Vliegtuigherrie en woningisolatie rond Schiphol: kwestie van financiering en uitvoering

De luchthaven Schiphol is niet alleen een internationaal knooppunt voor luchtverkeer, maar ook een bron van geluidshinder voor woningen in de omgeving. Om de leefomstandigheden van de inwoners te verbeteren, zijn er regelmatig initiatieven genomen voor gevelisolatie van woningen die direct in de buurt van Schiphol of onder aanvliegroutes liggen. Tegenwoordig loopt dit onderwerp opnieuw op de agenda van belanghebbenden, zowel uit de luchtvaartsector als bij omwonenden. De vraag is echter niet alleen wat voor soort isolatie nodig is, maar vooral: wie draait de kosten?

Inleiding: geluidshinder en isolatiemaatregelen

De geluidshinder van vliegtuigen is een bekende kwestie rondom Schiphol. In de loop der jaren zijn er meerdere gevelisolatieregelingen opgezet, waarbij woningen die in bepaalde geluidcontours liggen, aangeboden werden op gratis of gedeeltelijk vergoede isolatie. Deze maatregelen zijn bedoeld om de leefomstandigheden van omwonenden te verbeteren en geluidshinder te verminderen. Echter, de financiering van deze initiatieven en de uitvoering ervan blijven onrust veroorzaken.

Recente ontwikkelingen tonen duidelijk aan dat het kabinet een nieuwe regeling wil opstarten, waarbij luchtvaartmaatschappijen en Schiphol zelf een rol moeten spelen. Tegelijkertijd stappen ook gemeenten en bewonersorganisaties op de rem, doordat het beoordelingscriterium voor de regeling in hun ogen niet transparant genoeg is en de financiering niet eerlijk verdeeld is.

Financiering: wie betaalt voor de isolatie?

Een van de kernvragen rond de nieuwe isolatieregeling is: wie draait de kosten? Het kabinet heeft duidelijk gemaakt dat de financiering op basis van het principe “de veroorzaker betaalt” moet gebeuren. Dit betekent dat luchtvaartmaatschappijen, die verantwoordelijk zijn voor vliegtuigherrie, een extra bijdrage moeten leveren. Per vliegtuig dat op Schiphol landt, wordt een bepaalde heffing geïnd, die afhankelijk is van de grootte en het type toestel. Deze heffing moet geld opleveren voor de uitvoering van de isolatiemaatregelen.

Echter, zowel Schiphol als de belangenorganisatie Barin — die 38 luchtvaartmaatschappijen vertegenwoordigt — steken hun neus erin. Zij menen dat er al genoeg is geïnvesteerd in het isoleren van woningen. In de periode van de jaren tachtig tot 2012 heeft de luchtvaartsector al bijna 750 miljoen euro bijgedragen aan het isoleren van meer dan 13.000 woningen. Daarom zien zij de huidige aanpak als onredelijk. Volgens hen zou het geld moeten komen uit andere bronnen, zoals de opbrengsten van de vliegtaks, die sinds 1 januari 2023 fors is verhoogd.

Schiphol en Barin stellen voor dat de financiering van de regeling wordt gedaan via een nieuw omgevingsfonds, waarbij de opbrengst van de vliegtaks wordt gebruikt. Dit zou volgens hen beter in lijn liggen met het regeerakkoord, waarin staat dat een deel van de opbrengst van de vliegtaks gebruikt moet worden voor verduurzaming en het verminderen van leefomgevingseffecten. Deze aanpak zou ook eerlijker zijn, aangezien de luchtvaartsector al een groot aandeel heeft gehad in het verkeer en dus ook in de veroorzaking van geluidshinder.

Kritiek van gemeenten en bewonersorganisaties

De kritiek komt niet alleen vanuit de luchtvaartsector. Ook gemeenten en bewonersorganisaties zoals Uithoorn en PUSH Uithoorn hebben hun ongenoegen kenbaar gemaakt. Volgens hen is de geluidshinder in hun wijk niet ernstig genoeg om opnieuw gevelisolatie nodig te hebben. Daarnaast wijzen zij erop dat de procedure voor het bepalen van wie in aanmerking komt, onvoldoende transparant is.

In sommige gevallen zijn woningen niet in eerdere regelingen meegenomen, terwijl ze in feite wel onder geluidshinder leden. Anderen zijn wel in aanmerking gekomen, maar hebben de isolatie niet kunnen ontvangen door logistieke of administratieve problemen. Dit leidt tot ontevredenheid onder omwonenden die het gevoel hebben dat de regeling niet eerlijk of efficiënt wordt uitgevoerd.

Daarnaast bestaat er ook kritiek op de kwaliteit van de gevelisolatie die in het verleden is aangebracht. Een bewoner uit Amstelveen, die zijn huis direct onder een aanvliegroute heeft staan, beschrijft hoe de isolatie die Schiphol destijds aangebracht had, leidde tot schimmelvorming en ventilatieproblemen. Deze situatie is volgens hem zowel ongezond als onveilig. Hij wilde contact opnemen met Schiphol, maar ontving eerst geen antwoord op zijn e-mails. Pas na juridisch advies kreeg hij een reactie, maar geen oplossing.

Deze ervaring benadrukt dat isolatiemaatregelen niet alleen financieel, maar ook technisch en qua uitvoering goed moeten zijn. Het gaat niet alleen om het aanbrengen van isolatiemateriaal, maar ook om het zorgen voor een duurzame en gezonde oplossing.

Uitvoering van de nieuwe regeling

De nieuwe gevelisolatieregeling is opgestart onder leiding van Rijkswaterstaat. Deze organisatie is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het gevelisolatieonderzoek en het bepalen van of en hoe een woning geïsoleerd kan worden. In het vierde kwartaal van 2023 zijn eigenaars van woningen binnen de 60 dB Lden contour een brief toegestuurd met instructies voor het aanmelden van hun woning voor het onderzoek.

