Dikte Isolatie Buitenmuur: Alles Wat U Moet Weten (2021)

Sinds jaar en dag speelt isolatie een centrale rol in de energieefficiëntie van woningen. Op 31 december 2020 moest elke nieuwbouwwoning in Nederland en België voldoen aan strenge energieregels, zodat vanaf 1 januari 2021 elke nieuwbouwwoning (zo goed als) energieneutraal moest zijn. Dit betekent dat het kiezen van de juiste isolatiematerialen en de juiste dikte ervan vanuit het begrip van de thermische isolatiewaarden een essentiële rol speelt in het verhogen van het comfort en het verminderen van de energiekosten.

In dit artikel leggen we alles uit over de aanbevolen minimumdikte van isolatie voor buitenmuren in 2021. We leggen uit op basis van wetenschappelijke en bouwtechnische kennis welke isolatiedikten aangeraden worden voor verschillende soorten isolatiematerialen. Ook bespreken we factoren waarmee u rekening dient te houden bij het bepalen van de juiste isolatiedikte. Uw keuze heeft invloed op de warmte- en geluidsafbuigende prestaties, het EPC-label, de kosten en de duurzaamheid van uw woning in de toekomst.

Wat is isolatie en waarom is de dikte belangrijk?

Isolatie is het proces waarbij een laag materiaal wordt aangebracht dat de warmteoverdracht afremt. In het geval van buitenmuren helpt isolatie om warmte binnen te houden in de koude maanden en buiten te houden in de warmere maanden. Dit proces draagt bij aan een comfortabel binnenklimaat en maakt zo de woning energiezuiniger.

Een van de determinerende factoren voor de effectiviteit van isolatie is de dikte van de laag. Hoe dikker de isolatie, hoe minder warmtelos er optreedt. Dit is geregistreerd in de thermische weerstand of R-waarde. Een hogere R-waarde betekent een betere isolatieprestatie. Onder andere zorgt een correcte isolatiedikte dan ook voor lagere stookkosten en verbetert het comfort in de woning.

Minimumdikte van isolatie: Vanaf 2021 de norm

Vanaf 2021 staat het verplichte isolatieniveau gedefinieerd met behulp van bepaalde wettelijke normen. Dergelijke normen zijn voor Nederland en België meestal gelijk vanwege delen van dezelfde architectonische standaarden en energielabels.

In 2021 moet het isoleren van buitenmuren aan bepaalde minimale vereisten voldoen. Uit geciteerde bronnen blijkt dat 15 centimeter de aanbevolen minimumdikte is voor isolatie van buitenmuren, mits het isolatiemateriaal mineraalwol is met een gemiddelde lambda-waarde. De lambda-waarde is de maat voor de thermische geleidbaarheid van het gebruikte materiaal. Hoe lager de lambda-waarde, hoe beter het isolatiemateriaal is.

Voor andere isolatiematerialen zoals PIR gelden weer andere vereisten. Zo geldt bijvoorbeeld voor PIR- (Polymere Isoleerbeprekkingen) een minimumdikte van 11 centimeter omdat dit materiaal een betere prestatie levert met een lagere dikte. In andere woorden: ook al hangt het niet van kwaliteit af om kiezen voor mineraalwol, het is belangrijk om de vereisten en lambda-waarde van het isolatiemateriaal te begrijpen en daarmee de juiste isolatiedikte te bepalen (Bron 1).

Factoren die bepalen hoe dik u dient te isoleren

Bij het bepalen van de juiste isolatiedikte zijn enkele factoren niet weg te denken. Deze zijn essentieel om het beoogde isolatieniveau van de buitenmuur te bereiken.

1. Thermische weerstand (R-waarde)

De R-waarde geeft aan hoe goed een bepaalde isolatielaag warmte tegenhoudt. Hoge R-waarden betekenen betere prestaties. Hoewel het is afhankelijk van het materiaal, spreekt men vaak van minimaal een R-waarde van 3,5 m²K/W voor isolatie op de buitenmuur. Onder dit niveau zouden de thermische prestaties niet optimaal zijn.

2. Soort isolatiemateriaal

Aangezien materialen verschillen in thermische prestaties, gelden ook verschillende minimumdiktes. De volgende tabel geeft de benodigde dikte weer om een maximaal isolatieniveau van 0,24 W/m²K te bereiken:

Isolatiemateriaal	Aanbevolen Dikte	Bereikte U-waarde
Pur-gevelplaten	10 cm	0,23 W/m²K
XPS (expanderd polystyreen)	15 cm	0,23 W/m²K
Minerale wol	15 cm	0,23 W/m²K
Aerogel	6,5 cm	0,23 W/m²K
Vacuüm isolatiepanelen (VIP)	3,5 cm	0,23 W/m²K

Zoals blijkt uit deze tabel, levert niet elk materiaal een even goede prestatie op. Vacuüm isolatiepanelen (zogenaamde VIPs) zijn bijvoorbeeld extreem efficiënt met een minimumdikte van 3,5 cm. Minerale wol nodigt daarentegen 15 cm isolatiedikte uit om op hetzelfde niveau te zijn als PUR of XPS. Uw keuze voor het materiaal en de benodigde dikte is daarom cruciaal voor het bereiken van de gewenste isolatiewaarde (Bron 3).

