Thermische isolatie is essentieel in de bouwsector en speelt een cruciale rol bij het behalen van de minimale energievoorzieningsopties zoals vastgelegd in het Bouwbesluit. Voor het isoleren van woningen, nieuwbouwprojecten of renovaties worden isolatiematerialen zoals EPS (geëxpandeerd polystyreen) vaak gebruikt. Deze hebben specifieke isolatieprestaties, aangeduid via Rc-waarden (totale warmteweerstand van een constructie), Rd-waarden (warmteweerstand van het materiaal), en Lambda-waarden (warmtegeleiding).
In dit artikel worden de eigenschappen en toepasbaarheid van EPS-isolatie nader toegelicht, met bijzondere aandacht voor de Rc-waarde en andere relevante isolatieparameters. We bespreken de vereisten, meetwaarden en praktische toepassing van EPS in de context van de huidige bouwnormen en subsidies.
Wat is EPS-isolatie?
EPS wordt ook wel bekend onder de namen tempex, piepschuim of expansiepolystyreen. Het bestaat uit kleine, stilstaande luchtbelletjes die zich binnen polystyreenkorrels vormen. Voor de fabricage worden de korrels in een mal verhitt en in de betreffende vorm uitgezet. Het resultaat is een lichtgevelend materiaal dat uitstekend isoleert door deze stilstaande lucht.
Een belangrijke rol in de werking van EPS-isolatie wordt gespeeld door de Rd- en Rc-waarde. De Rd-waarde geeft de isolatieprestatie weer van het materiaal zelf – berekend doormiddel van de dikte gedeeld door de lambda-waarde (warmtegeleiding). De Rc-waarde voegt daaraan het gedrag van de complete constructie toe, zoals de ondergrond (hout, beton, etc.), waardoor de totale warmteweerstand van de volledige constructie gemeten kan worden.
EPS-isolatie is vooral geschikt voor toegepasten waar ruimte voor dikke lagen isolatie beschikbaar is. In nieuwbouwprojecten, vloeren en kruipruimtes wordt EPS vaak gebruikt vanwege de lage prijs, de eenvoud van verwerking en de goede isolatieprestaties.
Belangrijke eigenschappen van EPS-isolatie
- Licht van gewicht: dankzij de geëxpandeerde korrels is het materiaal ideaal voor zwerend of moeilijk toegankelijke ruimtes.
- Sterke isolatie: het heeft een lambda-waarde die varieert tussen 0,031 en 0,040 W/mK.
- Vermenigvuldige toepasbaarheid: geschikt voor vloeren, daken, spouwwanden en kruipruimtes.
- Vergelijkbaar kosteneffectief: ten opzichte van alternatieven zoals PIR isolatie blijft EPS goedkoper, hoewel het dikker moet zijn voor dezelfde isolatiewaarden.
Isolatiewaarden van EPS: Lambda-waarde, Rd-waarde en Rc-waarde
De isolatiewaarde van een material of constructie wordt in verschillende vormen aangegeven. Onmisbaar bij het opstellen van het bouwplan of het aanvragen van subsidies is het begrijpen en berekenen van deze parameters.
Lambda-waarde (λ)
De lambda-waarde duidt op de warmtegeleiding. Hoe lager deze waarde, hoe beter het materiaal isoleert. Bij EPS ligt deze waarde gemiddeld tussen 0,031 en 0,040 W/mK. Dit maakt EPS een goedkoope, maar efficiënte keuze voor isolatie.
Rd-waarde (warmteweerstand van het materiaal)
De Rd-waarde wordt berekend via de formule: dikte (in meter) gedeeld door de lambda-waarde. Bijvoorbeeld: een EPS plaat van 80 mm met een lambda-waarde van 0,04 W/mK heeft een Rd-waarde van 0,08 / 0,04 = 2,0 m²K/W. Hoe dikker de plaat, hoe hoger de Rd-waarde.
Om subsidies zoals de isolatie-aanvrag of andere energieleveringstechnieken in overweging te nemen, is minimaal een Rd-waarde van 3,5 vereist. Concreet voor EPS betekent dit dat de platen dikker moeten zijn om deze eis te behalen dan bijvoorbeeld alternatieve materialen zoals PIR isolatie, die kunnen werken met lagere diktes.
