharden komen er geen schadelijke stoffen meer vrij en is het veilig om in de woning te verblijven.
2. Contact met de GGD
De GGD kan helpen bij het diagnosticeren van gezondheidsklachten en het geven van richtlijnen voor het verder gebruik van PUR-schuim. De GGD kan ook beoordelen of het isolatiemateriaal voldoet aan de veiligheidsnormen.
Conclusie
PUR-schuim is een efficiënt isolatiemateriaal dat vaak wordt gebruikt vanwege de hoge isolatiewaarde en de naadloze afdichting. Toch zijn er zorgen over schadelijke stoffen die bij verkeerde toepassing of verkeerde verhouding van componenten kunnen vrijkomen.
Zolang er sprake is van correcte verhouding, professionele toepassing en voldoende ventilatie, is PUR-schuim veilig voor de gebruiker. Bij verkeerde toepassing kunnen gezondheidsklachten optreden, vooral bij mensen met bestaande allergieën of luchtwegaandoeningen.
Het is daarom belangrijk om gecertificeerde bedrijven in te schakelen voor het aanbrengen van PUR-isolatie en veiligheidsmaatregelen nauwkeurig te volgen. Alternatieven zoals minerale wol of cellulose isolatie zijn beschikbaar voor mensen die voorkeur geven aan minder chemische producten.
Bij vermoedelijke gezondheidsklachten is het aan te raden om contact op te nemen met de GGD en de woning tijdelijk te verlaten totdat de klachten verdwijnen.