3. Beschikbare ruimte

In een bestaande bouwprojecten is ruimtebeheersing een veelvoorkomend probleem. Niet in alle woningen is er voldoende ruimte om de maximale isolatie aan te brengen. Denkaan kleine huizen, villa’s met grens aan een straat, of woningen waarbij breekwerk niet wenselijk of realistisch is. In dergelijke gevallen dient er een compromis gesloten te worden tussen de gewenste isolatiewaarde en de beschikbare ruimte (Bron 3).

4. Klimaatgebied en lokaal bouwregelgebeuren

De ligging van de woning in het kader van het klimaatgebied speelt ook een rol. Gebieden in Noord-Nederland of Vlaanderen kunnen vanwege hun relatief strenge winterperiodes licht hogere isolatiediktes vereisen in vergelijking tot gebieden in het zuiden van het land. Over het algemeen gelden er in heel NL en BE vanaf 2021 minima voor nieuwbouwwoningen, maar in bepaalde klimaatzones kunnen er afwijkingen zijn (Bron 1, 3).

5. Einddoel: energiezuinigheid, comfort of verbetering van EPC?

Ten slotte speelt uw einddoel een belangrijke rol in de keuze van isolatiedikte. Wordt de isolatie uitgevoerd om:

De energiekosten te verminderen?
Het EPC-label van de woning te verbeteren (zoals nu verplicht is in Vlaanderen)?
Het comfort te vergroten?
De levensduur van de buitengevel te verlengen?

Afweging van dergelijke factoren helpt bij het afbakenen van de gewenste dikte.

Buiten- versus binnenisolatie: wat is beter vanaf 2021?

Zoals uit verschillende bronnen blijkt, is het opnieuw isoleren of isoleren bijbouwen met buitenisolatie (zijde) vaak de meest efficiënte optie. Waarbij binnenisolatie meestal een lagere warmteprestatie levert en mogelijks tot koude bruggen kan leiden, heeft buitenisolatie het voordeel dat het vóór de buitenkant van de muur wordt aangebracht. Dat dicht de muur van buiten af af, waardoor koude bruggen worden vermeden en het thermische comfort wordt verbeterd.

Voor degenen die te maken hebben met beperkte ruimte of die de woning ruimtelijker willen maken, vormt buitenisolatie ook geen aanhoud in de interne woonruimte. Het nadrukkelijk opfrissen van het buitenaanzicht is bovendien een bijkomend voordeel (Bron 2, 4).

Vanaf 2021 is dit soort bouwkundige ingrepen zorgvuldig afgevinkt, met gebruik van hoogwaardige en duurzame isolatiematerialen en met precieze aandacht voor de afwerking. Voorbeelden van materialen zijn E-Board, die met 60 mm isolatie al een goede energielevering kan garanderen, afhankelijk van het gewenste EPC (Bron 5).

Kosten van buitenmuurisolatie vanaf 2021

De kosten zijn vanaf 2021 aanzienlijk variabel vanwege de mate van isolatie, het materiaal, de oppervlakte, de constructie complexiteit (aantal hoeken, stukken), en de aanwezigheid van subsidies of premies. U moet rekenen op een gemiddeldeprijsindicatie die rondom de euro per vierkante meter kan liggen, afhankelijk van de dikte.

Uit de gegeven voorbeelden in de bronnen is af te leiden dat de kostprijs per meter vanaf bepaalde standaardisolatiewaarden begint. Een voorbeeld prijsreeks die is te vinden voor 40 m² isolatieoppervlakte ligt rond de €458 (met dikte 131 mm). Voor degenen die het zelf willen doen, kunnen er premies beschikbaar zijn. Een voorbeeld hiervan is bij E-Board, waarbij 250 euro cashback wordt verleend bij zelfinstallatie.

In de meeste gevallen draagt de investering in isolatie in de eerste 3 tot 5 jaar zijn kosten terug in energie besparingen, waardoor het een win-winsituatie is (Bron 2, 4, 5).

Welke isolatiematerialen zijn beschikbaar en wat zijn hun voor- en nadelen?

