De rol van een kelder in het ontwerp van woningen

Published by Redactie on juli 6, 2025 | Category kelder

Wat is een kelder?

Een kelder is een ruimte die zich onder het maaiveld bevindt. Het kan een volledige verdieping beslaan of slechts een deel daarvan. Historisch gezien werden kelders gebruikt om bederfelijke goederen koel te bewaren en als opslagplaats voor diverse producten. Door de ondergrondse ligging heeft een kelder doorgaans een relatief constante temperatuur. Tegenwoordig worden kelders, mede door oplopende grondprijzen, steeds vaker gebouwd om extra leefruimte te creëren. Hierbij is goede isolatie en ventilatie essentieel om vochtproblemen zoals schimmelvorming te voorkomen. Kelders dienen bestand te zijn tegen grondwaterdruk en worden daarom vaak geconstrueerd uit gemetseld of gewapend beton, eventueel voorzien van een waterafstotende laag aan de buitenzijde. Moderne kelders worden soms gemaakt van prefab betonelementen of holle wanden gevuld met beton om waterdichtheid te garanderen.

Bouw van een kelder

Het bouwen van een kelder vereist specialistische kennis en een goede voorbereiding, inclusief het berekenen van de constructie die het gewicht van het bovengelegen gebouw moet kunnen dragen. Het is aan te raden om hiervoor een gespecialiseerd bedrijf in te schakelen om schade of ongevallen te voorkomen. Bij nieuwbouw wordt de kelder vaak op de nieuwe funderingspalen geplaatst, wat zorgt voor een stevig geheel en de waarde van de woning kan verhogen. Bij het bouwen van een kelder onder een bestaande woning zijn complexe berekeningen en werkzaamheden nodig. Er zijn verschillende bouwmethoden, waaronder het metselen met betonblokken, het storten van gewapend beton in bekisting, of het gebruik van prefab kelders. Bij prefab kelderbouw worden de elementen in een fabriek geproduceerd en op locatie gemonteerd. Een afzinkkelder is een type kelder dat zonder volledige bouwput in de grond wordt ingebracht. Ongeacht de methode is waterdichtheid een cruciaal aspect, vaak gerealiseerd door het gebruik van beton, waterafstotende lagen of drainagesystemen.

Gebruiksmogelijkheden van een kelder

Naast de traditionele rol als opslagruimte voor bijvoorbeeld levensmiddelen of goederen, worden kelders steeds vaker ingericht als volwaardige woon-, werk- of hobbyruimte. Mogelijke functies zijn extra slaapkamers, een saunaruimte, speelkamer, fitnessruimte, kantoor, wijnkelder of zelfs een parkeergarage met hellingbaan. Om een kelder als leefruimte te kunnen gebruiken, moet deze bouwkundig geschikt zijn, wat onder meer inhoudt dat er voldoende ventilatie, verwarming en afwerking aanwezig is. Ook daglichttoetreding kan worden gerealiseerd door middel van bijvoorbeeld koekoeken of uitsparingen voor kozijnen, hoewel kelders vaak van nature een koelere temperatuur behouden, wat ze ideaal maakt voor opslag.

Kelder versus souterrain

Er is sprake van een kelder als méér dan de helft van die etage zich onder straatniveau (‘het maaiveld’) bevindt. Dus stel de hoogte van de kelder is 2 meter hoog. Als de kelder 101 cm of meer dieper ligt dan het straatniveau, dan is er sprake van een kelder. Van een souterrain is juist sprake als méér dan de helft van de hoogte van die verdieping zich boven het straatniveau bevindt. Dus als die benedenverdieping 200 cm hoog is en daarvan bevindt 99 cm of minder zich onder het straatniveau, dan is er sprake van een souterrain.

Een kelder óf een souterrain moet bouwkundig geschikt zijn als woonoppervlakte. Er moet goede ventilatie zijn, verwarming en voldoende afwerking om dat als aangename woonruimte te gebruiken. Een koude onafgewerkte betonvloer en vocht maakt het niet bouwkundig geschikt als woonoppervlakte. Ook als een kelder bijvoorbeeld echt bedoeld en gebouwd is als fietsenstalling of installatieruimte (met WTW installatie, warmtepomp, etc.), dan gaat de term ‘woonoppervlakte’ niet op.

Betekenis en oorsprong van het woord kelder

Het woord kelder is afgeleid van het Latijnse cellārium, wat ‘voorraadkamer, kelder’ betekent. De term kelder is al in de vroeg-Romeinse tijd, in de eerste eeuwen na Christus, ontleend, net als zolder. In het Nederlands heeft zich tussen -l- en -r- een overgangsklank -d- ontwikkeld, vergelijkbaar met wat is gebeurd bij donder. Het woord kelder heeft een lange geschiedenis en heeft in de loop van de tijd verschillende betekenissen gekregen.

Kelder in de bouw

Kelders zijn vaak een onderdeel van het bouwontwerp van een woning. Ze kunnen worden gebruikt voor opslag, als technische ruimte, maar ook als woonruimte. Bij het bouwen van een kelder is het belangrijk dat de constructie voldoet aan de bouwvoorschriften. Dit omvat onder andere de vereisten voor ventilatie, verwarming, isolatie en waterdichtheid. De kelder moet ook voldoen aan de eisen voor woonoppervlakte als deze als zodanig wordt gebruikt.

Kelder als woonruimte

Een kelder kan worden ingericht als woonruimte, mits aan de vereisten wordt voldaan. Dit omvat onder andere een voldoende hoogte van 2 meter, goede ventilatie, verwarming en afwerking. Ook moet de kelder voldoen aan de eisen voor daglichttoetreding, hoewel dit niet altijd nodig is. De mate van daglichttoetreding kan de waarde van een kelder bepalen. Hoe meer daglichttoetreding, des te fijner de ruimte is om als woonruimte te gebruiken en des te kwalitatiever de kwaliteit van woonruimte in een huis is, des te meer deze waard is.

Conclusie

Een kelder is een ruimte binnen een gebouw die geheel of gedeeltelijk onder het maaiveld is gelegen. Het is een ruimte die primair bedoeld is voor opslag of technische installaties, maar die ook als leefruimte kan worden ingericht. De kelder kan dus zowel een functionele als esthetische rol spelen in het ontwerp van een woning. De kelder kan een belangrijke bijdrage leveren aan de waarde van een woning, afhankelijk van de mate van afwerking en de toepasbare bouwvoorschriften. Het bouwen van een kelder vereist specialistische kennis en een goede voorbereiding, inclusief het berekenen van de constructie die het gewicht van het bovengelegen gebouw moet kunnen dragen. De kelder moet ook voldoen aan de eisen voor woonoppervlakte als deze als zodanig wordt gebruikt.