Rc-waarde (warmteweerstand van de volledige constructie)
Terwijl de Rd-waarde alleen het isolatiemateriaal aanduidt, berekent de Rc-waarde de waarde van de totale constructie, inclusief de ondergrond en andere lagen. Bij EPS platen wordt er bijvoorbeeld tussen 0,5 en 0,55 aangeteld aan beton of massieve vloeren om tot een Rc-waarde te komen.
Voor de meeste nieuwbouwprojecten, in Nederland zoals aanduiding in het Bouwbesluit of in technische voorwaarden, zijn Rc-waarden vereist vanaf 4,7 voor gevelconstructies tot 6,3 voor dakconstructies. Dit vereist dus bij EPS dikker afwerking of een combinatie met extra isolatielagen.
Rc-waarden van EPS-per toepassing
Voor het overzicht van de Rc-waarden van EPS wordt vaak een tabel gebruikt om aan te geven hoe dik de plaat minimaal moet zijn voor een bepaalde Rc-waarde. Hieronder is een algemeen overzicht gebaseerd op de waarneembare isolatiewaarden in de beschikbare informatie (voor toepassing op vloeren, daken of dubbele gevelconstructies):
| Dikte EPS plaat (in mm) | Schatting Rd-waarde (m²K/W) | Schatting Rc-waarde (m²K/W) | Aanbevolen toepassing |
|---|---|---|---|
| 40 mm | ca. 1,05 | ca. 1,55 | |
| 60 mm | ca. 1,60 | ca. 2,10 | |
| 80 mm | ca. 2,10 | ca. 2,60 | |
| 100 mm | ca. 2,65 | ca. 3,15 | Vloer / dak combinatie |
| 120 mm | ca. 3,20 | ca. 3,70 | Nieuwbouw vloeren |
| 150 mm | ca. 4,00 | ca. 4,50 | Hoogwaardige isolatie |
| 200 mm | ca. 5,20 | ca. 5,70 | Uitgebreide isolatie of extra isolatie in bestaande gebouwen |
Let op: de Rd- en Rc-waarden variëren afhankelijk van de producent en kunststoffen. De bovenstaande getallen worden genomen als algemene richtlijn. Voor exacte cijfers zou u moeten verwijzen naar de technische productbeschrijving van de betreffende EPS platen.
Toepassingen en toepasbaarheid
EPS is het minst geschikt voor constructies waarbij minimale ruimte beschikbaar is. Denk hierbij aan spouwmuurisolatie, waar bijvoorbeeld PIR-isolatie meer wordt toegepast wegens een hogere Rd- en Rc-waarde per laag. De Rc 6,0 doel die in sommige standaardvormen wordt verlangd, is bij EPS moeilijker te behalen zonder toevoeging van aanzienlijk dikke lagen.
Toch is EPS een goede keuze in situaties waar grotere ruimte beschikbaar is, zoals het isoleren van kruipruimtes, vloeren met laag isolatiebeleid of nieuwbouwgevels met flexibele afmetingen. Bij het isoleren van vloeren over een kruipruimte zijn EPS-korrels een efficiënte keuze, aangezien deze eenvoudig aangebracht kunnen worden en vochtproblemen oplossen als gevolg van warmteverdamping. De Rc-waarde van EPS-korrels in kruipruimtes bedraagt circa 2,6 bij een laagdikte van 35 centimeter.
Bij gevelconstructies, of spouwmuren, waar minimale Rc-waarden van 4,7 m²K/W verplicht zijn, is EPS alleen efficiënt te toepassen met lagen van 150 mm of langer. Bovendien moet de isolatie correct ingesloten zijn, zodat ventilatieproblemen worden voorkomen en luchtlekken minimaal blijven.
Bij nieuwbouwprojecten met het doel Rc 6 te behalen, zoals het isoleren van daken, is EPS minder geschikt als alternatief voor PIR-isolatie. Voor het behalen van Rc 6,3 voor binnen- of buitenisolatie, wordt vaak materiaal nodig met een Rd-waarde van 5,8 tot 6,0. Dit vereist bij conventionele EPS isolatie diktes van wel over de 200 mm, wat onzichtbaar is in bepaalde toepassingen.
