Het gebruik van isolatiemaatregelen bij Multiresistente Staphylococcus aureus (MRSA) is essentieel om de verspreiding van deze bacterie binnen zorginstellingen en woningen te voorkomen. MRSA is een bacterie die resistent is tegen verschillende antibiotica en kan leiden tot ernstige infecties, vooral bij personen met een verlaagd immuunsysteem of open wonden. Om dit risico te beperken, zijn er duidelijke richtlijnen en protocollen opgesteld voor de isolatie van patiënten die MRSA-dragers zijn of positief zijn getest. Deze richtlijnen worden aangepast aan de situatie van het ziekenhuis of de woning, en moeten worden toegepast door zowel medische medewerkers als bezoekers en mantelzorgers.
In dit artikel worden de verschillende vormen van isolatie (zoals strikte of contactisolation), de benodigde beschermingsmiddelen, de hygiëne- en reinigingsmaatregelen en het beleid rondom bezoekers besproken. Aan de hand van de nationale richtlijnen van de Werkgroep Infectiepreventie (WIP) en de protocollen van zorginstellingen zoals het Erasmus MC, worden de praktische toepassingen van isolatiemaatregelen gedetailleerd beschreven.
Typen isolatie bij MRSA
Er zijn twee voornaamste vormen van isolatie die worden toegepast bij MRSA: contactisolation en strikte isolatie. De keuze voor de juiste vorm van isolatie hangt af van de mate van risico op verspreiding van de bacterie, de locatie van de patiënt (zoals een ziekenhuis of een woonzorgcentrum) en de aanwezige omgevingsfactoren.
Contactisolatie
Contactislatie wordt toegepast wanneer de kans op besmetting via direct of indirect contact met de patiënt of zijn omgeving groter is. Dit type isolatie vereist dat medewerkers beschermende kleding dragen, zoals een schort, handschoenen en een mondkapje, voordat ze de patiënt of zijn spullen aanraken. De kamer van de patiënt wordt als laatste schoongemaakt, en speciale aandacht wordt besteed aan de reiniging van oppervlakken en medische apparatuur. Contactislatie is vaak toepasbaar in woningen of kleinere zorglocaties waar de kans op verspreiding van MRSA niet zo groot is.
Strikte isolatie
Strikte isolatie is een strengere vorm van isolatie die wordt gebruikt wanneer de kans op verspreiding van MRSA via lucht of andere lichamelijk contacten groter is. In dit geval moet de patiënt worden opgenomen in een gesluisde kamer met een afzonderlijke sluis, en zijn de deuren van de kamer en sluis gesloten zolang de patiënt in isolatie verbleeft. Alleen een klein team van ervaren medewerkers mag de patiënt verzorgen, en alle medewerkers moeten de volledige beschermende kleding dragen. Bezoekers moeten zich aan specifieke regels houden, zoals het dragen van beschermende kleding en het naleven van handhygiëne.
Het type isolatie dat wordt toegepast, wordt bepaald door de behandelende arts of de infectiepreventiedeskundige. In sommige gevallen kan de isolatie worden aangepast na verloop van tijd, afhankelijk van het medische verloop van de patiënt en de resultaten van kweekonderzoeken.
Benodigde beschermingsmiddelen
Het dragen van de juiste beschermende kleding en middelen is essentieel bij de isolatie van een MRSA-patiënt. De volgende materialen zijn vereist:
- Handschoenen: Om te voorkomen dat de bacterie via de handen wordt verspreid.
- Overschort of islatieschort: Met lange mouwen en manchetten om de kleding van de medewerker te beschermen.
- Chirurgisch mond-neus-masker: Om de verspreiding van luchtvermeerderde bacteries te voorkomen.
- Hoofdbedekking (muts): In sommige instellingen is dit verplicht, terwijl het in andere instellingen niet nodig is.
- Desinfectans en handzeep: Voor het uitvoeren van handhygiëne na het verlaten van de kamer.
De volgorde waarin deze kleding wordt aangezet en uitgevoerd kan variëren per ziekenhuis of instelling. Belangrijk is dat de kleding bij het verlaten van de kamer correct wordt verwijderd om te voorkomen dat de bacterie op de kleding van de medewerker terechtkomt.
Bezoekers en mantelzorgers
Bezoekers en mantelzorgers moeten zich aan dezelfde hygiënemaatregelen houden als medische medewerkers wanneer zij de patiënt verzorgen of contact met zijn spullen hebben. Ze moeten zich bij hun eerste bezoek melden bij de verpleging, waar ze instructies krijgen over het gebruik van beschermende kleding en handhygiëne. Na afloop van het bezoek moet een zorgvuldige handhygiëne worden uitgevoerd.