Er zijn verschillende soorten isolatiematerialen beschikbaar voor buitenwanden, elk met eigen thermische en constructieve eigenschappen. Hieronder volgt een overzicht van de meest gangbare materialen en hun kenmerken:

Minerale wol

Voordeel: Goede warmte-isolatie bij betaalbare prijs.
Nadelen: Meer dikte vereist om de zelfde isolatielaag te garanderen.
Minimumdikte: 15 cm (voor R-waarde ~ 3,5 m²K/W)

PUR/XPS

Voordeel: Hoogwaardige thermische isolatie op korte dikte.
Nadelen: Beperkte duurzaamheid in vergelijking tot ecologische alternatieven.
Minimumdikte: 10 – 15 cm (afhankelijk van soort)

Aerogel

Voordeel: Uitstekende warmte-isolatie bij lage dikte. Zeer licht gewicht.
Nadelen: Relatief duur.
Minimumdikte: 6,5 cm

Vacuüm isolatiepanelen (VIPs)

Voordeel: Zonder enige twijfel het meest compacte isolatiemiddel. Lage dikte, zeer hoge isolatiedikte.
Nadelen: Duur en beperkte beschikbaarheid.
Minimumdikte: 3,5 cm

PIR

Voordeel: Goede thermische prestaties en iets lagere dikte dan minerale wol.
Nadelen: Niet altijd geschikt voor zware buitenomstandigheden.
Minimumdikte: 11 cm

De keuze van het juiste materiaal is dus afhankelijk van het gewenste isolatieniveau, beschikbare budget, en constructieve mogelijkheden.

Buitenmuren isoleren als bouwwerk: Wat zijn de stappen?

Het isoleren van buitenmuren is een technisch proces dat vaak uitgevoerd wordt door aannemers. Toch zijn er ook DIY-ers die zelf isolatie aanbrengen, vooral bij het gebruik van systemen zoals E-Board. De volgende stappen kunnen worden gevolgd tijdens het isolatieproces:

Analyse: Identificeer de bestaande situatie van de buitenkant van de woning. Heeft ze licht- of zwaar beschadigingen? Heeft het bestaande bouwwerk een hoge R-waarde of moet er bijgevuld worden?
Bepaal het gewenste isolatieniveau. Hoeveel energiebesparing verwacht u en hoe hoog moet de R-waarde zijn?
Kies het juiste materiaal en de benodigde dikte. Overweeg ook constructieve aspecten zoals verwerking, uiterlijk van het finale muur, en de beschikbare budget.
Aansluiten op bouwregelgebeurtenissen en subsidies. Controleer of er subsidies beschikbaar zijn voor uw woning en of u aan bijzondere voorwaarden moet voldoen (zoals in Vlaanderen).
Invullen van de isolatiedikte op bestaande buitenkant. Zorg dat het materiaal goed vastzit en de afwerking wordt aangebracht.
Controleer de constructie na afronding. Controleer op koudebruggen en controleer of isolatiedikte in overeenstemming is met de beoogde R-waarde.

Voor专业人士en is het aanbevolen om bij een project met complexere constructie (zoals isolatie op bestaande zware gevels of in historische gebouwen) hulp van een bouwtechnisch advies bureau in gebruilening te nemen (Bron 3, Bron 5).

Overwegingen omtrent duurzaamheid en milieu

Isolatie helpt niet alleen om de woning warm te houden, maar kan ook een significante rol spelen in de vermindering van de CO₂-uitstoot. Door het correct isoleren van de buitenmuren, verminderen we het gebruik van fossiele brandstoffen en het emissieniveau van woningen.

Een studie van ECN (Nederland) in samenwerking met EPEE (European Partnership for Energy and Environment) liet zien dat het verbeteren van de thermische prestaties van de gevels met minimaal 15 cm isolatie tot een emissiereductie van 300 kg CO₂ per jaar per woning kan leiden. Dit komt neer op een significante bijdrage aan het mondiale doel om de koolstofemissie in 2030 met 55% terug te brengen (conform EPBD, Energy Performance of Buildings Directive) (Bron 1, 2, 4).

Conclusie

Sinds 2021 ligt de eis voor energie-efficiëntie en thermische prestaties van nieuwbouwwoningen wettelijk vastgelegd. Uit de meeste brondata blijkt dat 15 cm is de minimumdikte isolatie voor zowel muren, vloeren als daken wanneer er mineraalwol gebruikt wordt, met een gemiddelde lambda-waarde van 0,04 W/mK. Voor andere materialen zoals PIR, PUR, XPS, Aerogel of VIP gelden lagere minimumdiktes, afhankelijk van de thermische prestaties.

De keuze van het juiste isolatiemateriaal en de benodigde dikte is cruciaal in het bepalen van de thermische prestaties en de energieverbruik. Buitenisolatie biedt bovendien oplossingen waarbij de woonruimte niet verloren gaat en het buitenaanzicht opgeknapt wordt. Uit kostenoverzichten is gebleken dat het bereiken van een Rd-waarde van 3,5 of hoger gemiddeld gerekend minimaal €450 per 40 m² kan kosten, afhankelijk van het materiaal en constructieverwerking.

De betekenis van de correcte dikte van isolatie voor buitenmuren is onmisbaar gezien de noodzaak om binnen de maatschappelijke en wetgevende energieslag te vallen. Bepaal altijd uw gewenste R- en U-waarde op basis van factoren als geldige bouwvoorwaarden, gewenste comfort, beschikbaarheid van subsidies, en aansluiting op milieudoelstellingen.