Algemene kenmerken en handhaving
Bij het gebruik van EPS, zijn sommige factoren belangrijk om het effectief en veilig te gebruiken in diverse constructies.
Lichtgewicht en eenvoud van verwerking
EPS is ideaal te verwerken met standaard gereedschappen zoals schroevendraaiers, zaagmessen en boormachines. Vanwege de lage dichtheid is het ideaal om bij handmatige werken gebruikt te worden, of door minder gespecialiseerde krachten.
Drukvaste eigenschappen
EPS heeft een beperkte drukvastheid, wat bij vloerisolatie of plaatvloeren van belang is. Voor zetellaag isolatie of onder isolatie vloeren wordt er dus eerst een zachte stort verwerkt om schade aan het EPS te voorkomen. In sommige gevallen wordt EPS gebruikt met hardschuim of gewapende vullingen.
Geen vocht inplanten en luchtlekten vermijden
EPS is hydrofobisch, wat betekent dat het vocht niet opneemt. Dit maakt het geschikt voor gebruik in kruipruimtes of natte zones. Tegelijk is het belangrijk om EPS goed af te sluiten om luchtlekken of buitensignale van het milieu te vermijden. Overigens moet EPS niet direct blootgesteld worden aan UV-straling of chemische stoffen, welke zijn structuur kunnen schaden.
Afval en duurzaamheid
EPS is niet biologisch afbreekbaar, maar daarentegen is het zeer duurzaam onder normale omstandigheden. Bij verwerking van EPS-platen ontstaan rest- of overmaatige platen. Deze kunnen opgespaard worden of in statiegeldpallets retournerd, zoals beschreven op specifieke webshops of bij producenten met duurzame praktijken.
Subsidies en aansluitingen
Bij het gebruik van EPS-isolatie komt u snel in contact met subsidies of aansluitingsbeleid. In de praktijk geldt meestal dat voor het aanvragen van isolatiebeurzen minimaal een Rd-waarde van 3,5 m²K/W vereist is. Bij EPS betekent dit diktes vanaf 100 mm of lager, afhankelijk van de specifieke Rd-waarde van het materiaal. In sommige gevallen worden ook aparte RC-voorschriften of isolatievoorwaarden ingevoerd, zoals bij energielabelbevraging of nieuwbouwprojecten in steden.
Conclusie
EPS-isolatie is een veelzijdig, goedkope en eenvoudig te verwerken isolatiemateriaal dat beschikbaar is in verschillende diktes en toepassingen. Vanwege zijn lage lambda-waarde en de daaraan verbonden Rd- en Rc-waarden is het geschikt voor specifieke situaties zoals vloeren, kruipruimtes en nieuwbouwprojecten met ruimte voor dikkere isolatielaag.
In scenario’s waar hoge Rc-waarden zoals Rc 6,0 of hoger verplicht zijn, is EPS niet het optimale keuze, aangezien dikkere platen nodig zijn om de vereiste thermische isolatie te bereiken. Hierin vult PIR-isolatie de rol met lagere diktes en hogere isolatieniveaus – en kan dit dus een alternatief zijn onder bepaalde projectvoorwaarden.
Desalniettemin, bij correcte toepassing en met beschikbaarheid van volledige ruimte is EPS een betrouwbare keuze. De Rc- en Rd-waarden van het gebruikte materiaal moeten altijd overeenkomen met de technische eisen, subsidiesbeurzen of specifieke bouwvoorwaarden, zoals het Bouwbesluit of andere bouwstandaarden.
Voor zowel eengezinswoningen, groene projecten, nieuwbouw als renovaties kan EPS-isolatie, indien correct toegepast, een betrouwbare basis vormen voor thermische comfort, energiedrift en duurzaamheid. Echter, het is essentieel om de afmetingen en materiaaleigenschappen te kiezen op basis van exacte Rd- en Rc-waarden alsmede de specifieke constructieve vereisten.