Hygiënemaatregelen en reiniging
De reiniging van de isolatiekamer en de verwerking van afval zijn essentiële onderdelen van het isolatieregime. De kamer van een MRSA-patiënt moet als laatste worden schoongemaakt en gedesinfecteerd om te voorkomen dat de bacterie zich verspreidt naar andere delen van de instelling.
Reiniging van de kamer
- Horizontale en verticale oppervlakken moeten worden gereden met vloeistof en met een desinfectans behandeld.
- Medische apparatuur en instrumenten moeten worden gedesinfecteerd voordat ze de kamer verlaten.
- Schoonmaakmateriaal mag de kamer niet verlaten of moet worden vernietigd om besmetting te voorkomen.
- Wegwerpmaterialen worden vaak gebruikt om het risico op besmetting te beperken.
Was en afvalverwerking
- Ondergoed en nachtgoed moeten dagelijks worden gewassen en door bezoekers worden meegenomen in een gesloten plastic zak.
- Beddengoed moet dagelijks worden vervangen, en de waszak moet minstens één keer per dag worden leeggehaald.
- Afval moet worden opgeborgen in een plastic zak en minstens één keer per dag worden verwijderd.
- Patiëntenmateriaal, zoals sputum, urine, feces, pus en bloed, kan via de standaard procedures worden afgevoerd.
Het reinigings- en afvalbeheerbeleid moet worden afgestemd op de specifieke situatie van de patiënt en de instelling. In sommige gevallen kan het beleid worden aangepast op basis van medische of logistieke omstandigheden.
Bezoekregels bij MRSA-isolatie
Bezoekers zijn een belangrijke factor in het verspreidingsrisico van MRSA. Daarom zijn er strikte regels opgesteld voor hun gedrag tijdens het bezoek aan een MRSA-patiënt.
Regels voor bezoekers
- Bezoekers moeten zich bij hun eerste bezoek melden bij de verpleging, waar ze instructies ontvangen over de te nemen maatregelen.
- Kinderen onder de 12 jaar mogen op bezoek komen, maar dit moet eerst worden besproken met de verpleegkundige.
- Bezoekers moeten beschermende kleding dragen zoals een schort en handschoenen.
- Handhygiëne na het bezoek is verplicht.
- Bezoekers mogen de kamer van de patiënt niet verlaten zonder toestemming van de verpleegkundige of arts.
- Tijdens vervoer naar onderzoeken moet de patiënt een mondkapje dragen en schoon gekleed zijn.
In het Erasmus MC gelden extra regels voor bezoekers en patiënten in strikte isolatie. Zo is revalidatie buiten de kamer niet toegestaan, en moet de patiënt bij onderzoeken een mondkapje dragen. De kamer en de sluis moeten tijdens het bezoek gesloten blijven.
Rol van medewerkers en mantelzorgers
Beperking van het aantal medewerkers
Een klein, vast team van ervaren medewerkers is verantwoordelijk voor de verzorging van een MRSA-patiënt. Dit helpt om de verspreiding van de bacterie te beperken en zorgt voor een consistente aanpak. Contact met medewerkers van andere disciplines, zoals fysiotherapeuten of logopedisten, moet zoveel mogelijk worden beperkt.
Medewerkers met huidafwijkingen
Medewerkers die lijden aan huidafwijkingen zoals eczeem of psoriasis mogen niet betrokken worden bij de verzorging van een MRSA-patiënt. Dit is vanwege het verhoogde risico op besmetting via open wonden of huidcontact. In twijfelgevallen dient overleg te worden gepleegd met de bedrijfsarts of de infectiepreventiedeskundige.
Hygiëne en basismaatregelen
Naast de specifieke isolatiemaatregelen zijn er ook algemene hygiënemaatregelen die altijd moeten worden genomen. Deze omvatten het gebruik van handdesinfectans, het aanbieden van de informatiefolder over MRSA aan de patiënt of contactpersoon, en het plannen van de verzorging van een MRSA-patiënt als laatste. Ook het gebruik van verzorgend wassen doekjes en wegwerppo's kan worden overwogen om het hygiënische niveau verder te verhogen.
Inventarisatie en kweekonderzoeken
Voorafgaand aan de opname of isolatie van een patiënt wordt vaak een inventarisatie van risicofactoren uitgevoerd. Als de patiënt aan minstens één van deze risicofactoren voldoet, worden inventarisatiekweken genomen om te bepalen of de patiënt MRSA-dragers is. Deze kweken helpen bij het opstellen van het juiste isolatieregime en de verdere behandeling.