Het proces duurt ongeveer twee tot vier jaar, afhankelijk van wanneer de woning onderzocht wordt en of isolatie nodig is. Alleen woningen die zijn aangemeld voor het onderzoek zullen meegenomen worden in de evaluatie. De uitkomsten van het onderzoek bepalen vervolgens welke maatregelen genomen zullen worden, zoals het aanbrengen van extra gevelisolatie of het vervangen van kozijnen en ramen.

De regeling is bedoeld voor woningen die niet eerder zijn geïsoleerd of die onvoldoende geïsoleerd zijn. Woningen die al eerder zijn meegenomen in eerdere regelingen (GIS 1 t/m 3) komen niet in aanmerking. Dit betekent dat de huidige regeling gericht is op nieuwe of onvoldoende geïsoleerde woningen, terwijl oudere woningen die al zijn geïsoleerd, niet opnieuw meegenomen worden.

Technische aspecten van gevelisolatie

De keuze van het juiste isolatiemateriaal is van groot belang voor de uitvoering van deze regeling. In het algemeen wordt er gebruikgemaakt van gevelisolatie die bestand is tegen hoge geluidsniveaus. Een voorbeeld van een geavanceerd isolatiemateriaal is AEROGUARD®, een flexibel microporeus isolatiepaneel dat wordt toegepast in de lucht- en ruimtevaartindustrie. Dit materiaal is lichtgewicht, sterk en bestand tegen piektemperaturen tot 1.000 °C.

AEROGUARD® is verkrijgbaar in verschillende dichtheden (128, 160, 190 en 220 kg/m³) en kan worden afgewerkt met diverse textielbekledingen. Het is ontworpen voor gebruik in extreme omstandigheden en is dus goed geschikt voor toepassing in zwaargehinderde gebieden. Het wordt geproduceerd onder strengere kwaliteitscontrole en is volledig traceerbaar.

Hoewel AEROGUARD® specifiek is bedoeld voor de luchtvaartsector, zijn er ook commerciële isolatiematerialen die vaak worden gebruikt voor woningisolatie. Deze bestaan vaak uit minerale wol, polyurethaanschuim of glasvezel. De keuze hangt af van de specifieke eisen van de woning, de mate van geluidshinder en het budget.

Kwestie van transparantie en eerlijkheid

Een van de grootste kritieken op de huidige regeling is dat de financiering en de toekenning van isolatie niet voldoende transparant is. Het is onduidelijk hoe precies wordt bepaald welke woningen in aanmerking komen en op welke criteria deze worden geplaatst. Dit leidt tot ontevredenheid onder omwonenden die het gevoel hebben dat hun situatie niet eerlijk is beoordeeld.

Daarnaast is er ook discussie over de financiële verantwoordelijkheid. Zowel Schiphol als Barin stellen dat de luchtvaartsector al genoeg heeft bijgedragen aan de financiering van eerdere regelingen. Ze vinden het daarom onredelijk dat de huidige regeling opnieuw op hen neerkomt. Volgens hen zou het geld beter uit andere bronnen kunnen komen, zoals de vliegtaks.

De regering stelt echter dat het principe “de veroorzaker betaalt” een eerlijke en logische aanpak is. Luchtvaartmaatschappijen zijn verantwoordelijk voor het geluid dat ze veroorzaken en zouden daarom ook verantwoordelijk moeten zijn voor de oplossing. Dit is een klassiek voorbeeld van het toepassen van de verantwoordelijkheidsprincipe in de milieubeleid.

Toekomstige richting

De kwestie van woningisolatie rond Schiphol is niet alleen een kwestie van technische uitvoering, maar ook van politiek en maatschappelijke verantwoordelijkheid. De regering wil de leefomstandigheden van omwonenden verbeteren, maar de financiering en uitvoering van de regeling blijven problemen opleveren. Zowel de luchtvaartsector als de inwoners van de omgeving voelen zich niet voldoende betrokken of gehoord.

In de toekomst zal het belangrijk zijn om transparante en eerlijke regels op te stellen voor wie welke verantwoordelijkheid heeft. Daarnaast is het van groot belang om ervoor te zorgen dat de uitvoering van de isolatiemaatregelen goed geregeld is en dat de kwaliteit van de isolatie wordt gegarandeerd. Dit betekent dat er samenwerking moet zijn tussen de overheid, de luchtvaartsector, de bouwbedrijven en de omwonenden.

Conclusie

Woningisolatie rond Schiphol is een complexe kwestie die niet alleen technische aspecten betreft, maar ook financiële, politieke en maatschappelijke aspecten. De financiering van de regeling, de toekenning van isolatie en de kwaliteit van de uitvoering zijn belangrijke thema’s die aandacht verdien. Zowel de luchtvaartsector als de inwoners van de omgeving stellen vragen over eerlijkheid, transparantie en verantwoordelijkheid.

Hoewel het principe “de veroorzaker betaalt” een logische aanpak lijkt, leidt deze benadering tot ontevredenheid bij zowel luchtvaartmaatschappijen als gemeenten en bewonersorganisaties. Daarnaast is er kritiek op de kwaliteit van eerdere isolatiemaatregelen, zoals het optreden van schimmelvorming en ventilatieproblemen.

In de toekomst zal het belangrijk zijn om een duidelijke en eerlijke regeling op te zetten die alle partijen betreft. Hierbij moet zowel de financiering als de uitvoering goed worden beoordeeld en afgestemd. De doelstelling is om de leefomstandigheden van omwonenden te verbeteren, maar dit kan alleen gelukt worden als er samenwerking en transparantie zijn tussen alle betrokken partijen.