Als de patiënt positief blijkt te zijn voor MRSA, wordt in overleg met de arts-microbioloog of deskundige infectiepreventie een verder kweekbeleid afgesproken. Dit kan leiden tot verder onderzoek of een verlenging van de isolatieperiode. In sommige gevallen kan een eradicatietherapie worden aangeboden om de MRSA-bacterie te elimineren.
Praktijkvoorbeelden en implementatie
Voorbeeld 1: Opname in strikte isolatie
Bij opname in een ziekenhuis met strikte isolatie wordt de patiënt opgenomen in een gesluisde kamer met een afzonderlijke sluis. Voordat de patiënt in de kamer wordt opgenomen, wordt alle overbodige apparatuur verwijderd en wordt het beddengoed volledig opgeruimd. De afstandsbediening van de televisie wordt in huishoudfolie verpakt of na gebruik gedesinfecteerd. De sluis wordt voorzien van een 24-uurs voorraad aan beschermende kleding, zoals disposable handschoenen, mutsen, schorten en mondneusmaskers.
De islatiekaart wordt op de deur bevestigd en dient als herinnering voor het personeel en de bezoekers om de juiste beschermingsmaatregelen te nemen. De patiënt mag alleen worden verzorgd door een klein, vast team van medewerkers, en contact met medewerkers van andere disciplines moet zoveel mogelijk worden beperkt.
Voorbeeld 2: MRSA-isolatie in woonzorgcentrum
In een woonzorgcentrum of verzorgingshuis kan MRSA-isolatie worden toegepast in de vorm van contactislatie. In dit geval kan de patiënt worden opgenomen in een 1-persoonskamer met eigen badkamer en toilet. De medewerkers van het woonzorgcentrum moeten beschermende kleding dragen bij elke contacthandeling, zoals het wassen van de patiënt of het opmaken van het bed.
Bezoekers moeten zich melden bij de verpleging voordat ze de kamer betreden en instructies ontvangen over de isolatiemaatregelen. Na het bezoek moet een zorgvuldige handhygiëne worden uitgevoerd. De reiniging van de kamer en de afvalverwerking moeten worden uitgevoerd volgens het MRSA-isolatieprotocol van het woonzorgcentrum.
Invloed van MRSA-isolatie op zorgverlening
De implementatie van MRSA-isolatie heeft een directe invloed op het zorgverleningsproces. Omdat het aantal medewerkers dat betrokken is bij de verzorging van de patiënt beperkt moet worden, kan het behandelingstempo vertragen. Daarnaast kunnen bezoekregels leiden tot emotionele lasten voor de patiënt en zijn familie, die beperkt worden in hun contact met de patiënt.
In sommige gevallen kan het isolatieregime leiden tot logistieke problemen, zoals het transport van de patiënt naar onderzoeken of de afhandeling van medische apparatuur. In de praktijk is het daarom belangrijk dat het isolatieprotocol goed is afgestemd op de omstandigheden van de patiënt en de instelling.
Samenvatting en conclusie
MRSA-isolatie is een essentieel onderdeel van de infectiepreventie in zorginstellingen en woningen. Het doel van isolatiemaatregelen is om de verspreiding van MRSA te beperken en zowel patiënten als medewerkers te beschermen. De keuze voor contactislatie of strikte isolatie hangt af van de mate van risico, de locatie van de patiënt en de aanwezige omgevingsfactoren.
De implementatie van isolatiemaatregelen vereist het gebruik van beschermende kleding, het naleven van hygiënemaatregelen, en een gestructureerd aanpak van reiniging en afvalverwerking. Bezoekers en mantelzorgers moeten zich aan dezelfde regels houden als medische medewerkers, en de islatiekaart dient als herinnering voor het juiste gedrag. De verzorging van een MRSA-patiënt moet worden beperkt tot een klein, vast team, en medewerkers met huidafwijkingen mogen niet betrokken worden bij de isolatie.
De invloed van isolatie op de zorgverlening is niet te onderschatten, maar met een goed opgezet protocol en samenwerking tussen medische medewerkers, bezoekers en mantelzorgers kan de risico’s worden beheerst. De richtlijnen en protocollen van de Werkgroep Infectiepreventie (WIP) en zorginstellingen zoals het Erasmus MC bieden een solide basis voor het uitvoeren van MRSA-isolatie in de praktijk.